Poradnik

Opublikowano: 10 listopad 2025

Badania naukowe sugerują, że odpowiedni poziom kwasu foliowego może wspierać funkcje poznawcze:

• Holenderskie badanie przeprowadzone na ponad 800 osobach w starszym wieku wykazało, że suplementacja 800 µg kwasu foliowego przez trzy lata poprawiła pamięć i tempo przetwarzania informacji w porównaniu z grupą placebo.
  
  
• Z kolei duża analiza przeprowadzona u osób w wieku 60–75 lat wykazała, że niski poziom folianów (< 4,4 ng/ml) wiązał się z aż o 68 % większym ryzykiem demencji i niemal trzykrotnie wyższą śmiertelnością.
  Te wyniki wskazują, że witamina B9 może być nie tylko elementem profilaktyki chorób neurologicznych, ale i składnikiem wspierającym dobre funkcjonowanie mózgu na co dzień.
  
  

Dlaczego niedobór folianów może prowadzić do zaburzeń pamięci?

Istnieje kilka mechanizmów:

• Wysoki poziom homocysteiny — gdy witaminy B9 (i B12) brakuje, homocysteina nie jest odpowiednio przekształcana, co skutkuje stanem zapalnym naczyń i uszkodzeniami mózgu.
  
  
• Zaburzenia syntezy neuroprzekaźników — bez wystarczającej ilości kwasu foliowego produkcja takich związków jak serotonina i noradrenalina może być ograniczona, co wpływa na nastrój, koncentrację i pamięć.
  
  
• Uszkodzenia DNA i spowolniona regeneracja komórek nerwowych — foliany wspierają naprawę materiału genetycznego; ich niedobór może osłabić zdolność mózgu do regeneracji.
  
  

Kogo dotyczy problem i kiedy należy to monitorować?

• Osoby starsze — z wiekiem poziom folianów w organizmie może się obniżać, co zwiększa ryzyko zaburzeń poznawczych.
  
  
• Osoby z podwyższonym poziomem homocysteiny, z chorobami naczyniowymi lub neurologicznymi.
  
  
• Osoby z niedoborem kwasu foliowego wykazanym w badaniach — może to być wskazanie do działań profilaktycznych.
  
  

Jak dbać o odpowiedni poziom kwasu foliowego — konkretne działania

1. Dieta – włączaj regularnie produkty bogate w foliany: ciemnozielone warzywa liściaste (szpinak, brokuły), rośliny strączkowe (fasola, soczewica), wątróbka, orzechy, pełnoziarniste produkty zbożowe.
   
   
2. Suplementacja – w sytuacjach niedoboru lub podwyższonego ryzyka (starszy wiek, zaburzenia wchłaniania) warto rozważyć suplementację po konsultacji z lekarzem.
   
   
3. Kontrola laboratoryjna – oznaczenie poziomu folianów we krwi, homocysteiny oraz witaminy B12, jeśli są podejrzenia niedoboru witaminy B9.
   
   
4. Zdrowy styl życia – aktywność fizyczna, unikanie palenia, ograniczenie alkoholu, kontrola nad poziomem cukru i cholesterolu – wszystko to wspiera działanie mózgu i metabolizm folianów.
   
   

Praktyczne wskazówki dla osób starszych

• Jeśli zauważasz problemy z pamięcią lub koncentracją – warto uwzględnić w rozmowie z lekarzem oznaczenie poziomu kwasu foliowego.
  
  
• Pomyśl o włączeniu przynajmniej jednego wielowarzywnego dania dziennie (np. sałatka ze szpinakiem, brokułami + orzechy).
  
  
• Suplementacja: wybierz produkt zawierający aktywną formę folianu (np. 5-metyltetrahydrofolian) – w niektórych przypadkach wchłanianie standardowego kwasu foliowego może być ograniczone.
  
  

Kwas foliowy to więcej niż tylko witamina dla kobiet w ciąży – ma realny wpływ na zdrowie mózgu i funkcje poznawcze, w tym pamięć. Szczególnie u osób starszych dbanie o właściwy poziom folianów i obniżenie homocysteiny może wspierać pamięć, koncentrację i opóźniać procesy degeneracyjne.
Niech więc kwas foliowy stanie się stałym elementem Twojej troski o mózg — przez dietę, badania i świadome wybory żywieniowe.

Opublikowano: 07 listopad 2025

Kraków to miasto bogate w historię, kulturę i sztukę. Na szczęście coraz więcej jego instytucji otwiera się na potrzeby wszystkich zwiedzających – w tym osób z niepełnosprawnościami. Dzięki licznym inicjatywom, programem dostosowawczym i wsparciu miejskich funduszy, większość krakowskich muzeów oferuje dziś różnorodne udogodnienia, które pozwalają cieszyć się kulturą bez barier.

Muzeum Narodowe w Krakowie

Największa instytucja muzealna w Małopolsce sukcesywnie dostosowuje swoje oddziały do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

• Windy i podjazdy dla wózków w głównych budynkach (m.in. Gmach Główny, Sukiennice, Pałac Biskupa Erazma Ciołka).
• Audioprzewodniki i audiodeskrypcje dla osób niewidomych i niedowidzących.
• Możliwość oprowadzania z tłumaczem języka migowego (po wcześniejszym zgłoszeniu).
• Specjalne warsztaty edukacyjne dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.

Zamek Królewski na Wawelu

Wawel udostępnia trasy zwiedzania dla osób poruszających się na wózkach (część ekspozycji ma ograniczoną dostępność z powodów architektonicznych).
Dostępne są materiały w języku łatwym do czytania (ETR), a także specjalne warsztaty edukacyjne prowadzone w sposób przystosowany do możliwości uczestników.

Muzeum Krakowa

W skład Muzeum Krakowa wchodzi ponad 20 oddziałów, z których wiele przeszło modernizację w kierunku dostępności.

• Fabryka Emalia Oskara Schindlera, Ratusz Podziemny czy Apteka Pod Orłem są w pełni dostępne dla osób z ograniczoną mobilnością.
• W wybranych oddziałach dostępne są audioprzewodniki, pętle indukcyjne i napisy do multimediów.
• Muzeum oferuje zajęcia edukacyjne dla grup integracyjnych i osób z niepełnosprawnościami.

MOCAK – Muzeum Sztuki Współczesnej

MOCAK stawia na pełną dostępność:

• Nowoczesny budynek bez barier architektonicznych, windy, toalety dla osób z niepełnosprawnościami.
• Przewodniki w języku migowym, materiały w druku powiększonym i warsztaty sensoryczne.
• Dla osób z niepełnosprawnościami wstęp na wiele wystaw jest bezpłatny lub w promocyjnej cenie.

Inne inicjatywy w Krakowie

Miasto Kraków prowadzi również program „Kultura bez barier”, który wspiera instytucje w dostosowywaniu przestrzeni do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Na stronie www.krakow.pl/dostepny można znaleźć mapę miejsc przyjaznych osobom z niepełnosprawnościami – nie tylko muzeów, ale też teatrów, kin i instytucji publicznych.

Dostęp do kultury to prawo każdego człowieka. Krakowskie muzea udowadniają, że otwartość, empatia i nowoczesne podejście mogą uczynić sztukę naprawdę wspólnym dobrem – bez względu na ograniczenia.
Dzięki ciągłym modernizacjom i zaangażowaniu pracowników, Kraków staje się wzorem miasta, w którym historia i nowoczesność łączą się w duchu równości i dostępności.

Opublikowano: 03 listopad 2025

W nadchodzącym roku 2026 czeka nas poważna przebudowa systemu wsparcia społecznego w Polsce – szczególnie w działaniu ośrodków pomocy społecznej (m.in. MOPS). Celem tych zmian jest uproszczenie procedur, zwiększenie dostępności usług oraz dopasowanie wsparcia do realnych potrzeb rodzin, seniorów i osób z niepełnosprawnościami.

Cel reformy

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej (projekt UD315) zakłada modernizację mechanizmów wsparcia – odświeżenie definicji takich pojęć jak „deinstytucjonalizacja”, „mieszkalnictwo wspomagane” czy „krąg wsparcia”. Dzięki temu pomoc społeczna ma stać się bardziej skuteczna, elastyczna i ukierunkowana na aktywizację osób w trudnej sytuacji.

Główne zmiany w działaniu MOPS-ów

• Standardy pracy socjalnej zostaną zaktualizowane z uwzględnieniem indywidualnego podejścia i współpracy z osobą korzystającą ze wsparcia.
• Rozwój mieszkań wspomaganych i treningowych – ma to stanowić równoległą drogę wobec tradycyjnych instytucji całodobowych dla osób wymagających wsparcia.
• Wprowadzenie usług terenowych, takich jak street-working oraz aktywnych kręgów wsparcia – sieci lokalnych wsparć integrujących rodzinę, sąsiadów i instytucje.
• Cyfryzacja procesów, uproszczenie procedur (np. mniej formalności, więcej oświadczeń) oraz lepsze monitorowanie jakości usług.

Dla kogo te zmiany?

Nowy model wsparcia dotyczyć będzie m.in.:

• seniorów wymagających opieki w środowisku,
• osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin,
• rodzin borykających się z długotrwałymi trudnościami życiowymi.

Dzięki reformie mają oni zyskać: szybszy dostęp do pomocy, więcej usług dostosowanych do ich sytuacji oraz możliwość korzystania z wsparcia środowiskowego zamiast wyłącznie instytucjonalnego.

Harmonogram i co dalej?

Projekt ustawy został zaprezentowany w IV kwartale 2025 roku, a jego pierwsze zapisy mają wejść w życie w 2026 roku. Reformie towarzyszyć będzie etap wdrożeniowy – konieczne jest przygotowanie kadr, infrastruktury cyfrowej oraz rejestrów usług.
Warto śledzić komunikaty lokalnych instytucji, ponieważ konkretne daty wejścia w życie poszczególnych rozwiązań mogą różnić się w zależności od województwa.

Co to oznacza?

• Warto zapytać w lokalnym MOPS-ie o nowe formy wsparcia – np. mieszkanie treningowe czy usługi środowiskowe.
• Jeśli jesteś osobą korzystającą lub opiekunem – obserwuj zmiany proceduralne, które mogą uprościć dostęp do świadczeń.
• Organizacje pozarządowe zyskają więcej kompetencji i możliwości działania – warto sprawdzić współpracujące podmioty w Twojej miejscowości.

Nowa reforma pomocy społecznej to największa zmiana w tym obszarze w ostatnich dwudziestu latach. Jej kluczowym założeniem jest to, aby wsparcie było szybsze, bardziej elastyczne i lepiej dopasowane do potrzeb osób w trudnej sytuacji. Warto być czujnym, bo zmiany mogą realnie poprawić funkcjonowanie systemu pomocy – zarówno dla osób potrzebujących, jak i opiekunów.

Opublikowano: 27 październik 2025

Zapalenie płuc to jedno z najczęstszych i najbardziej niebezpiecznych schorzeń wśród osób starszych. Choć dla młodych ludzi często kończy się łagodnie, u seniorów może stanowić poważne zagrożenie życia. Osłabiony układ odpornościowy, choroby współistniejące i mniejsza wydolność organizmu sprawiają, że przebieg choroby jest zwykle cięższy i wymaga szybkiej reakcji.

Czym jest zapalenie płuc?

To stan zapalny tkanki płucnej wywołany najczęściej przez bakterie (np. Streptococcus pneumoniae), rzadziej przez wirusy lub grzyby. U osób starszych często występuje tzw. zapalenie aspiracyjne, spowodowane zachłyśnięciem się jedzeniem lub płynami, szczególnie przy problemach z przełykaniem.

Objawy zapalenia płuc u seniorów

Objawy mogą różnić się od tych obserwowanych u młodszych osób. Często są nietypowe i trudne do rozpoznania, dlatego tak ważna jest czujność opiekunów i rodzin.

Najczęstsze symptomy to:

• gorączka lub – u seniorów – obniżona temperatura ciała,
• kaszel (suchy lub z odkrztuszaniem wydzieliny),
• duszność, przyspieszony oddech,
• osłabienie, senność, utrata apetytu,
• dezorientacja, zaburzenia świadomości,
• ból w klatce piersiowej lub plecach, nasilający się przy oddychaniu.

Czasem pierwszym objawem jest jedynie nagłe pogorszenie ogólnego samopoczucia – bez kaszlu czy gorączki.

Diagnostyka

Lekarz rodzinny lub internista zleca zwykle:

• osłuchanie płuc stetoskopem,
• RTG klatki piersiowej,
• badania krwi (morfologia, CRP, OB),
• w niektórych przypadkach – badania bakteriologiczne plwociny.

Wczesna diagnoza i szybkie wdrożenie leczenia mają kluczowe znaczenie dla powrotu do zdrowia.

Leczenie zapalenia płuc u osób starszych

Leczenie zależy od przyczyny. W przypadku infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotyki, w wirusowych – leczenie objawowe.

Dodatkowo:

• należy dbać o nawodnienie organizmu,
• podawać leki obniżające gorączkę,
• zapewnić odpoczynek,
• regularnie wietrzyć pomieszczenie,
• w cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja i tlenoterapia.

Po zakończeniu leczenia bardzo ważna jest rehabilitacja oddechowa, która wzmacnia płuca i zapobiega nawrotom.

Profilaktyka – jak chronić seniorów przed zapaleniem płuc?

1️⃣ Szczepienia ochronne – szczególnie przeciwko pneumokokom i grypie.
2️⃣ Utrzymanie odporności – zdrowa dieta, sen, ruch i nawodnienie.
3️⃣ Unikanie wychłodzenia i przeciągów.
4️⃣ Regularne leczenie chorób przewlekłych (np. cukrzycy, POChP, nadciśnienia).
5️⃣ Higiena jamy ustnej – bakterie z zębów i dziąseł mogą przedostać się do płuc.
6️⃣ Aktywność fizyczna – poprawia krążenie i pracę układu oddechowego.

Dlaczego seniorzy są szczególnie narażeni?

Z wiekiem układ odpornościowy działa mniej sprawnie, a płuca tracą elastyczność. Dodatkowo, u osób z chorobami serca, cukrzycą czy POChP infekcja może prowadzić do groźnych powikłań – niewydolności oddechowej, sepsy lub zapalenia opłucnej.

Dlatego tak ważne jest, by nie lekceważyć żadnych objawów i reagować natychmiast.

Zapalenie płuc u osób starszych to choroba wymagająca szybkiej diagnozy i leczenia. Nawet pozornie niewielkie pogorszenie samopoczucia może być sygnałem poważnej infekcji.
Dbajmy o profilaktykę, szczepienia i regularny kontakt z lekarzem – to najlepsza ochrona przed poważnymi powikłaniami.

Opublikowano: 23 październik 2025

1. Zaćma (katarakta)

To jedno z najczęstszych schorzeń u seniorów. Polega na mętnieniu soczewki oka, co prowadzi do stopniowego pogorszenia widzenia.
Pierwsze objawy:

• zamglenie obrazu, jakby patrzeć przez brudną szybę,
• trudność w rozpoznawaniu twarzy,
• wrażliwość na światło,
• częsta potrzeba zmiany okularów.
  Zaćma rozwija się powoli i może dotyczyć jednego lub obu oczu. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu nowej.

2. Jaskra

To groźna choroba, która przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Nieleczona prowadzi do nieodwracalnej utraty wzroku.
Pierwsze objawy:

• zwężenie pola widzenia („patrzenie przez tunel”),
• bóle głowy lub oczu,
• pogorszenie widzenia po zmroku,
• pojawianie się tęczowych kół wokół źródeł światła.
  Regularne badanie ciśnienia w gałce ocznej i kontrola u okulisty to najlepsza profilaktyka.

3. Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD)

Choroba ta uszkadza centralną część siatkówki i jest jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u osób powyżej 60 roku życia.
Objawy początkowe:

• rozmazany lub falujący obraz,
• trudność w czytaniu, pisaniu i rozpoznawaniu twarzy,
• ciemna plama w centrum pola widzenia.
  Wczesne wykrycie pozwala spowolnić postęp choroby dzięki odpowiedniej terapii i zmianom stylu życia.

4. Zespół suchego oka

To częsty problem u osób starszych, spowodowany zmniejszeniem ilości łez lub zmianą ich składu.
Objawy:

• uczucie piasku pod powiekami,
• zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie,
• zmęczenie oczu, trudność w patrzeniu na ekran.
  Pomocne są krople nawilżające oraz unikanie dymu, wiatru i klimatyzacji.

5. Retinopatia cukrzycowa

U osób z cukrzycą zmiany w naczyniach krwionośnych oka mogą prowadzić do utraty wzroku.
Pierwsze objawy:

• zamazane widzenie,
• „mroczki” przed oczami,
• trudności w widzeniu barw.
  Regularne badania dna oka u diabetologów są kluczowe w profilaktyce tej choroby.

 Profilaktyka – jak dbać o oczy po 60. roku życia

• Regularnie odwiedzaj okulistę – co najmniej raz w roku, nawet bez dolegliwości.
• Noś okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV.
• Unikaj palenia – nikotyna przyspiesza rozwój AMD i zaćmy.
• Jedz produkty bogate w luteinę, cynk, witaminy A, C i E (szpinak, marchew, brokuły, jaja).
• Dbaj o poziom cukru i ciśnienie krwi.
• Ogranicz czas przed ekranem i zapewnij oczom regularny odpoczynek.

 Kiedy pilnie zgłosić się do lekarza okulisty?

• nagła utrata ostrości widzenia,
• ból oka,
• błyski lub „czarne plamy”,
• podwójne widzenie,
• nagłe zmiany w polu widzenia.

Nie ignoruj żadnych zmian – nawet niewielkie dolegliwości mogą być sygnałem poważnej choroby.

Wzrok to jeden z najcenniejszych zmysłów. Regularna profilaktyka i szybka reakcja na pierwsze objawy mogą uratować oczy przed trwałym uszkodzeniem.

Opublikowano: 20 październik 2025

Urojenia u osób starszych to zjawisko, które może budzić niepokój zarówno u samego seniora, jak i u jego bliskich. Często bywają one objawem zaburzeń psychicznych, otępienia, depresji lub problemów somatycznych. Choć nie zawsze są oznaką poważnej choroby, to nigdy nie powinny być lekceważone – ponieważ wpływają na jakość życia i bezpieczeństwo chorego.

Czym są urojenia?

Urojenia to fałszywe przekonania, które nie mają oparcia w rzeczywistości, ale osoba, która ich doświadcza, jest głęboko przekonana o ich prawdziwości. Przykładowo senior może wierzyć, że ktoś go okrada, prześladuje, chce mu zaszkodzić, że współmałżonek jest niewierny, lub że sąsiad w nocy wchodzi do mieszkania.

Takie przekonania nie dają się skorygować logicznymi argumentami, a próby zaprzeczania mogą powodować gniew, lęk czy agresję.

Najczęstsze przyczyny urojeń u osób starszych

Urojenia nie pojawiają się bez przyczyny – często są symptomem choroby psychicznej lub neurologicznej, ale mogą mieć również tło metaboliczne lub farmakologiczne.

🔹 1. Zaburzenia otępienne (np. choroba Alzheimera, demencja z ciałami Lewy’ego)

W miarę postępu choroby dochodzi do uszkodzenia struktur mózgu odpowiedzialnych za myślenie i interpretację rzeczywistości. Senior może zaczynać mylić sny z rzeczywistością, oskarżać bliskich o kradzieże czy niewierność.

🔹 2. Depresja psychotyczna

U osób starszych depresja często przebiega nietypowo. Zamiast smutku może dominować lęk, poczucie winy lub właśnie urojenia winy, grzechu czy kary („zasługuję na cierpienie”, „wszyscy przez mnie cierpią”).

🔹 3. Psychozy wieku podeszłego

U niektórych seniorów mogą wystąpić pierwotne zaburzenia psychotyczne, niezwiązane z inną chorobą. Najczęściej rozwijają się po 60. roku życia i mają łagodniejszy przebieg niż schizofrenia młodzieńcza.

🔹 4. Choroby somatyczne i neurologiczne

Urojenia mogą być skutkiem:

• udaru mózgu,
• guzów mózgu,
• infekcji układu nerwowego,
• zaburzeń metabolicznych (np. niedoczynności tarczycy, hiponatremii),
• niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego,
• infekcji dróg moczowych (częsta przyczyna dezorientacji i urojeń u seniorów).

🔹 5. Skutki uboczne leków

Niektóre leki, np. nasenne, przeciwbólowe (opioidy), sterydy czy niektóre leki kardiologiczne, mogą powodować zaburzenia świadomości i halucynacje.

🔹 6. Izolacja i samotność

Długotrwały brak kontaktu z ludźmi, osamotnienie i ograniczona stymulacja poznawcza sprzyjają pojawianiu się zniekształconych interpretacji rzeczywistości.

Objawy urojeń u seniorów

Objawy mogą być bardzo różne, w zależności od rodzaju urojeń i ich nasilenia. Najczęstsze to:

• przekonanie o prześladowaniu („ktoś mnie śledzi, podsłuchuje, chce mi zaszkodzić”),
• urojenia kradzieży („zginęły mi pieniądze, ktoś mi je zabiera”),
• urojenia zdrady („mąż ma romans z sąsiadką”),
• urojenia hipochondryczne („mam raka, lekarze to ukrywają”),
• urojenia religijne („Bóg mnie karze, jestem grzesznikiem”),
• zmiany zachowania: nieufność, izolacja, agresja słowna lub fizyczna, trudność w zasypianiu, chowanie rzeczy „na wszelki wypadek”.

Warto pamiętać, że urojenia często współwystępują z halucynacjami – np. senior może widzieć lub słyszeć osoby, które nie istnieją.

Jak reagować, gdy bliska osoba ma urojenia?

Najważniejsze to zachować spokój i nie próbować „na siłę przekonywać”, że urojenia są nieprawdziwe.
Oto kilka zasad, które pomagają w codziennym kontakcie:

1. Nie zaprzeczaj i nie oceniaj.
   Zamiast mówić: „To nieprawda, nikt ci nic nie ukradł”, można powiedzieć:
     „Rozumiem, że się boisz. Zobaczmy razem, co mogło się stać.”
2. Unikaj konfrontacji.
   Kłótnie tylko nasilają lęk i nieufność.
3. Zadbaj o spokojne otoczenie.
   Hałas, migające światło czy telewizor mogą potęgować dezorientację.
4. Monitoruj leki i stan zdrowia.
   Upewnij się, że senior przyjmuje leki zgodnie z zaleceniami, nie dubluje dawek, nie miesza preparatów.
5. Zgłoś problem lekarzowi.
   Każdy przypadek urojeń wymaga diagnozy. Lekarz może zlecić badania neurologiczne, psychiatryczne lub krwi.

Diagnostyka

Proces diagnozowania urojeń u seniora obejmuje:

• badanie psychiatryczne i neurologiczne,
• badania obrazowe (TK, MRI),
• badania krwi – poziom elektrolitów, witamin, hormonów tarczycy, glukozy,
• ocenę funkcji poznawczych (testy MMSE, MoCA).

Ważne, aby do wizyty zabrać informacje o wszystkich przyjmowanych lekach oraz opisać zmiany w zachowaniu chorego.

Leczenie urojeń

Leczenie zależy od przyczyny.
Najczęściej stosuje się podejście łączone – farmakoterapię i wsparcie psychologiczne.

🔹 Leki

• neuroleptyki (np. risperidon, kwetiapina) – stosowane ostrożnie, szczególnie przy chorobie Alzheimera,
• leki przeciwdepresyjne (jeśli urojenia wynikają z depresji),
• leczenie chorób somatycznych i korekta niedoborów.

🔹 Terapia i wsparcie

• psychoedukacja dla rodziny – by lepiej rozumieć zachowania chorego,
• terapia zajęciowa i stymulacja poznawcza,
• zapewnienie stałej rutyny i spokojnego otoczenia,
• wsparcie psychologiczne i grupy wsparcia dla opiekunów.

Rola opiekuna

Opiekun osoby z urojeniami pełni kluczową rolę. Musi łączyć empatię z obserwacją i współpracą z lekarzami.
Warto:

• prowadzić dziennik objawów (kiedy się nasilają, co je wywołuje),
• zapewnić choremu poczucie bezpieczeństwa,
• nie zostawiać osoby z silnymi urojeniami samej,
• korzystać z pomocy instytucji (np. opieka wytchnieniowa, psycholog, OPS).

Urojenia u osób starszych to poważny objaw, który może wynikać z wielu przyczyn – od chorób otępiennych, przez depresję, po skutki uboczne leków. Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają ograniczyć objawy i poprawić komfort życia chorego.

Najważniejsze to reagować z empatią, cierpliwością i zrozumieniem.
Osoba starsza nie wybiera swoich myśli – ale dzięki odpowiedniemu wsparciu można sprawić, że jej świat stanie się spokojniejszy i bardziej bezpieczny.

Opublikowano: 17 październik 2025

Demencja to postępujące zaburzenie funkcji poznawczych, które wpływa na pamięć, myślenie, orientację, mowę i zdolność wykonywania codziennych czynności. Najczęściej występuje u osób starszych i może mieć różne przyczyny, z których najpowszechniejszą jest choroba Alzheimera. Opieka nad osobą z demencją to duże wyzwanie emocjonalne i organizacyjne. Wymaga cierpliwości, empatii oraz odpowiedniego przygotowania.

1. Zrozumienie choroby to pierwszy krok

Demencja nie jest częścią naturalnego procesu starzenia, choć często towarzyszy osobom w podeszłym wieku. Objawia się:

• zaburzeniami pamięci (np. zapominanie imion, wydarzeń, miejsca zamieszkania),
• trudnościami w komunikacji,
• dezorientacją w czasie i przestrzeni,
• zmianami nastroju, drażliwością lub apatią,
• problemami z wykonywaniem codziennych czynności (ubieranie się, przygotowanie posiłków).

Zrozumienie, że zachowania chorego wynikają z choroby, a nie złej woli, pomaga lepiej reagować i unikać frustracji. Warto też rozmawiać z lekarzem o rozwoju choroby i dostępnych formach terapii.

2. Stwórz bezpieczne i przyjazne otoczenie

Bezpieczeństwo to priorytet w opiece nad osobą z demencją. W miarę postępu choroby wzrasta ryzyko upadków, zagubienia się czy skaleczenia.

Zadbaj o:

• dobre oświetlenie w mieszkaniu,
• usunięcie progów, kabli, dywaników, które mogą powodować potknięcia,
• zabezpieczenie ostrych narzędzi, leków i środków chemicznych,
• widoczne oznaczenia pomieszczeń – np. naklejki na drzwiach z nazwą („łazienka”, „kuchnia”),
• zainstalowanie czujników gazu i dymu,
• ograniczenie dostępu do drzwi wyjściowych (osoba z demencją może wyjść i zgubić się).

Dobrze też, by przestrzeń była uporządkowana – bałagan może zwiększać dezorientację.

3. Utrzymuj codzienną rutynę

Osoby z demencją czują się bezpieczniej, gdy ich dzień przebiega według znanego schematu. Stałe godziny posiłków, snu i spacerów pomagają ograniczyć stres i dezorientację.

Przy planowaniu dnia:

• unikaj nagłych zmian i pośpiechu,
• dawaj czas na reakcję – chorzy potrzebują więcej czasu na zrozumienie i wykonanie polecenia,
• w miarę możliwości angażuj w proste czynności (np. nakrywanie do stołu, podlewanie kwiatów).

Tego typu aktywności wzmacniają poczucie sprawczości i dają satysfakcję.

4. Komunikacja z osobą z demencją

Wraz z rozwojem choroby porozumiewanie się staje się coraz trudniejsze. Aby rozmowy były bardziej skuteczne:

• mów spokojnie, używając prostych zdań,
• patrz w oczy i zachowaj spokojny ton,
• nie poprawiaj i nie kłóć się, jeśli osoba mówi coś niezgodnego z rzeczywistością,
• stosuj komunikację niewerbalną (dotyk, uśmiech, gest),
• zachęcaj, nie wymuszaj – presja może wywoływać lęk lub agresję.

Warto też pamiętać, że emocje chorego często są bardziej trwałe niż słowa — jeśli czuje się zrozumiany i bezpieczny, to nawet przy ograniczonym kontakcie werbalnym, relacja może pozostać pełna ciepła.

5. Wspieraj zdrowy styl życia

Osoby z demencją potrzebują właściwej diety, nawodnienia i ruchu.

• Zachęcaj do picia wody – nawet małe ilości co godzinę.
• Podawaj posiłki lekkostrawne, bogate w warzywa, ryby, pełne ziarna, orzechy i produkty mleczne.
• Zapewnij codzienny ruch – krótki spacer lub proste ćwiczenia pomagają utrzymać krążenie i poprawiają nastrój.
• Włącz muzykę i ulubione zajęcia – muzykoterapia czy rozmowy o przeszłości mogą poprawić samopoczucie i wspierać pamięć emocjonalną.

6. Zadbaj o siebie – opiekun też potrzebuje wsparcia

Opieka nad osobą z demencją jest obciążająca fizycznie i psychicznie. Wypalenie opiekuna to realny problem. Dlatego:

• korzystaj z opieki wytchnieniowej – to czasowe wsparcie, które pozwala opiekunowi odpocząć,
• rozmawiaj z bliskimi o trudnościach – nie izoluj się,
• korzystaj z pomocy psychologa lub grup wsparcia,
• dbaj o sen, odpoczynek i własne zdrowie.

Pamiętaj, że troska o siebie nie jest egoizmem – to warunek, by móc skutecznie pomagać innym.

7. Gdzie szukać pomocy i informacji

W Małopolsce oraz w całej Polsce działają organizacje i instytucje wspierające opiekunów osób z demencją:

• Centra Wsparcia Opiekunów Faktycznych – oferują bezpłatne porady psychologiczne, prawne i szkolenia,
• Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie,
• Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera,
• Fundacja Alivia, Stowarzyszenie eFKa, Fundacja Wspierająca Rodziny z Demencją – organizują warsztaty i wsparcie grupowe,
• Poradnie zdrowia psychicznego i geriatrzy – diagnozują i monitorują stan chorego.

Opieka nad osobą z demencją to długotrwały proces, w którym nie ma gotowych rozwiązań. Wymaga empatii, cierpliwości i wiedzy. Dzięki odpowiedniej organizacji przestrzeni, utrzymaniu rutyny, wsparciu emocjonalnemu i korzystaniu z dostępnych form pomocy – można zapewnić choremu godne życie, a sobie – spokój i satysfakcję z dobrze pełnionej roli.

Opublikowano: 14 październik 2025

Dostępność architektoniczna oraz informacyjno-komunikacyjna to fundamenty społeczeństwa inkluzywnego — przestrzeni, w której każdy, bez względu na wiek, stan zdrowia czy niepełnosprawność, może funkcjonować na równych prawach. Jeżeli zauważysz, że w urzędzie, bibliotece, szpitalu lub innej instytucji publicznej brakuje udogodnień – możesz to zgłosić.

Poniżej szczegółowy przewodnik „krok po kroku”, co zrobić, by poinformować o braku dostępności i wpływać na zmiany w Twoim otoczeniu.

Na czym polega niedostępność?

Brak dostępności architektonicznej oznacza, że budynek lub jego część nie jest przystosowana dla osób mających ograniczenia ruchowe — na przykład brak podjazdu, brak wind, wąskie drzwi czy schody bez poręczy.
Brak dostępności informacyjno-komunikacyjnej to sytuacje, w których instytucja nie zapewnia tłumacza języka migowego, materiałów w wersji łatwej do czytania (ETR), audiodeskrypcji, oznaczeń dla osób niewidomych itp.

Kiedy możemy mówić o niedostępności? Gdy osoba — ze względu na wiek, niepełnosprawność, ograniczenia sensoryczne — nie może samodzielnie załatwić sprawy, skorzystać z usługi lub wejść do budynku.

Kto może zgłosić brak dostępności?

Każdy — nie musisz być osobą z niepełnosprawnością. Ważne, by zauważyć i opowiedzieć o barierach, które utrudniają lub uniemożliwiają innym korzystanie z usług. Twoje zgłoszenie może pomóc instytucji dostosować się lepiej do potrzeb społeczności.

Co powinieneś przygotować przed zgłoszeniem?

Aby Twoje zgłoszenie było kompletne i skuteczne, przygotuj:

• nazwę i adres instytucji (np. urząd, szkoła, biblioteka),
• dokładne wskazanie problemu (np. brak podjazdu, brak tłumacza, wąskie drzwi),
• ewentualne sugestie, jak można poprawić dostępność,
• swoje dane kontaktowe (np. adres e-mail), jeśli chcesz otrzymać potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia.

Możesz skorzystać z gotowego formularza PFRON — możesz go wypełnić cyfrowo albo wydrukować i wypełnić odręcznie.

Jak złożyć zgłoszenie?

Istnieje kilka dróg, by poinformować instytucję o braku dostępu:

1. Przez internet (ePUAP)
   • Znajdź urząd / instytucję w wyszukiwarce „Załatw sprawę” na ePUAP.
   • Zaloguj się przy pomocy Profilu Zaufanego.
   • Wypełnij formularz informujący o niedostępności.
   • Podpisz dokument (Profilem Zaufanym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym).
   • Wyślij i odbierz Urzędowe Poświadczenie Przedłożenia (UPP).
2. W urzędzie / instytucji publicznej osobiście
   • Złóż pismo lub zgłoszenie ustne w siedzibie instytucji.
   • Poproś o potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia (pieczęć + data).
3. Listownie lub e-mail
   • Wyślij pismo (tradycyjny list lub e-mail) na adres instytucji.
   • Zachowaj kopię zgłoszenia i datę wysłania.

W zgłoszeniu napisz wyraźnie, że dotyczy ono braku dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej.

Czy zgłoszenie kosztuje? I ile się czeka?

Zgłoszenie jest bezpłatne — nie ponosisz żadnych opłat związanych z informowaniem instytucji.

Nie ma ustawowo określonego terminu na rozpatrzenie zgłoszenia — instytucja publiczna nie musi Ci odpowiedzieć ani działać w określonym czasie.

Co możesz zyskać, zgłaszając brak dostępności?

• Zwiększenie świadomości instytucji i namysł nad koniecznymi zmianami
• Szansę, że dana jednostka wprowadzi udogodnienia (rampy, tłumaczy, materiały ETR)
• Lepszą dostępność usług i możliwość samodzielnego działania — np. złożenia dokumentów, wypożyczenia książki, dostępu do urzędu

Podstawa prawna

Obowiązek zapewniania dostępności publicznej reguluje Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. 2022 poz. 2240).

Zgodnie z ustawą, instytucje publiczne mają obowiązek zapewnić dostępność architektoniczną i informacyjną osobom z niepełnosprawnościami – i reagować na zgłoszenia od obywateli.

Opublikowano: 10 październik 2025

W ostatnich latach liczba telefonicznych prób oszustw w Polsce gwałtownie wzrosła. Coraz częściej słyszymy o wyłudzeniach metodą „na wnuczka”, „na policjanta” czy podszywaniu się pod banki i instytucje państwowe. Ofiarami padają nie tylko osoby starsze, ale także osoby młodsze, które w natłoku obowiązków nie weryfikują dokładnie otrzymanych informacji.

Telefoniczni oszuści działają sprytnie – wykorzystują emocje, presję czasu i brak wiedzy. Dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, jak się przed nimi chronić i jakie zasady stosować w codziennym życiu.

Najczęstsze metody oszustów

1. „Na wnuczka” – sprawca dzwoni, podając się za członka rodziny (np. wnuczka), który znalazł się w trudnej sytuacji i pilnie potrzebuje pieniędzy.
2. „Na policjanta” – oszust podaje się za funkcjonariusza, twierdząc, że nasze pieniądze są zagrożone i trzeba je „zabezpieczyć”, przekazując je wskazanej osobie lub przelewając na specjalne konto.
3. Fałszywy pracownik banku – osoba podszywa się pod doradcę bankowego, informując o rzekomym zagrożeniu środków na koncie i namawiając do podania danych logowania lub zainstalowania aplikacji.
4. „Na urzędnika” – telefon od „pracownika ZUS, NFZ czy urzędu skarbowego”, z prośbą o dopłatę do świadczeń czy weryfikację danych osobowych.
5. SMS-y z linkiem – oszuści wysyłają wiadomości o niedopłatach za paczkę, rachunek czy mandat, zachęcając do kliknięcia w link i podania danych karty płatniczej.

Dlaczego dajemy się nabrać?

Psychologia oszustwa telefonicznego opiera się na wywołaniu emocji i presji. Najczęściej wykorzystywane są:

• strach (np. przed utratą pieniędzy, zdrowia bliskiego),
• poczucie winy („jeśli nie pomożesz teraz, stanie się coś złego”),
• pośpiech („musisz działać natychmiast, inaczej stracisz pieniądze”),
• autorytet (podszywanie się pod policjanta, bank czy urząd).

Jak chronić się przed oszustami?

1. Zasada ograniczonego zaufania

Nie ufaj osobie, która dzwoni, nawet jeśli przedstawia się jako policjant, urzędnik czy bankowiec. Zawsze sprawdzaj informacje, dzwoniąc na oficjalny numer instytucji.

2. Nigdy nie podawaj danych osobowych i bankowych przez telefon

Prawdziwe instytucje nigdy nie proszą o:

• numer dowodu osobistego,
• dane logowania do bankowości elektronicznej,
• kody BLIK, hasła SMS.

3. Nie instaluj aplikacji podsuwanych przez „konsultantów”

Oszuści często namawiają do instalowania programów do „zabezpieczenia konta”. W rzeczywistości to narzędzia umożliwiające przejęcie kontroli nad telefonem.

4. Zachowaj spokój i nie podejmuj decyzji pod presją czasu

Zawsze daj sobie chwilę na przemyślenie i weryfikację. Jeśli ktoś naciska, byś działał natychmiast – to znak ostrzegawczy.

5. Ustal w rodzinie „hasło bezpieczeństwa”

Jeśli ktoś z rodziny naprawdę będzie potrzebował pomocy, będzie znał umówione wcześniej hasło. To skuteczna metoda, by odróżnić prawdziwy telefon od oszusta.

6. Edukuj siebie i bliskich

Rozmawiaj o zagrożeniach, zwłaszcza z seniorami, którzy są najczęściej wybierani przez przestępców.

7. Zgłaszaj próby oszustwa

Jeśli otrzymasz podejrzany telefon, zgłoś sprawę policji i poinformuj innych członków rodziny. Możesz też zgłosić numer na stronie UKE lub CERT Polska.

Co zrobić, jeśli padniesz ofiarą oszustwa?

1. Natychmiast skontaktuj się z bankiem – zablokuj dostęp do rachunku lub karty.
2. Zgłoś sprawę policji – im szybciej, tym większe szanse na odzyskanie środków.
3. Zachowaj dowody – numery telefonów, SMS-y, e-maile.
4. Poinformuj bliskich – dzięki temu unikną podobnej sytuacji.

Oszustwa telefoniczne stają się coraz bardziej wyrafinowane, ale opierają się na prostych mechanizmach: strachu, pośpiechu i manipulacji emocjami. Najskuteczniejszą obroną jest wiedza, czujność i umiejętność spokojnej weryfikacji każdej otrzymanej informacji.

Pamiętaj – prawdziwy policjant nigdy nie poprosi o pieniądze, a bank nie żąda kodów czy haseł przez telefon. Twoje bezpieczeństwo zależy od zachowania zdrowego rozsądku i przestrzegania podstawowych zasad ostrożności.

Opublikowano: 07 październik 2025

Utrata apetytu u osób starszych jest częstym zjawiskiem, które może wynikać zarówno z naturalnych procesów starzenia, jak i z chorób przewlekłych czy przyjmowania leków. Choć na pierwszy rzut oka brak chęci do jedzenia może wydawać się niegroźny, w rzeczywistości stanowi poważny problem zdrowotny – może prowadzić do niedożywienia, osłabienia organizmu, spadku odporności czy pogorszenia jakości życia. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać przyczyny braku apetytu i jak wspierać seniora w odzyskaniu radości z jedzenia.

Dlaczego seniorzy tracą apetyt?

Przyczyn braku apetytu w starszym wieku może być wiele:

• Zmiany związane z wiekiem – wraz z upływem lat spada tempo metabolizmu, zmniejsza się wydzielanie śliny i soków trawiennych, a zmysły smaku i węchu ulegają osłabieniu. To sprawia, że posiłki wydają się mniej atrakcyjne.
• Choroby przewlekłe – cukrzyca, choroby serca, niewydolność nerek czy choroby neurodegeneracyjne mogą wpływać na apetyt.
• Problemy stomatologiczne – brak zębów, nieodpowiednie protezy czy ból dziąseł utrudniają jedzenie.
• Stosowanie leków – niektóre preparaty mogą powodować nudności, zaburzenia smaku lub uczucie sytości.
• Problemy psychiczne – depresja, samotność i izolacja społeczna są częstymi czynnikami powodującymi utratę apetytu u seniorów.
• Styl życia – brak aktywności fizycznej czy mało urozmaicona dieta mogą dodatkowo pogłębiać problem.

Skutki braku apetytu

Brak apetytu nie powinien być lekceważony, ponieważ może prowadzić do:

• niedożywienia i spadku masy ciała,
• niedoborów witamin i minerałów,
• osłabienia mięśni i większego ryzyka upadków,
• pogorszenia odporności i częstszych infekcji,
• spadku samodzielności w codziennym funkcjonowaniu.

Jak wspierać seniora z brakiem apetytu?

1. Dbaj o atrakcyjność posiłków

Wygląd i zapach potraw mają ogromne znaczenie. Warto postawić na kolorowe warzywa, świeże zioła i różnorodne formy podania – np. zupy kremy, sałatki czy drobno krojone potrawy.

2. Wybieraj mniejsze, ale częstsze porcje

Zamiast trzech dużych posiłków dziennie, lepiej zaproponować seniorowi 4–6 mniejszych porcji. To zmniejsza uczucie przepełnienia i sprzyja lepszemu trawieniu.

3. Zadbaj o nawodnienie

Często osoby starsze nie odczuwają pragnienia, co może powodować osłabienie i brak apetytu. Regularne picie wody, herbat ziołowych czy lekkich kompotów wspiera apetyt i zdrowie ogólne.

4. Dodaj naturalne przyprawy

Imbir, cynamon, kurkuma czy świeże zioła nie tylko poprawiają smak, ale także wspierają trawienie.

5. Zapewnij komfort jedzenia

Wspólne posiłki z rodziną czy w gronie znajomych są nie tylko okazją do jedzenia, ale także do rozmowy i poprawy samopoczucia.

6. Uwzględnij ulubione smaki

Warto pamiętać o potrawach, które senior szczególnie lubi – nawet niewielka porcja znanego i lubianego dania może pobudzić apetyt.

7. Suplementacja i żywność medyczna

W przypadku dużych problemów z apetytem lekarz może zalecić specjalne preparaty odżywcze lub suplementy, które uzupełnią niedobory składników odżywczych.

Kiedy udać się do lekarza?

Brak apetytu u seniora zawsze powinien być sygnałem ostrzegawczym. Należy zgłosić się do lekarza, jeśli:

• utrata apetytu trwa dłużej niż dwa tygodnie,
• pojawia się szybka utrata wagi,
• występują bóle brzucha, nudności, wymioty lub biegunki,
• widoczne są objawy depresji, takie jak smutek czy izolacja społeczna.

Lekarz może zlecić badania diagnostyczne, aby wykluczyć poważniejsze choroby oraz dobrać odpowiednie leczenie.

Brak apetytu u osób starszych to częsty, ale poważny problem, który może prowadzić do wielu komplikacji zdrowotnych. Kluczowe jest zrozumienie przyczyn, urozmaicanie posiłków, dbanie o nawodnienie i zapewnienie seniorowi komfortowych warunków podczas jedzenia. Jeśli problem się utrzymuje – konieczna jest konsultacja lekarska i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Dzięki właściwej opiece i wsparciu można poprawić jakość życia seniora, a codzienne posiłki znów staną się przyjemnością, a nie obowiązkiem.