Poradnik

Opublikowano: 16 maj 2025

Czym jest udar? Jakie są jego typy?

W przeszłości określano go jako apopleksję. Po zawałach serca oraz nowotworach, zajmuje on trzecie miejsce w liczbie zgonów oraz pierwsze w kategorii utraty sprawności.

Udar występuje na skutek niewłaściwego krążenia krwi w mózgu. Krew dostarcza tlen oraz substancje odżywcze. Kiedy jej przepływ do mózgu jest niewystarczający, dochodzi do niedotlenienia oraz śmierci komórek mózgowych. Udar może prowadzić do wielu negatywnych skutków fizycznych i psychicznych, a ich intensywność oraz rodzaj są zależne od lokalizacji oraz czasu trwania udaru.

Udary mózgu możemy podzielić na dwa typy:

Udar niedokrwienny

Ten typ jest skutkiem zablokowania naczyń mózgowych lub tych, które odprowadzają krew. Zatykanie naczyń, zwykle związane z miażdżycą lub nieleczonym nadciśnieniem tętniczym, uszkadza naczynia krwionośne. Osoby z migotaniem przedsionków serca są również szczególnie narażone na udar niedokrwienny. Serce nienormalnie bijące nie jest w stanie efektywnie pompować krwi, co prowadzi do jej stagnacji. Powoduje to formowanie się skrzeplin w naczyniach krwionośnych, a te, trafiając do aorty i tętnic szyjnych, blokują ich światło, co wywołuje ostre niedotlenienie mózgu.

Udar krwotoczny

Ten typ udaru powstaje w wyniku pęknięcia naczynia, co prowadzi do wylania krwi poza naczynie mózgowe i mechanicznego uszkodzenia neuronów. Skala uszkodzenia mózgu zależy od objętości krwiaka oraz jego lokalizacji. Czasem może on być mały i znajduje się w mniej istotnej części mózgu, nie powodując poważnych problemów, lecz zazwyczaj są to większe uszkodzenia, które obejmują większe obszary mózgu, dlatego udary krwotoczne częściej kończą się zgonem pacjenta niż udary niedokrwienne.

Objawy udaru mózgu

Do najczęstszych oznak udaru mózgu zaliczamy:

• paraliż lub osłabienie kończyn, często jednostronne,
• wykrzywienie twarzy po jednej stronie,
• zaburzenia czucia, zazwyczaj występujące z jednego boku,
• problemy z widzeniem (dwojenie w oczach) oraz z mową,
• zawroty głowy oraz trudności z utrzymaniem równowagi,
• nagle występujące silne bóle głowy,
• uczucie niepokoju, lęku oraz trudności w oddychaniu,
• stopniowo pogarszająca się świadomość.

Pierwsza pomoc przy udarze mózgu

Kiedy zauważysz u kogoś któregokolwiek z wymienionych objawów, natychmiast wezwij pomoc. Do momentu przybycia karetki: otwórz okna, rozluźnij ubranie chorego, ułóż go na boku w bezpiecznej pozycji. Jeśli pacjent ma protezę w jamie ustnej, usuń ją i delikatnie odchyl głowę, jak w czasie udzielania pierwszej pomocy. Należy nieustannie monitorować akcję serca i tętno. Gdy akcja serca ustanie, należy przeprowadzić masaż serca oraz sztuczne oddychanie.

Udar mózgu – przyczyny i czynniki ryzyka

Krążenie mózgowe może zostać uszkodzone z różnych powodów, co zawsze prowadzi do zmian w mózgu spowodowanych jego niewystarczającym ukrwieniem. Najczęstszym powodem, który stanowi aż 80% przypadków udarów, są zakrzepy lub zatory w naczyniach krwionośnych mózgu lub tych, które dostarczają krew do mózgu. 20% to udary, które powstają na skutek pęknięcia naczynia mózgowego. Takie przypadki określamy jako udary krwotoczne.

Czynniki zwiększające ryzyko udaru mózgu

W Polsce na udary mózgu zapada rocznie około 75 tysięcy osób. Na całym świecie liczba ta przekracza 5 milionów i z każdym rokiem przybywa chorych. Co czwarty pacjent umiera w ciągu miesiąca od wystąpienia udaru. U około jednej trzeciej występuje trwałe upośledzenie i potrzeba stałej opieki.

Udar mózgu najczęściej dotyka osoby powyżej 65 roku życia, a ryzyko wzrasta z wiekiem. Coraz częściej udary przytrafiają się także młodszym ludziom.

Udar mózgu leczenie

Udar mózgu był znany już Hipokratesowi, jednak przez wiele lat medycyna nie potrafiła sobie z nim poradzić. Do dziś nie opracowano leku, który mógłby zapobiec udarowi lub cofnąć jego skutki, jednak przyczyny i czynniki ryzyka są dobrze znane, co pozwala na skuteczną profilaktykę.

W leczeniu udaru kluczowe znaczenie ma szybka reakcja. W przypadku udaru niedokrwiennego najważniejszy jest czas (4,5 godziny), który umożliwia podanie leków mających na celu rozpuszczenie skrzepliny.

W przypadku udarów krwotocznych może być potrzebny zabieg chirurgiczny.

Rehabilitacja osób po udarze odgrywa ogromną rolę w ich powrocie do normalności. Ważne jest, aby rozpocząć ją jak najwcześniej.

Zaleca się także modyfikację dotychczasowego stylu życia. Pacjenci powinni przede wszystkim troszczyć się o zdrową dietę: unikać jedzenia przetworzonego, spożywać dużo świeżych warzyw i owoców oraz zrezygnować z używek, takich jak alkohol czy papierosy. Ważna jest również aktywność fizyczna – najlepiej na świeżym powietrzu.

Opublikowano: 14 maj 2025

Zgodnie z polskimi regulacjami, opiekun medyczny to zawód medyczny, który figuruje w klasyfikacji zawodów oraz specjalności i jest oznaczony numerem 532102.

Podstawowym celem opiekuna medycznego jest zaspokajanie fundamentów potrzeb biologicznych, psychicznych oraz społecznych osób wymagających wsparcia. Z tego powodu ten zawód odgrywa istotną rolę w systemie ochrony zdrowia oraz w zakresie opieki społecznej nad pacjentami z różnorodnymi schorzeniami.

Wykształcenie opiekuna medycznego

Do roku 2021 kształcenie opiekunów medycznych odbywało się na dwa sposoby – w szkołach policealnych lub poprzez Kwalifikacyjny Kurs Zawodowy. Nauka trwała 2 semestry, co odpowiada 1 rokowi.

Od września 2021 roku kształcenie opiekuna medycznego przebiega w nowym systemie – tylko w szkołach policealnych oraz w ramach zajęć dziennych lub stacjonarnych. Całkowity czas nauki wynosi 3 semestry, czyli 1,5 roku.

Aby uzyskać kwalifikacje opiekuna medycznego, konieczne jest zdanie egzaminu zawodowego, który jest organizowany przez Okręgowe Komisje Egzaminacyjne.

Opiekun medyczny – jakie ma obowiązki?

Opiekun medyczny ma prawo do wykonywania licznych działań medycznych związanych z opieką i zaspokajaniem podstawowych potrzeb osób, które potrzebują wsparcia.

Do zadań związanych z higieną i pielęgnacją, które wykonuje opiekun medyczny, należą:

• Toaleta osoby, w tym pielęgnacyjne zabiegi dotyczące ciała oraz mycie włosów,
• Pomoc związaną z czynnościami fizjologicznymi,
• Dbanie o higienę tracheostomii, gastrostomii, ileostomii oraz kolostomii bez powikłań,
• Ścielenie łóżka, zarówno pustego, jak i z osobą,
• Zapewnienie bezpiecznego oraz komfortowego ułożenia osoby w łóżku,
• Wymiana pościeli w łóżku,
• Zapobieganie odleżynom dla osób długotrwale unieruchomionych,
• Ubieranie osoby,
• Zmiana produktów chłonnych, takich jak pieluchomajtki i majtki chłonne,
• Zakładanie cewnika zewnętrznego, worka na mocz czy worka stomijnego,
• Karmienie osoby, zarówno drogą doustną, jak i dojelitową,
• Wykonywanie czynności wpływających na usprawnienie osoby.

Do zadań opiekuńczych, które wykonuje opiekun medyczny, zalicza się:

• Aktywizowanie osoby,
• Wspieranie w adaptacji do zmian związanych z diagnozowaną chorobą lub starością,
• Pomoc w codziennych zadaniach,
• Pomoc w użytkowaniu sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego,
• Udzielanie emocjonalnego wsparcia w trudnych momentach,
• Przekazywanie informacji na temat schorzeń oraz starości,
• Pomoc w utrzymaniu aktywności ruchowej osoby.

Inne obowiązki opiekuna medycznego:

• Realizacja ćwiczeń fizjoterapeutycznych z zastosowaniem metody Hoppe,
• Pobieranie krwi oraz innych próbek do badań,
• Podawanie niektórych leków za pomocą iniekcji podskórnej,
• Udzielanie pierwszej pomocy w nagłych przypadkach zagrażających zdrowiu oraz życiu osoby,
• Pomiar oraz ocena podstawowych funkcji życiowych, takich jak tętno, ciśnienie krwi, temperatura oraz liczba oddechów,
• Pomiar poziomu glukozy we krwi przy użyciu glukometru,
• Przeprowadzanie zabiegów pielęgnacyjnych, takich jak lecznicze kąpiele, zalecane przez lekarza lub pielęgniarkę,
• Czyszczenie oraz dezynfekcja sprzętu używanego do zabiegów,
• Prowadzenie rejestracji mikcji oraz defekacji pacjenta,
• Komunikacja z personelem terapeutycznym i medycznym w celu przekazywania informacji o stanie zdrowia osoby.
• Pozostałe działania realizowane we współpracy z zespołem terapeutycznym oraz medycznym.

Opiekun medyczny może być zatrudniony w różnych instytucjach, takich jak szpitale, domy pomocy społecznej, placówki medyczno-opiekuńcze, hospicja, sanatoria, prywatne kliniki, ośrodki rehabilitacyjne oraz w domach osób prywatnych, gdzie zapewnia wsparcie osobom wymagającym opieki. Osoby te mogą także znajdować pracę w fundacjach oraz organizacjach, które wspierają chorych.

Szpitale:

Opiekunowie medyczni wspierają personel medyczny w opiece nad pacjentami, np. pomagając w codziennych czynnościach, monitorując zdrowie i utrzymując czystość. 

Domy pomocy społecznej i zakłady opiekuńczo-lecznicze:
W tych placówkach opiekunowie medyczni zapewniają kompleksową opiekę nad osobami starszymi, chorymi i niepełnosprawnymi, w tym pomoc w codziennych czynnościach, rehabilitację i opiekę medyczną. 

Hospicja:
W hospicjach opiekunowie medyczni zapewniają opiekę paliatywną osobom chorym na choroby nieuleczalne, skupiając się na złagodzeniu bólu i poprawie jakości życia. 

Sanatoria:
W sanatoriach opiekunowie medyczni wspierają proces rehabilitacji i leczenia, pomagając w codziennych czynnościach i dbając o komfort podopiecznych. 

Prywatne kliniki:
W prywatnych klinikach opiekunowie medyczni mogą wspierać personel medyczny w opiece nad pacjentami, np. w gabinetach lekarskich, na oddziałach lub w prywatnych przychodniach. 

Ośrodki rehabilitacyjne:
W ośrodkach rehabilitacyjnych opiekunowie medyczni pomagają osobom w odzyskiwaniu sprawności po urazach lub chorobach, wspierając ich w procesie rehabilitacji i codziennych czynności. 

Dom prywatny:
Opiekunowie medyczni mogą świadczyć opiekę w domu pacjenta, pomagając w codziennych czynnościach, przyjmowaniu leków, rehabilitacji i wspierając emocjonalnie. 

Fundacje i stowarzyszenia:
Opiekunowie medyczni mogą pracować w fundacjach i stowarzyszeniach, które wspierają osoby chore i niepełnosprawne, np. poprzez organizowanie programów rehabilitacyjnych, udzielanie wsparcia psychologicznego lub pomoc w codziennych czynnościach. 

Opublikowano: 12 maj 2025

Cholesterol to tłuszcz, który zaliczany jest do steroidów, a jego obecność jest kluczowa dla prawidłowego działania organizmu. Jego część jest wytwarzana w wątrobie oraz jelitach, a reszta pochodzi z pożywienia. W ciele ludzkim cholesterol występuje zarówno w osoczu, jak i w tkankach, w postaci wolnej oraz związanej. Cholesterol i inne lipidy są transportowane w organizmie w formie lipoprotein, które łączą się z białkami, docierając w ten sposób do komórek. Wyróżniamy dwa typy lipoprotein:

LDL (lipoproteina o niskiej gęstości) – przenosząca cholesterol do komórek,

HDL (lipoproteina o wysokiej gęstości) – odpowiedzialna za transport cholesterolu do wątroby.

Jaką funkcję pełni cholesterol w naszym ciele?

Wśród jego zadań można wymienić:

• jest częścią błon komórkowych,
• uczestniczy w produkcji niektórych hormonów, w tym hormonów płciowych,
• jest niezbędny do produkcji witaminy D3,
• stanowi składnik żółci,
• jest ważnym budulcem osłonek mielinowych neuronów.

Jak sprawdzić poziom cholesterolu?

Skąd można się dowiedzieć, że cholesterol jest za wysoki? Najczęściej pacjenci dowiadują się o tym podczas rutynowych badań krwi. Lekarz zleca pełny lipidogram (profil lipidowy), który pozwala ocenić poziom:

• cholesterolu całkowitego,
• cholesterolu frakcji LDL – czyli tzw. „złego cholesterolu”, który odkłada się na ścianach naczyń krwionośnych,
• cholesterolu frakcji HDL – czyli „dobrego cholesterolu”, który transportuje cząsteczki cholesterolu do wątroby,
• trójglicerydów.

Z uwagi na potencjalne konsekwencje wysokiego cholesterolu, lipidogram powinien być wykonywany regularnie przez każdą osobę. Dla osób zdrowych zaleca się sprawdzanie poziomu cholesterolu przynajmniej raz na 5 lat po ukończeniu 20. roku życia, a dla osób w wieku dojrzałym co dwa lata. Natomiast dla pacjentów z grup ryzyka (np. cukrzyca, otyłość, rodzinna hipercholesterolemia w wywiadzie) lub z chorobami sercowo-naczyniowymi, zaleca się badanie przynajmniej raz w roku.

Pierwsze badanie lipidogramu powinno się wykonać po 20 roku życia i powtarzać co 5 lat.

Jakie są normy cholesterolu?

Jeżeli całkowite stężenie cholesterolu – LDL i HDL razem – przekracza 190 mg/dl (5,0 mmol/l) lub poziom LDL jest większy niż 115 mg/dl (3,0 mmol/l) - mówimy o hipercholesterolemii.

Normalny poziom cholesterolu całkowitego dla osoby zdrowej nie powinien przekraczać 190 mg/dl (5 mmol/l), a frakcji LDL 115 mg/dl (3 mmol/l).

Postacie hipercholesterolemii

Rozróżniamy hipercholesterolemię pierwotną oraz wtórną. Pierwotny nadmiar cholesterolu w krwi jest spowodowany defektem jednego lub kilku genów. Hipercholesterolemia jednogenowa często bywa określana jako rodzinna, gdyż przechodzi z pokolenia na pokolenie. Z kolei w przypadku hipercholesterolemii wielogenowej choroba nie zawsze manifestuje się, a gdy już tak się dzieje, jest to zazwyczaj spowodowane niewłaściwą dietą.

Hipercholesterolemia wtórna może występować jako skutek innych przewlekłych schorzeń, takich jak:

• niedoczynność tarczycy,
• zespół nerczycowy,
• zespół metaboliczny,
• choroby wątroby charakteryzujące się cholestazą, czyli podwyższonym poziomem kwasów żółciowych,
• choroby autoimmunologiczne.

Wzrost poziomu cholesterolu może być także wynikiem zażywania niektórych leków, m. in. :

• progestagenów,
• leków moczopędnych,
• glikokortykosteroidów,
• inhibitorów proteaz stosowanych w terapii HIV.

Ponadto, podwyższone ryzyko cholesterolu związane jest z:

• niezdrowym stylem życia,
• dietą bogatą w kalorie oraz tłuszcze nasycone i przetworzone produkty,
• spożywaniem alkoholu,
• palenie papierosów,
• brakiem aktywności fizycznej.

Wysoki cholesterol – objawy

Czy podwyższony poziom cholesterolu wywołuje jakieś widoczne symptomy? Z reguły nie. Tylko rodzinna hipercholesterolemia może prowadzić do pojawienia się:

• żółtaków na powiekach,
• żółtaków w ścięgnie Achillesa,
• żółtaków skórnych o charakterze wyniosłym lub guzkowym,
• rąbka starczego w rogówce,
• bólu i stanów zapalnych w ścięgnach.

W większości przypadków wyraźne oznaki pojawiają się dopiero związkach z chorobami będącymi konsekwencją hipercholesterolemii. Dlatego niezwykle istotne jest regularne monitorowanie poziomu cholesterolu we krwi.

Jakie skutki powoduje wysoki cholesterol?

Jakie konsekwencje niesie za sobą nieleczona hipercholesterolemia? Przewlekłe utrzymywanie się wysokiego poziomu cholesterolu we krwi może prowadzić do poważnych schorzeń. Przede wszystkim, podwyższony cholesterol jest jednym z kluczowych czynników występowania miażdżycy oraz zwiększa ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Wysokiemu cholesterolowi towarzyszy także potencjalne występowanie kamieni żółciowych, których składnikiem może być cholesterol.

Miażdżyca to schorzenie, które powoduje zwężenie światła naczyń krwionośnych na skutek formowania się blaszek miażdżycowych, które głównie składają się z cholesterolu. Powoduje to zaburzenia przepływu krwi w wyniku zwężenia naczyń, co prowadzi do niedokrwienia i niedotlenienia różnych organów. W skrajnych przypadkach może to skutkować poważnymi powikłaniami, takimi jak choroba wieńcowa czy udar mózgu.

Także niebezpieczne jest pęknięcie blaszki miażdżycowej. Jeśli pęknięcie jest duże, może dojść do utworzenia skrzepu, który zatyka tętnicę, co prowadzi do nagłego niedotlenienia danego obszaru, np. zawału serca. Dlatego nie należy lekceważyć hipercholesterolemii.

Jak zapobiec nadmiernemu wzrostowi cholesterolu?

Co można zrobić, aby zapobiec nadmiernemu wzrostowi poziomu cholesterolu w krwi lub go obniżyć? Przede wszystkim warto przestrzegać zasad zdrowego odżywiania, dbać o regularną aktywność fizyczną oraz w miarę możliwości unikać czynników ryzyka, takich jak palenie papierosów.

Wysoki cholesterol – co spożywać? Osobom, które chcą zmniejszyć poziom cholesterolu, zaleca się ograniczenie diety:

• potraw smażonych i tłustych,
• słodyczy,
• fast foodów,
• serów żółtych i pleśniowych,
• czerwonego mięsa,
• masła,
• majonezu,
• śmietany.

Codzienne jedzenie warto uzupełnić o tak zwane zdrowe tłuszcze, czyli jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które można znaleźć m. in. w orzechach, olejach roślinnych i rybach.

W niektórych przypadkach u osób z objawami wysokiego cholesterolu konieczne może być stosowanie leków.

Opublikowano: 09 maj 2025

Troska o osobę leżącą, szczególnie w ciężkim stanie zdrowotnym, to ogromne wyzwanie – zarówno fizyczne, jak i emocjonalne. Choć dostępna jest pomoc wykwalifikowanych opiekunów, to w wielu przypadkach bliscy decydują się samodzielnie sprawować opiekę nad chorym. W takiej sytuacji bardzo ważna jest wiedza na temat zapewnienia choremu odpowiednich warunków życia i codziennej higieny.

Wiele osób w podeszłym wieku – po udarze, złamaniu, lub cierpiących na choroby neurodegeneracyjne jak Alzheimer czy Parkinson – wymaga leżenia przez długi czas. Taka opieka domowa może być obciążająca dla najbliższych. Wsparciem mogą być opiekunowie, którzy przychodzą na godziny lub pełnią opiekę całodobową – w zależności od potrzeb. To duże odciążenie dla rodziny, szczególnie gdy opiekunowie muszą łączyć opiekę z pracą zawodową. Warto pamiętać, że brak doświadczenia może prowadzić do problemów zdrowotnych u opiekuna, np. bólu pleców, wynikającego z niewłaściwego podnoszenia chorego.

Zapewnienie komfortu psychicznego choremu

Każdy człowiek potrzebuje prywatności – także osoba chora. Dlatego dobrze, gdy ma ona do dyspozycji własny pokój. Jeśli to niemożliwe, warto wydzielić miejsce i oddzielić je np. parawanem. Miejsce, w którym przebywa chory, powinno być dostosowane do jego potrzeb, zapewniać spokój, czystość i intymność.

Ważne jest częste wietrzenie pomieszczenia oraz utrzymywanie go w czystości. Okna powinny mieć zasłony lub rolety umożliwiające zaciemnienie. Łóżko musi być wygodne i funkcjonalne – najlepiej regulowane, z materacem przeciwodleżynowym oraz uchwytem ułatwiającym zmianę pozycji.

W pokoju warto umieścić także: szafkę nocną, stolik mobilny do jedzenia lub czytania oraz sprzęt pomocniczy – jak wózek, balkonik lub podpórkę.

Nie mniej istotna jest obecność innych ludzi – warto angażować rodzinę i znajomych do odwiedzin, wspólnego spędzania czasu, czy chociaż rozmowy. Chory nie powinien być pozostawiony sam sobie. Drobne rozrywki – radio, krzyżówki, książka, telewizja – mają ogromne znaczenie dla jego samopoczucia.

Higiena osoby leżącej – zasady pielęgnacji

Zachowanie czystości ciała to fundament dobrej opieki. Jeśli czynności higieniczne wykonuje bliski, powinien zadbać o ich regularność, dyskrecję i komfort psychiczny chorego. Zabiegi najlepiej przeprowadzać o stałej porze i bez obecności osób trzecich.

Mycie należy przeprowadzać przynajmniej dwa razy dziennie. Jeśli chory ma siły, powinien sam wykonywać proste czynności – to wzmacnia jego poczucie niezależności. Jeśli stan zdrowia na to pozwala, lepiej wykonać kąpiel pod prysznicem. W przeciwnym razie higienę wykonuje się w łóżku – zaczynając od górnych partii ciała, z użyciem miękkich ręczników lub gąbek.

Po myciu należy zadbać o skórę – szczególnie w miejscach narażonych na otarcia i odleżyny, używając odpowiednich kremów ochronnych. Odleżyn nie wolno jednak smarować zwykłymi preparatami – wymagają one specjalistycznych środków.

Ruch i ćwiczenia – dlaczego są potrzebne?

Dla osoby leżącej aktywność fizyczna, nawet minimalna, ma ogromne znaczenie. Unieruchomienie prowadzi do hipokinezji – czyli braku ruchu, co wpływa negatywnie na cały organizm. Już po jednej dobie bezruchu zachodzą niekorzystne zmiany.

Ćwiczenia powinny być dostosowane do możliwości chorego. Osoby świadome mogą wykonywać ruchy samodzielne – zarówno ćwiczenia dużych, jak i małych grup mięśniowych. W przypadku pacjenta nieprzytomnego lub nieskontaktowego zalecane są ćwiczenia bierne, wykonywane przez opiekuna.

Najważniejsze zasady opieki nad osobą unieruchomioną

• Traktuj chorego z szacunkiem i nie infantylizuj go – nawet jeśli wymaga pomocy jak dziecko, nadal jest dorosłym człowiekiem.
• Korzystaj z kosmetyków dla dorosłych – dziecięce preparaty nie są odpowiednie dla skóry starszej osoby.
• Higiena i karmienie powinny odbywać się w sposób dyskretny – nigdy w obecności innych osób.
• Informuj chorego o wszystkich czynnościach – nawet jeśli nie może odpowiedzieć, należy traktować go z godnością.
• Pytaj o zgodę na działanie – np. „czy mogę Pani teraz pomóc?”, a nie decyduj za chorego.

Dzięki trosce, cierpliwości i odpowiedniej wiedzy opieka nad osobą leżącą może być lżejsza i bardziej komfortowa – zarówno dla chorego, jak i jego bliskich.

Opublikowano: 07 maj 2025

Turnus rehabilitacyjny to zorganizowana forma aktywnej rehabilitacji zawodowej i społecznej, która łączy elementy wypoczynku. Jego głównym celem jest poprawa ogólnej sprawności psychofizycznej uczestników oraz rozwijanie umiejętności społecznych.

Należy zaznaczyć, że turnus rehabilitacyjny nie jest równoważny z leczeniem uzdrowiskowym, takim jak pobyt w sanatorium, częściowo finansowanym przez NFZ.

Turnusy rehabilitacyjne finansowane ze środków PFRON odbywają się wyłącznie na terenie Polski.

Czas trwania turnusów wynosi minimum 14 dni.

Osoba z niepełnosprawnością, która otrzymała dofinansowanie, ma możliwość samodzielnego wyboru turnusu, uwzględniając wskazane w orzeczeniu lub we wniosku lekarskim problemy zdrowotne.

Krajowy informator dotyczący ośrodków i organizatorów turnusów, które posiadają wpis do rejestrów wojewodów, jest dostępny na stronie internetowej http://empatia. mpips. gov. pl.

Uczestnicy turnusów rehabilitacyjnych, których program przewiduje zabiegi fizjoterapeutyczne, są zobowiązani do zabrania ze sobą aktualnego zaświadczenia o stanie zdrowia.

Dofinansowanie nie obejmuje kosztów turnusów poniesionych przed jego przyznaniem.

Dofinansowanie jest przekazywane bezpośrednio wybranemu organizatorowi, a nie wnioskodawcy.

Kwota przyznanego dofinansowania nie może przekraczać rzeczywistych kosztów uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym.

Z dofinansowania do turnusu rehabilitacyjnego można skorzystać tylko raz w roku kalendarzowym, przy czym za datę rozpoczęcia turnusu uznaje się datę faktycznego uczestnictwa.

Przy rozpatrywaniu wniosków obowiązuje kryterium dochodowe, które wynosi:

1) 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę w wspólnym gospodarstwie domowym,

2) 65% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby samotnej.

Jeżeli kryterium dochodowe zostanie przekroczone, dofinansowanie ulega obniżeniu o wysokość przekroczenia. Dofinansowanie nie przysługuje, gdy dochód przekracza ustalone kryterium dochodowe, a kwota przekroczenia jest równa lub wyższa od przyznanej kwoty dofinansowania.

Przeciętne wynagrodzenie ustalane jest na podstawie danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny w każdym kwartale roku.

Pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania mają osoby z niepełnosprawnością, które mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także dzieci i młodzież do 16 roku życia oraz osoby do 24 roku życia, które uczą się i nie pracują, niezależnie od stopnia niepełnosprawności. Ze względu na ograniczone środki finansowe, decyzje o dofinansowaniu oparte są na hierarchii, uwzględniającej wiek, stopień niepełnosprawności oraz rok ostatniego przyznania dofinansowania:

a) dzieci i młodzież do 16 roku życia oraz osoby do 24 roku życia, które uczą się i nie pracują, bez względu na stopień niepełnosprawności,

b) dorośli z znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, którzy nigdy nie otrzymali dofinansowania lub otrzymali ostatnie dofinansowanie co najmniej 10 lat temu.

c) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 9 lat temu,

d) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 8 lat temu,

e) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 7 lat temu,

f) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 6 lat temu,

g) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 5 lat temu,

h) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 4 lata temu,

i) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie 3 lata temu,

j) Dorosłe osoby z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności, które otrzymały ostatnie dofinansowanie co najmniej 2 lata temu,

k) Dorosłe osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności, które nigdy nie otrzymały dofinansowania lub które otrzymały dofinansowanie co najmniej 2 lata temu,

l) W przypadku niewykorzystania środków finansowych przez osoby wymienione w punktach a) – k), pozostali z niepełnosprawnością, którzy otrzymali dofinansowanie w roku poprzedzającym.

Wysokość dofinansowania wynosi:

a) 30% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z znacznym stopniem niepełnosprawności, dla osób niepełnosprawnych w wieku do 16 lat oraz dla osób w wieku 16-24 lat uczących się i niepracujących, niezależnie od stopnia niepełnosprawności,

b) 27% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności,

c) 25% przeciętnego wynagrodzenia dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności,

d) 20% przeciętnego wynagrodzenia dla opiekunów osób z znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz dla osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładzie pracy chronionej.

Wiecej informacji oraz wniosek: https://mops.krakow.pl/234226,artykul,pfron.html/267426,artykul,dofinansowanie_do_uczestnictwa_w_turnusach_rehabilitacyjnych_osob_niepelnosprawnych_i_ich_opiekunow__w_2023_roku.html

Opublikowano: 05 maj 2025

Depresja wśród osób starszych to poważny problem, który dotyka zarówno seniorów, jak i ich bliskich. Jak rozpoznać tę chorobę i jak jej skutecznie zaradzić? Dowiedz się, jak wspierać starszą osobę cierpiącą na depresję!

Starzejące się społeczeństwo stawia przed nami ogromne wyzwania, w tym w obszarze medycyny, a szczególnie psychiatrii. Depresja wieku starczego staje się coraz bardziej powszechna zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Osoby powyżej 60. roku życia rzadko zgłaszają objawy rozwijającej się choroby, co prowadzi do wielu tragicznych prób samobójczych w tej grupie wiekowej. Jak więc rozpoznać objawy depresji u seniorów?

Radzenie sobie z depresją osób starszych

Depresja wśród seniorów to istotny problem społeczny, który rośnie w miarę wydłużania się średniej długości życia. Również w Polsce zjawisko to staje się coraz bardziej zauważalne. Badania przeprowadzone w Krakowie przez Knurowskiego i jego zespół ujawniają, że aż 15% seniorów doświadcza objawów ciężkiej depresji, a dodatkowe 15% - łagodniejszej postaci tego schorzenia. Na tej podstawie można wywnioskować, że niemal jedna trzecia emerytów zmaga się z depresją.

Co istotne, wskaźniki te różnią się w zależności od kontekstu życiowego. Depresja jest szczególnie powszechna wśród mieszkańców domów pomocy społecznej oraz wśród tych, którzy cierpią na poważne, przewlekłe schorzenia. Często dotyka także osoby rozwiedzione oraz owdowiałe. Najbardziej narażeni na depresję są seniorzy, którzy żyją w samotności lub czują się uzależnieni od innych.

Objawy depresji u osób starszych

Depresja u seniorów bywa podstępna, ponieważ jej objawy różnią się od tych obserwowanych u młodszych pacjentów. Jakie sygnały mogą wskazywać na początek tego schorzenia?

Jednym z pierwszych sygnałów mogących wskazywać na depresję jest spadek sił – zarówno fizycznych, jak i intelektualnych. Szczególnie w przypadku osłabienia intelektualnego można łatwo pomylić objawy depresji z naturalnymi zmianami w zakresie myślenia i pamięci, które nierzadko dotyczą osób starszych. Często rodzina oraz bliscy pacjenta obawiają się, że mogą mieć do czynienia z chorobą Alzheimera. Warto jednak pamiętać, że kłopoty z zapamiętywaniem, przypominaniem sobie czy podejmowaniem decyzji mogą być również charakterystycznymi symptomami depresji w starszym wieku. Objawy te powinny ustępować po skutecznym leczeniu.

Do innych symptomów depresji u osób starszych można zaliczyć:

• Bóle głowy
• Bóle brzucha
• Drażliwość i skłonność do częstego płaczu
• Problemy ze snem – mogą objawiać się nadmierną sennością, bezsennością oraz zaburzeniem rytmu dnia i nocy
• Klasyczne objawy depresji, takie jak lęk, niepokój czy apatia
• Utrata zainteresowań
• Utrata apetytu i/lub chęci do jedzenia
• Nudności i zaparcia
• Ucisk w klatce piersiowej
• Zaburzenia koncentracji i myślenia
• Problemy z podejmowaniem decyzji
• Myśli samobójcze, a w niektórych przypadkach także próby samobójcze
• W przypadku starszych seniorów – urojenia oraz zniekształcenia poznawcze, w tym te związane z poczuciem winy, co może prowadzić do depresji psychotycznej

Leczenie depresji

Leczenie depresji u osób starszych obejmuje farmakoterapię, psychoterapię i inne formy terapii, takie jak aktywność fizyczna i terapia zajęciowa. W przypadku osób starszych ważne jest również uwzględnienie indywidualnych potrzeb i możliwości, a także wsparcie emocjonalne od rodziny i opiekunów. Bliscy powinni zwracać szczególną uwagę na spadek formy psychofizycznej seniorów. Zaniedbanie tego problemu może prowadzić nie tylko do prób samobójczych, ale również do poważnych schorzeń somatycznych. Na przykład, brak apetytu może skutkować nadmierną utratą tkanki tłuszczowej i dehydratacją organizmu, na które osoby starsze są szczególnie narażone.

Opublikowano: 02 maj 2025

Województwo Małopolskie z dumą realizuje projekt „Małopolski Tele-Anioł 2. 0” we współpracy z Caritas Archidiecezji Krakowskiej, Caritas Diecezji Kieleckiej oraz Stowarzyszeniem Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego z Suchej Beskidzkiej.

Celem przedsięwzięcia jest poprawa jakości życia oraz zwiększenie poczucia bezpieczeństwa osób wymagających wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Projekt zakłada rozwój usług opiekuńczych i sąsiedzkich w miejscu zamieszkania, a także implementację nowoczesnych technologii informacyjno-komunikacyjnych, takich jak teleopieka i telemedycyna. Dzięki tym innowacjom uczestnicy będą mogli dłużej i bezpieczniej pozostawać w swoim środowisku. Ponadto, projekt przewiduje działania w zakresie opieki wytchnieniowej.

Okres realizacji: 23 lutego 2024 – 30 czerwca 2029

W ramach projektu przewidziano:

• utworzenie Centrum Teleopieki, które zapewni uczestnikom całodobową możliwość zgłoszenia potrzeby pomocy w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia lub bezpieczeństwa;
• 8 000 uczestników otrzyma bezpłatnie opaskę bezpieczeństwa z przyciskiem SOS;
• 2 500 osób skorzysta z dodatkowych usług opiekuńczych oraz sąsiedzkich;
• 300 uczestników korzystających z teleopieki weźmie udział w pilotażu usług telemedycznych;
• 150 opiekunów osób z niepełnosprawnościami otrzyma wsparcie w postaci usług opieki wytchnieniowej oraz specjalistycznego poradnictwa (rekrutacja rozpocznie się 1 września 2024 r.);
• zaplanowane są również szkolenia dla opiekunów i sąsiadów dotyczące świadczenia usług opiekuńczych dla uczestników projektu.

Projekt kierowany jest do:

• osób potrzebujących wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, zamieszkujących w województwie małopolskim;
• opiekunów osób wymagających wsparcia, którzy także mieszka na terenie województwa małopolskiego.

Szczegółowe informacje dostępne są na stronie https://www.malopolska.pl/malopolski-teleaniol-2

#FunduszeEuropejskie

Opublikowano: 30 kwiecień 2025

W maju rozpoczyna się intensywny okres aktywności kleszczy, co skłania do odświeżenia wiedzy na temat tych niebezpiecznych pasożytów oraz chorób, które mogą przenosić. Eksperci wskazują kleszcze jako jedno z najpoważniejszych naturalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi w naszym klimacie. Te niewielkie pajęczaki są klasyfikowane jako pasożyty zewnętrzne kręgowców.

W Polsce występuje 19 gatunków kleszczy, a wspólnym ich mianownikiem jest potrzeba krwi, którą zaspokajają, wgryzając się w skórę swoich żywicieli. Kleszcze są w stanie zlokalizować ofiary dzięki rozwiniętym zmysłom, które reagują na ciepło, wibracje, feromony, ruch powietrza i zapach potu.

Kleszcze przenoszą wiele groźnych patogenów, które mogą prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Istnieją również rzadsze, ale równie niebezpieczne choroby, które mogą być przenoszone przez te pasożyty, takie jak:

• Anaplazmoza – ostra choroba, objawiająca się gorączką, bólami głowy, dreszczami, bólem mięśni i ogólnym osłabieniem. Do mniej typowych objawów należą wymioty, nudności oraz problemy z apetytem. Jest to choroba, którą można wyleczyć, często nawet bez konieczności stosowania antybiotyków.
• Erlichioza – poważna choroba wirusowa, która może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się silną gorączką, bólem głowy, złym samopoczuciem, dreszczami oraz wysypką plamistą lub plamisto-grudkową. Podobnie jak anaplazmoza, erlichioza jest zazwyczaj uleczalna bez konieczności antybiotyków.
• Gorączka Q – choroba przenoszona przez zwierzęta, do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku wdychania skażonego aerozolu, kiedy kleszcz zarażony patogenami pozostawia je na sierści swojego żywiciela, które stają się składnikiem pyłu i kurzu.
• Rickettsia slovakia oraz Rickettsia raoultii (TIBOLA/DEBONEL) – te kleszcze, zarażając Dermacentor reticulatus, są głównie zagrożeniem dla psów, a ludzie rzadko padają ich ofiarą. Po ukąszeniu na skórze może pojawić się strup, a węzły chłonne mogą ulec powiększeniu.
• Bartonelloza – bakterie „bartonella” są przenoszone przez pchły, wszy oraz kleszcze, które żerują na zakażonych ssakach.
• Krymsko-kongijska gorączka krwotoczna (CCHF) – wirus, który wywołują kleszcze występujące w rejonach Bliskiego Wschodu i Afryki. Infekcji można nabawić się nie tylko przez ukąszenie, ale i w kontakcie z zakażonymi zwierzętami, ich mięsem, krwią czy płynami ustrojowymi. W najcięższych przypadkach choroba może prowadzić do krwotoków wewnętrznych.
• Babeszjoza – najczęściej dotyczy bydła i psów, a u ludzi występuje niezwykle rzadko. Choroba ta jest głównie spotykana w rejonie Morza Śródziemnego i daje objawy podobne do malarii u ludzi, mogąc być śmiertelna dla zwierząt.

Warto być świadomym zagrożeń, jakie niosą kleszcze, aby podejmować odpowiednie środki ostrożności.

Kleszcze są zazwyczaj aktywne od końca marca do początku listopada, przy czym ich największa aktywność przypada na okres od maja do czerwca, co zbiegają się z sezonem zbiorów jagód w lasach. Drugim okresem wzmożonej obecności tych pajęczaków jest wrzesień, kiedy trwa sezon grzybowy. Najwięcej kleszczy można spotkać w porze przedpołudniowej (od 8 do 12) oraz przed wieczorem (od 16 do 20). Należy pamiętać, że łagodne zimy i wilgotne lata sprzyjają ich rozmnażaniu, co wpływa na wzrost populacji kleszczy.

Wbrew powszechnym mitom, kleszcze nie skaczą ani nie spadają z drzew. Zazwyczaj wspinają się na trawy i krzewy na wysokość do 120-150 cm, gdzie cierpliwie czekają na swojego żywiciela. Najczęściej wgryzają się w skórę w miejscach, gdzie jest ona najdelikatniejsza, takich jak głowa (szczególnie u dzieci), okolice za uszami, granica włosów, kark, ramiona, pachy, pod biustem, w okolicach pępka, pachwinach, wokół genitaliów i pod kolanami. Ugryzienia kleszczy zazwyczaj nie są bolesne, ponieważ te pajęczaki wprowadzają do naszego organizmu substancje znieczulające oraz przeciwzapalne, co sprawia, że nie czujemy bólu.

Jak usunąć kleszcza?

Gdy odkryjemy kleszcza wczepionego w skórę, należy jak najszybciej usunąć go przy pomocy pęsety z cienkimi końcówkami (najlepiej dentystycznej) lub specjalnych plastikowych „kleszczołapków”, które można nabyć w aptece. Inna opcją są specjalne pompki ssące.

Aby skutecznie usunąć kleszcza, trzeba chwycić go jak najbliżej skóry, w przedniej części ciała, a następnie delikatnie podważyć i zdecydowanym ruchem ściągnąć w górę. Trzeba uważać, by usunąć go w całości.

Miejsce po kleszczu należy zdezynfekować, używając wody utlenionej, spirytusu salicylowego lub 40-procentowego alkoholu. Kleszczy nie wolno także wykręcać palcami, smarować tłuszczami ani przypalać. W przypadku trudności z usunięciem kleszcza warto niezwłocznie zgłosić się po pomoc do pielęgniarki lub lekarza.

Uwaga!

Nie należy zgniatać kleszcza, ponieważ może to spowodować wypuszczenie bakterii i wirusów. Również smarowanie kleszcza różnymi substancjami (takimi jak tłuszcz, krem, spirytus) jest niewskazane, gdyż może prowadzić do wstrzyknięcia większej ilości czynników zakaźnych do organizmu.

Jak zapobiec ugryzieniu przez kleszcza?

Najlepszym sposobem na uniknięcie ugryzienia przez kleszcza jest stosowanie się do kilku zasad:

• Wybierając się do lasu, warto nosić odzież z długimi rękawami i nogawkami (najlepiej zakończonymi ściągaczami) oraz kryte obuwie.
• Jasne ubrania ułatwiają zauważenie kleszczy przyczepionych do tkaniny.
• Dobrze jest także spryskać skórę lub odzież repelentem, który odstrasza kleszcze.
• Natychmiast po powrocie z miejsca, gdzie mogą występować kleszcze, ważne jest, aby dokładnie sprawdzić swoje ubranie oraz skórę. Zaleca się również wzięcie prysznica i delikatne umycie skóry gąbką, co pomoże usunąć potencjalne pajęczaki, które mogły się na niej osiedlić. Jeśli towarzyszył nam pies, również jego należy dokładnie skontrolować.
• Aby zminimalizować ryzyko spotkania z kleszczem, warto unikać siadania oraz leżenia bezpośrednio w trawie czy pod krzewami. Podczas biwakowania warto również rozważyć przycięcie roślinności wokół namiotu, co może zwiększyć nasze bezpieczeństwo.

Opublikowano: 28 kwiecień 2025

Aby skutecznie chronić się przed zarazkami, bakteriami i wirusami, które mogą spowodować chorobę, potrzebujemy silnych mechanizmów obronnych, które tworzy nasz układ odpornościowy. Jest on skomplikowany i na jego funkcjonowanie wpływa wiele czynników.

Na szczęście, kroki, które podejmujesz w celu poprawy swojego stylu życia, mogą również przyczynić się do wzmocnienia układu odpornościowego.

Dbaj o swoją dietę

Nie da się ukryć, że zrównoważona, bogata w składniki odżywcze dieta ma pozytywny wpływ na wszystkie aspekty zdrowia. Choć nie ma jednego magicznego składnika na odporność, niektóre pokarmy mogą wspierać nasz układ odpornościowy.

Dieta bogata w owoce i warzywa dostarcza niezbędnych witamin, które odżywiają układ odpornościowy. Dobrze jest również wzbogacić ją o zdrowe źródła białka oraz pełnoziarniste produkty bogate w błonnik.

Jeżeli się zdrowo odżywiasz, prawdopodobnie nie będziesz potrzebować wielu suplementów, aby utrzymać swoją odporność na wysokim poziomie. Przyjmowanie dużych dawek ziół czy witamin bywa bowiem niebezpieczne, dlatego przed rozpoczęciem suplementacji zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Oto kilka produktów spożywczych, które mogą wspierać układ odpornościowy:

- Owoce cytrusowe: bogate w witaminę C, która pomaga w walce z przeziębieniami.

- Jagody: zawierają flawonoidy, które mogą zmniejszać ryzyko infekcji układu oddechowego.

- Imbir: dzięki działaniu przeciwzapalnemu korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu odpornościowego.

- Liściaste zielone warzywa: źródło witamin antyoksydacyjnych, istotnych dla zdrowia układu odpornościowego.

- Fermentowane produkty, takie jak jogurt czy kefir: korzystnie wpływają na zdrowie jelit, co wiąże się z poprawą funkcjonowania układu odpornościowego.

Ruch dla wzmocnienia odporności

Regularna aktywność fizyczna to doskonały sposób na wzmocnienie odporności i pomoc w walce z chorobami. Badania sugerują, że ćwiczenia o umiarkowanej intensywności przez 30 do 60 minut kilka razy w tygodniu bywają najkorzystniejsze dla naszego układu odpornościowego. Może to obejmować wszystko, od szybkiego spaceru, przez jogging, aż po trening siłowy.

Aktywność fizyczna sprzyja odporności na kilka sposobów. Przede wszystkim zwiększa krążenie komórek odpornościowych, które stanowią pierwszą linię obrony przed patogenami. Im więcej krąży tych komórek, tym skuteczniej można unikać infekcji.

Jednak warto pamiętać, że w przypadku ćwiczeń, zbyt intensywne i długie treningi (np. bieganie maratonów) mogą zamiast wzmocnić, osłabić układ odpornościowy.

Zadbaj o odpowiedni sen

Rejestrowanie od siedmiu do dziewięciu godzin spokojnego snu każdej nocy to jedna z najważniejszych czynności, jakie możesz podjąć dla swojego zdrowia oraz zdrowia swojego układu odpornościowego. W trakcie snu organizm ma szansę na regenerację i wzmocnienie swoich mechanizmów obronnych.

Podczas snu uwalniane są białka zwane cytokiny, które odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Zwiększona produkcja cytokin może znacząco wspierać odporność organizmu. Badania pokazują, że osoby, które regularnie śpią zbyt krótko, są bardziej narażone na przeziębienia oraz inne infekcje dróg oddechowych.

Kontroluj stres

Stres jest nieodłącznym elementem życia większości z nas. Kluczowe jest zminimalizowanie jego wpływu oraz odnalezienie skutecznych metod radzenia sobie z sytuacjami, których nie możemy uniknąć. Stres ma wiele negatywnych skutków dla organizmu, w tym również dla układu odpornościowego. Długotrwały stres może prowadzić do zmniejszenia produkcji limfocytów, białych krwinek kluczowych w walce z infekcjami.

Radzenie sobie ze stresem bywa proste - wystarczy czasami zatrzymać się na chwilę i wziąć kilka głębokich oddechów. Inne metody relaksacji to ćwiczenia fizyczne, joga czy medytacja.

Bądź na bieżąco ze szczepieniami

Nawet najsilniejszy układ odpornościowy może skorzystać z dodatkowej pomocy, dlatego tak istotne jest przyjmowanie zalecanych szczepień. Co roku warto poddać się szczepieniu przeciw grypie. Skonsultuj się z lekarzem w kwestii innych szczepień, które mogą być istotne w zależności od twojego wieku i stanu zdrowia, takich jak szczepienia przeciw RSV, zapaleniu płuc czy półpaścu.

Opublikowano: 25 kwiecień 2025

Półpasiec jest wywoływany przez ten sam wirus, który powoduje ospę wietrzną – Herpesvirus varicella zoster. Ospa wietrzna najczęściej dotyka małe dzieci, które, pokonując tę chorobę, nabywają odporność na resztę życia. Niestety, wirus varicella zoster nie zostaje całkowicie zniszczony; po przejściu choroby przechodzi w tzw. stan uśpienia. Ukrywa się w zwojach nerwów czuciowych w okolicach rdzenia kręgowego, czekając na sprzyjające warunki, by ponownie zaatakować, tym razem w formie półpaśca.

Kto może zachorować na półpasiec

Osoby po 50 roku życia oraz te z obniżoną odpornością, takie jak pacjenci onkologiczni, osoby po przeszczepach, osoby poddawane chemioterapii, a także nosiciele HIV lub chorzy na AIDS, znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka. Do pojawienia się półpaśca może także przyczynić się zwykła infekcja dróg oddechowych, która osłabia układ odpornościowy, utrudniając organizmowi obronę przed wirusem. Rozpoznanie choroby nie jest jednak łatwe, dlatego warto znać jej typowe objawy.

Objawy półpaśca

Początkowe objawy półpaśca są dość niecharakterystyczne, co często prowadzi do pomyłek z przeziębieniem. Osoby chore mogą odczuwać takie dolegliwości jak osłabienie, ból gardła, podwyższoną temperaturę, dreszcze, bóle głowy, zmęczenie oraz nadwrażliwość na światło. Z czasem pojawia się ostry ból, zazwyczaj jednostronny, towarzyszy mu pieczenie, swędzenie oraz mrowienie. Te dolegliwości są efektem stanu zapalnego nerwu czuciowego i unerwionej przez niego skóry. Po upływie 2-3 dni w obolałym miejscu występuje pęcherzykowa wysypka, która w ciągu następnych czterech dni będzie się rozrastać, przekształcając się po około 7-10 dniach w krostki, a następnie w strupki, podobnie jak ma to miejsce w przypadku ospy wietrznej. Wysypka powinna zniknąć w ciągu 2-4 tygodni.

Zmiany skórne najczęściej występują na tułowiu między żebrami, rzadziej na rękach, nogach czy twarzy. Wyjątkowym sygnałem jest to, że pęcherzyki pojawiają się zawsze po jednej stronie ciała, co dobrze ilustruje nazwę tej choroby – półpasiec.

Jak leczyć półpasiec

Leczenie półpaśca powinno odbywać się pod kontrolą lekarza. Najczęściej obejmuje przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwwirusowych, takich jak acyklowir, walacyklowir czy famcyklowir. Najlepsze efekty leczenia uzyskuje się, gdy rozpoczniemy terapię jak najszybciej, najlepiej w ciągu pierwszych dwóch dni od wystąpienia objawów, co pozwala znacząco skrócić czas ich trwania i nasilenie. Szybkie podjęcie działań zmniejsza również ryzyko wystąpienia powikłań, takich jak neuralgia popółpaścowa. W przypadku silnego bólu lekarz może zalecić dodatkowo zastrzyki z witaminą B1 oraz B12.

Terapię półpaśca można wzbogacić o leki antyhistaminowe, które skutecznie łagodzą swędzenie. Ważne jest, aby unikać drapania swędzących miejsc, ponieważ takie działanie nie przyniesie ulgi, a jedynie pogorszy sytuację. Pamiętajmy, że przy półpaścu problem tkwi w nerwach, a nie na powierzchni skóry. Rozdrapywanie pęcherzyków może prowadzić do zakażeń bakteryjnych, co z pewnością jest niepożądane. Ranki warto smarować gencjaną, ze względu na jej antyseptyczne właściwości, co pomoże w zapobieganiu zakażeniom. Dodatkowo, w ramach domowego leczenia, można korzystać z chłodnych kąpieli oraz okładów, które przynoszą ulgę w bólu i swędzeniu. W trakcie terapii istotne jest, aby unikać stresu oraz zadbać o dietę bogatą w składniki wzmacniające układ odpornościowy.

Choć półpasiec nie jest chorobą szczególnie zakaźną, podczas rekonwalescencji warto pozostać w domu, aby zminimalizować ryzyko komplikacji zdrowotnych u innych. Przy odpowiednim leczeniu, powrót do zdrowia zazwyczaj zajmuje od 2 do 3 tygodni. Zwykle przebycie półpaśca zapewnia odporność przez całe życie. Jeśli jednak bolesna wysypka ujawnia się ponownie, konieczne jest przeprowadzenie szczegółowych badań w kierunku chorób nowotworowych (szczególnie chłoniaków i białaczki) oraz schorzeń związanych ze spadkiem odporności. U niektórych osób, zwłaszcza starszych, ból może utrzymywać się mimo zagojenia zmian skórnych, trwając od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Ta dolegliwość określana jest jako neuralgia popółpaścowa i wymaga leczenia neurologicznego, które obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych, naświetlanie bolesnych miejsc oraz diatermię krótkofalową.

Kiedy dochodzi do zarażenia półpaścem?

Zarażenie półpaścem jest trudniejsze niż w przypadku ospy wietrznej, która przenosi się drogą kropelkową. Aby doszło do przeniesienia wirusa, konieczny jest bezpośredni kontakt z płynem z pęcherzyków. Zaraźliwość pojawia się w momencie wystąpienia pierwszych zmian skórnych i ustępuje dopiero po wyschnięciu wysypki. W tym czasie należy unikać kontaktu z osobami, które nie są odporne ani nie były szczepione przeciw ospie wietrznej, jak również z kobietami w ciąży i wcześniakami. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia, warto zakryć wysypkę odzieżą lub plastrem oraz dbać o regularne mycie rąk wodą z mydłem, a także noszenie rękawiczek.

Warto również zaznaczyć, że osoby, które wcześniej nie chorowały na ospę wietrzną, nie zostaną od razu zarażone półpaścem, lecz właśnie ospą wietrzną.

Półpasiec – możliwe powikłania

U zdrowych osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym choroba zazwyczaj ustępuje bez śladu. W przypadku cięższych przypadków mogą pojawić się powikłania, takie jak:

- Porażenie mięśni poruszających gałką oczną,

- Pogorszenie ostrości widzenia,

- Jednostronna utrata wzroku,

- Częściowa utrata słuchu.

Porażenie nerwu twarzowego, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, neuralgia popółpaścowa, uszkodzenia nerwów czaszkowych oraz trwałe blizny na skórze to poważne powikłania, które mogą wystąpić w wyniku półpaśca. Aby zminimalizować ryzyko ich wystąpienia, istotne jest, aby leczenie choroby rozpocząć jak najszybciej. Szczególnie dotyczy to osób z osłabioną odpornością, które powinny być leczone w warunkach szpitalnych.