Poradnik

: Opublikowano: 27 maj 2022

Jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych, z jakimi zmagają się dziś osoby starsze jest choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego. W początkowym stadium nie jest łatwo ją rozpoznać, bo przebiega bezobjawowo. Gdy pojawią się poważne trudności z poruszaniem się nie wystarczy już leczenie środkami farmakologicznymi, zmiana stylu życia lub ćwiczenia. Konieczna staje się interwencja chirurga i zabieg wszczepienia endoprotezy.

W naszym artykule postaramy się odpowiedzieć na pytania – jakie są przyczyny uszkodzeń stawu biodrowego, co to jest endoproteza, na czym polega zabieg jej wstawienia i jak później opiekować się seniorem, aby mógł wrócić do aktywnego życia.

Przyczyny uszkodzeń stawu biodrowego

Wśród osób powyżej 60. roku życia najczęstszą przyczyną uszkodzeń stawu biodrowego jest choroba zwyrodnieniowa, czyli koksartroza. Chrząstka stawowa pokrywająca powierzchnię stawu ulega stopniowemu ścieraniu, wysuszaniu i pękaniu. Kości pozbawione pokrycia chrząstką zaczynają trzeć o siebie nawzajem i ich nasady ulegają destrukcji. W efekcie staw biodrowy przestaje funkcjonować w prawidłowy sposób. Nie ma już zwykłej zdolności amortyzacji, pogarsza się jego stabilność i sprawność. Pojawia się też ból. W dłuższej perspektywie nieleczone zwyrodnienie może prowadzić do inwalidztwa.

Na zwyrodnienie stawu biodrowego wpływ ma oczywiście wiek i naturalne zużywanie się organizmu. Proces ten może przyspieszyć jednak wiele dodatkowych czynników ryzyka. Wśród nich znajdują się predyspozycje genetyczne, wady wrodzone, wcześniejsze urazy, np. złamania po upadkach, a także nadwaga. Im więcej kilogramów, tym większe obciążenie dla stawów, które szybciej ulegają uszkodzeniom.

Na rozwój choroby zwyrodnieniowej mają również wpływ inne choroby organizmu, jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, zły poziom cholesterolu. Nie bez znaczenia pozostają złe nawyki żywieniowe, dieta uboga w białko i składniki mineralne oraz siedzący tryb życia. Choroba zwyrodnieniowa częściej występuje też u kobiet niż u mężczyzn.

Objawy zwyrodnienia stawu biodrowego – na co powinien zwrócić uwagę opiekun seniora?

Opiekun osoby starszej powinien zwrócić uwagę na dolegliwości podopiecznego, które mogą wskazywać na rozwijającą się chorobę zwyrodnieniową.

Pierwszymi jej objawami jest widoczna sztywność w okolicach stawu biodrowego, którą podopieczny odczuwa tuż po wstaniu lub po dłuższym siedzeniu. Najczęściej mija ona po rozruszaniu się, ale nie należy jej bagatelizować. Opiekuna zaniepokoić powinna też sytuacja, gdy podopieczny skarży się na ból w okolicy biodra, dolnej części pleców i w pachwinie. Ból odczuwany jest przy wstawaniu, podczas chodzenia, a zwłaszcza podczas kucania. Początkowo słaby, z czasem może się nasilić i promieniować do nogi. Kiedy schorzenie osiągnie bardziej rozwinięte stadium, ból pojawi się również podczas leżenia.

Jeśli w porę nie zareagujemy, a senior będzie zwlekał z wizytą u lekarza, może to prowadzić do całkowitej utraty przez niego samodzielności. Będzie potrzebował ciągłej opieki ze strony innych.

We wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego lekarz dokona prześwietlenia i zleci wykonanie mało inwazyjnych zabiegów, których celem jest uratowanie zdrowych

Mogą to być różne formy fizjoterapii – masaż, automasaż i stretching. Ich celem jest rozluźnienie mięśni otaczających biodro, poszerzenie szpary stawowej oraz zwiększenie zakresu ruchu. Fizjoterapeuta pokaże też pacjentowi, w jaki sposób ma się poruszać bez nadmiernego obciążania stawu, jak chodzić, siadać i wstawać.

Inną formą leczenia jest podanie do wnętrza stawu kwasu hialuronowego, dzięki któremu staw będzie poruszał się swobodniej. Mało inwazyjnym zabiegiem jest też artroskopia, którą przeprowadza się przy wykorzystaniu kamerki i mikronarzędzi chirurgicznych. W trakcie zabiegu dokonuje się naprawy widocznych uszkodzeń stawu, usuwa tkanki niepożądane oraz płucze staw.

Kiedy choroba zwyrodnieniowa jest zaawansowana i leczenie zachowawcze nie jest skuteczne jedynym ratunkiem na przywrócenie choremu sprawności ruchowej jest wstawienie endoprotezy stawu biodrowego.

Co to jest endoproteza stawu biodrowego?

Endoproteza to sztuczny staw biodrowy, który swoją budową odpowiada anatomicznej konstrukcji prawdziwego stawu. Składa się z trzonu, który wchodzi w kość udową, połączonego z trzonem stawu głównego (kulki), oraz elementu na kształt miseczki, która jest wkładana do panewki stawu biodrowego. Poszczególne elementy endoprotezy mogą być wykonane z różnych materiałów obojętnych dla organizmu – metalowych (np. tytan, nikiel, kobalt), ceramicznych lub z tworzyw sztucznych.

Wymianę stawu biodrowego wykonuje się zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym, w jej czasie pacjent pozostaje świadomy. Jeśli ogólny stan zdrowia na to pozwala możliwe jest znieczulenie ogólne. Podczas zabiegu usuwa się chore, zniszczone elementy stawu i zastępuje je sztucznymi. Mocowane są bezpośrednio do kości (technika bezcementowa) lub z użyciem specjalnego cementu kostnego (technika cementowa). Zabieg operacyjny trwa ok. 1-2 godziny. Po zabiegu endoproteza przejmuje funkcje uszkodzonego stawu.

Endoproteza nie podlega niestety procesom regeneracji jak naturalny staw biodrowy człowieka i z biegiem czasu ulega zużyciu. Obecnie stosowane endoprotezy są jednak dość trwałe. Wytrzymują od kilkunastu do ponad 20 lat dając pacjentowi szansę na aktywne życie pozbawione bólu. By tak się stało konieczny jest jednak po zabiegu etap rehabilitacji i stosowanie się do kilku podstawowych zaleceń.

Opieka nad osobą starszą z endoprotezą stawu biodrowego

Po zabiegu wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego pacjent przez kilka dni pozostaje w szpitalu, a później wraca do domu. Nie oznacza to jednak, że leczenie się zakończyło, a nowy staw biodrowy jest w pełni sprawny. Rehabilitacja po wymianie stawu biodrowego jest procesem długotrwałym. Powrót do pełnej sprawności może w zależności od danego przypadku trwać kilka miesięcy lub nawet rok. Warunkiem jest współpraca z rehabilitantem oraz lekarzem i ścisłe stosowanie się do ich zaleceń. Zaniedbania mogą być źródłem poważnych powikłań zdrowotnych.

Do podstawowych zasad rehabilitacji osoby z endoprotezą należy powstrzymanie się od ruchów, które sprzyjają zwichnięciu czy obluzowaniu protezy – schylania, dźwigania, nadmiernych ruchów rotacyjnych, zgięcia stawu biodrowego powyżej 90 stopni.

Zalecenia te wydają się dość proste, jednak niosą z sobą wiele utrudnień w wykonywaniu najprostszych codziennych czynności, jak chociażby siadanie czy wstawanie z łóżka. Wielu zachowań trzeba uczyć się od nowa, co wymaga dużej koncentracji. Ważne jest, aby senior mógł w tym czasie liczyć na stałą obecność i pomoc innej osoby, najlepiej wykwalifikowanego opiekuna lub opiekunki.

Na co powinni oni zwrócić szczególną uwagę?

Pomoc opiekuna może być potrzebna przy zwykłym poruszaniu się, zwłaszcza w pierwszych tygodniach po powrocie do domu. Nie wolno dopuścić do upadków. Podczas chodzenia podopieczny nie powinien stawiać zbyt dużych kroków, szurać stopami po podłożu ani skręcać stóp do wewnątrz lub na zewnątrz.

Jeżeli będzie potrzeba poruszania się schodami to wchodząc jako pierwszą powinien stawiać nogę nieoperowaną, następnie dostawić operowaną. Schodząc – najpierw stawiać nogę operowaną, następnie dostawić nieoperowaną.

Jeżeli lekarz zaleci stosowanie kul lub laski, trzeba zadbać, by podopieczny je miał i umiał poruszać się z ich pomocą.

Konieczna może być również pomoc podczas wstawania i siadania oraz zadbanie o odpowiednią pozycję przy siedzeniu. Uda nie powinny zginać się powyżej 90 stopni w stosunku do tułowia, bo może to spowodować zwichnięcie protezy. Podopieczny nie powinien więc siadać na niskich krzesłach, taboretach, stołkach. Niewskazane jest też siadanie na brzegu krzesła, pochylanie się do przodu lub przechylanie się na boki, krzyżowanie nóg i zakładanie jednej nogi na drugą. Krzesło, fotel czy kanapa nie mogą być zbyt miękkie, aby biodro się nie zapadało.

Podczas stania senior powinien obciążać równomiernie obie kończyny, nie przenosić ciężaru ciała na zoperowaną nogę i nie wykonywać gwałtownych skrętów tułowiem.

Opiekun lub opiekunka powinni zadbać, by podopieczny miał też odpowiednią pozycję do spania. Po zabiegu powinien spać na plecach z dodatkowym klinem odwodzącym lub zwiniętym grubym kocem między nogami. Zapobiegnie to nieświadomemu krzyżowaniu nóg podczas snu. Zoperowana noga powinna być zabezpieczona przed rotacją – należy ułożyć ją tak, aby stopa była skierowana ku górze.

W 4-5 miesiącu podopieczny może spać również na boku, ale nieoperowanym. Dobrze jest wtedy wkładać poduszkę między kolana. Dużą ostrożność trzeba zachować przy wstawaniu. Jako pierwszą należy opuszczać zawsze nogę operowaną.

Ponieważ osoba z endoprotezą jakiś czas po zabiegu będzie miała trudności ze schylaniem się opiekun powinien pomóc jej w codziennych czynnościach, takich jak założenie skarpetek, rajstop, butów, a także obcięcie paznokci u nóg i inne czynności higieniczne. Należy wyręczyć też podopiecznego, gdy chce sięgnąć po przedmioty leżące na niskich półkach lub podnieść ciężki przedmiot z podłogi.

Kolejnym zadaniem opiekuna jest zwrócenie uwagi na dietę podopiecznego. Seniorzy po zabiegu wszczepienia endoprotezy muszą szczególnie dbać o prawidłową masę ciała. Każdy nadmiarowy kilogram będzie dodatkowym obciążeniem dla stawu biodrowego.

Jak dostosować mieszkanie dla osoby z endoprotezą stawu biodrowego?

Po powrocie ze szpitala do domu jeszcze przez długie tygodnie osoba z endoprotezą może mieć trudności z poruszaniem się. Dlatego tak ważne jest, by zadbać o dostosowanie mieszkania do jej potrzeb.

Opiekunka powinna sprawdzić, czy usunięto przedmioty stwarzające ryzyko upadku. Będą to niewielkie dywaniki i chodniki, na których można się poślizgnąć, leżące swobodnie kable czy progi, o które można się potknąć. W łazience i w kuchni powinny pojawić się antypoślizgowe podkładki lub maty. W tym miejscu warto wspomnieć też o właściwie dobranym obuwiu. Najlepsze będą pełne buty dobrze trzymające się stopy, na płaskiej, antypoślizgowej podeszwie lub niewielkim, stabilnym obcasie. Unikać należy klapek, japonek i sandałów.

Krzesła powinny mieć odpowiednią wysokość, aby umożliwiały prawidłowy sposób siadania, z zachowaniem odpowiednich kątów pomiędzy tułowiem a operowaną kończyną. Łóżko powinno być równe, twarde i na tyle wysokie, by w momencie, gdy osoba z endoprotezą usiądzie, stopami dotykała podłogi. Do łóżka przyda się specjalna poręcz ułatwiająca wstawanie.

W bezpiecznym korzystaniu z łazienki pomogą uchwyty ścienne zamontowane w okolicy toalety, wanny lub pod prysznicem. Przyda się też krzesło prysznicowe lub specjalna ławeczka do wanny. W łazience dużym ułatwieniem będzie nakładka podwyższająca na muszlę klozetową. Zapobiegnie nadmiernemu zgięciu stawu biodrowego.

W codziennych czynnościach bardzo pomocne mogą okazać się też inne drobiazgi, takie jak łyżka do obuwia z wydłużoną rączką czy chwytaki do podnoszenia niewielkich przedmiotów z podłogi.

Czy senior z endoprotezą może uprawiać sport?

Osoba starsza po zabiegu wszczepienia endoprotezy i po odpowiedniej rehabilitacji może prowadzić dość aktywne życie. Jeśli nie ma dodatkowych przeciwwskazań może nawet uprawiać sport. Zachęcając seniora do większej aktywności należy oczywiście zachować umiar i ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.

Jaki zatem rodzaj aktywnego ruchu będzie najbardziej odpowiedni dla podopiecznych z endoprotezą?

Na pewno należy unikać uprawiania sportów, które znacznie obciążają stawy biodrowe i kolanowe. Nie będą więc wskazane biegi długodystansowe, siatkówka, koszykówka, piłka nożna, intensywne zjeżdżanie na nartach, tenis czy sporty walki. Wciąż pozostaje jednak wiele innych aktywności takich jak pływanie, nordic walking, jazda rowerem, biegi na nartach, lekka siłownia, taniec towarzyski czy na przykład kręgle.

Im dokładniej będziemy przestrzegać zasad rehabilitacji po zabiegu wszczepienia endoprotezy biodra, im lepszą opiekę zapewnimy seniorowi, tym szybciej odzyska sprawność i będzie mógł cieszyć się wydolnym chodem bez bólu przez wiele lat.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Dużo prawdy tkwi w powiedzeniu, że ruch to zdrowie. Choć wielu osobom może się wydawać, że aktywność fizyczna jest zarezerwowana dla osób młodych, sprawnych i zdrowych, nic bardziej mylnego. Ruch i regularne ćwiczenia są bardzo ważne dla zachowania zdrowia w każdym wieku. W przypadku seniorów nabierają nawet dodatkowego znaczenia. Stają się elementem profilaktyki i leczenia wielu chorób typowych dla wieku podeszłego.

Jak wobec tego zadbać o aktywność fizyczną osób starszych? Jakie rodzaje ćwiczeń są dla nich odpowiednie? Jak opiekun lub opiekunka osoby starszej może pomóc jej w regularnych ćwiczeniach?

Korzyści, które osobie starszej przynosi aktywność fizyczna

Na skutek starzenia w organizmie człowieka zachodzi wiele niekorzystnych zmian. Powoli słabnie siła mięśni, koordynacja i zmysł równowagi, pojawiają się choroby krążenia i schorzenia układu ruchu. Bóle stawów i kręgosłupa ograniczają mobilność. Bardzo często osoby starsze rezygnują wówczas z aktywności fizycznej, bo obawiają się zrobić sobie krzywdę podczas ćwiczeń. Niestety jest to błąd.

Siedzący tryb życia będzie powodować dalszy spadek formy, zmniejszenie siły mięśni i kłopoty ze stawami. Zwiększy się ryzyko kolejnych chorób – nadciśnienia tętniczego, cukrzycy typu II, choroby wieńcowej, nowotworów, zwyrodnienia stawów czy żylaków.

W dużym stopniu można zapobiec tym niekorzystnym zmianom, a wiele dolegliwości złagodzić. Kluczem do zachowania sprawności jest codzienna porcja ruchu, dopasowana do wieku, ogólnego stanu zdrowia oraz możliwości seniora.

Liczne badania naukowe dowiodły, że regularna aktywność fizyczna:

- zapobiega i łagodzi przebieg chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca, choroba wieńcowa czy miażdżyca,
- wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego, lepszą pracę serca i zmniejsza ryzyko zawału,
- reguluje poziom cholesterolu i cukru we krwi,
- utrzymuje sprawność układu mięśniowego i kostno-stawowego zmniejszając ryzyko urazów, takich jak skręcenia stawów czy złamania kości,
- zapewnia szybszą regenerację po ewentualnych kontuzjach i urazach,
- zmniejsza ryzyko wystąpienia takich chorób jak artroza i osteoporoza,
- łagodzi dolegliwości bólowe, np. w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów,
- stanowi ważny element profilaktyki chorób nowotworowych, m.in. raka jelita grubego czy raka żołądka,
- poprawia naturalną odporność organizmu, zmniejszając ryzyko infekcji wirusowych i bakteryjnych,
- zapobiega nadwadze oraz otyłości,
- pozytywnie wpływa na spokojny, głęboki sen.

Aktywność fizyczna pomoże osobie starszej zachować nie tylko dobrą kondycję ciała, ale również równowagę psychiczną i sprawność intelektualną. Codzienna porcja ruchu poprawia koncentrację i spostrzegawczość, jest doskonałym sposobem na redukcję stresu, zapewnia dobry nastrój i budzi po prostu chęć do życia. W efekcie obniża ryzyko pojawienia się problemów osobowościowych i stanów depresyjnych. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób starszych żyjących samotnie, bezdzietnych, wdowców i wdów.

Czy istnieją przeciwwskazania do aktywności fizycznej dla osoby starszej?

Zachęcając seniora do zwiększonej aktywności fizycznej opiekun lub opiekunka muszą się upewnić, że jest ona dostosowana do stanu zdrowia osoby starszej, do jej możliwości i kondycji. Zawsze należy w takiej sytuacji skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Choć poważne przeciwwskazania do podejmowania aktywności ruchowej przez osoby starsze są dość rzadkie, to jednak istnieją. Mogą to być na przykład zaburzenia rytmu serca, krańcowa niewydolność krążenia, bardzo wysokie ciśnienie tętnicze krwi, obecność tętniaka aorty, krańcowe stadia chorób. Specjalista chętnie doradzi, jaki rodzaj ćwiczeń i z jaką intensywnością nasz podopieczny może wykonywać, a jaki nie jest dla niego wskazany, co będzie dla niego bezpieczne, a co może nadwyrężyć jego stan.

Jaka aktywność fizyczna jest odpowiednia dla seniora?

Aktywność fizyczna osoby starszej powinna obejmować trzy podstawowe elementy:

ćwiczenia wytrzymałościowe (wysiłek tlenowy),
ćwiczenia siłowe (wysiłek oporowy),
ćwiczenia rozciągające oraz równoważne.

Ćwiczenia wytrzymałościowe

Ćwiczenia wytrzymałościowe angażują duże grupy mięśniowe i mają za zadanie zwiększyć wydolność organizmu.

Najbardziej przystępną formą takich ćwiczeń jest zwykły spacer. Nie jest to intensywny rodzaj wysiłku, dlatego też będzie odpowiedni dla większości seniorów, o różnej kondycji zdrowotnej. Docenią go zwłaszcza ci, którzy mają przeciwwskazania do wykonywania bardziej zaawansowanych ćwiczeń lub wracają do aktywności po operacji, zabiegu lub urazie. Spacer nie wymaga też specjalistycznego sprzętu do ćwiczeń i dodatkowych nakładów finansowych.

Regularne spacery można rozpocząć od krótkich przechadzek i stopniowo wydłużać dystans. Już po dwóch tygodniach osoba starsza poczuje się lepiej nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Oprócz lepszego dotlenienia, spacery i krótkie marsze usprawniają funkcjonowanie układu ruchu, skutecznie zmniejszają ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, zawału serca, powodują zmniejszenie poziomu złego cholesterolu, poprawiają pamięć i sprzyjają zrzuceniu zbędnych kilogramów. Spacery wpływają też pozytywnie na poprawę samopoczucia. Lepiej dotleniony organizm to więcej energii i mniejsza podatność na wahania nastroju czy stany depresyjne.

Oprócz „zwykłych” spacerów wśród seniorów popularnością cieszą się marsze z kijkami, czyli tzw. Nordic Walking. Po dobrym opanowaniu techniki angażuje on 90% mięśni całego ciała, zwłaszcza górne partie sylwetki: ramiona, barki, klatkę piersiową. Doskonale sprawdzi się u osób starszych mających problemy z kręgosłupem. Użycie kijków sprawia, że ciężar ciała jest równomiernie rozkładany na poszczególne stawy – skokowy, kolanowy i biodrowy.

Oprócz spacerów zalecanym ćwiczeniem dla seniorów są zajęcia w wodzie – pływanie lub aerobik. Ruch w wodzie nie obciąża kości i stawów, a opór wody pobudza do działania wszystkie grupy mięśni. Organizm się dotlenia, poprawia się jego wydolność oddechowa, przyspiesza metabolizm i wzmaga spalanie kalorii.

Spośród innych ćwiczeń wytrzymałościowych wymieńmy jeszcze bieganie (jogging), jazdę na rowerze, tenis, taniec czy ćwiczenia z użyciem sprzętu do treningu „kardio” (np. roweru stacjonarnego). Każdy senior z pewnością znajdzie wśród nich aktywność odpowiadającą jego możliwościom i upodobaniom.

Ćwiczenia siłowe

Ćwiczenia siłowe mają na celu utrzymać prawidłową masę kostną, zapobiec następującej z wiekiem utracie mięśni szkieletowych i w efekcie poprawić ogólną sprawność fizyczną osoby starszej. Mogą być wykonywane w domu lub w siłowni, pod okiem specjalisty.

Ćwicząc w domu osoba starsza powinna wyposażyć się w małe hantle o wadze 0,5-1 kg (można zastąpić je butelką z wodą), elastyczne taśmy do ćwiczeń i ekspandery o różnym obciążeniu i mocy.

Wśród ćwiczeń, które może wykonywać z ich pomocą jest unoszenie hantli do tyłu, do góry i na boki, podciąganie hantli wzdłuż tułowia, rozciąganie rąk i nóg z wykorzystaniem taśm do ćwiczeń i ekspanderów. Każde z ćwiczeń powinno być powtarzane około 10-25 razy. Stosownie do możliwości seniora stopniowo można zwiększać obciążenie i poziom trudności.

Ćwiczenia siłowe można też wykonywać bez przyrządów. Będą to przysiady i półprzysiady przy ścianie, naprzemienne prostowanie i unoszenie nóg w pozycji siedzącej na krześle czy odchylanie tułowia do tyłu w pozycji półsiedzącej. Takie ćwiczenia mają duży wpływ na zwiększenie ruchomości bioder, wzmocnienie nóg i kręgosłupa.

Dzięki ćwiczeniom siłowym osoba starsza będzie mogła łatwiej wykonywać codzienne czynności, wstawać z krzesła, fotela lub łóżka, wchodzić po schodach. Poprawi się jej ogólna równowaga i stabilność, a tym samym zmniejszy ryzyko upadku. Jeżeli nie występują przeciwwskazania zdrowotne, opiekun lub opiekunka powinna zachęcać do wykonywania takich ćwiczeń nawet osoby powyżej 80. roku życia.

Ćwiczenia rozciągające, równoważne i koordynacyjne

U osób starszych wraz z upływem lat dochodzi do zwiotczenia mięśni oraz do utraty standardowej ruchomości stawów. Często pojawiają się też zaburzenia równowagi i trudność z utrzymaniem balansu ciała. Może to skutkować groźnymi w skutkach upadkami i powikłaniami.

By przeciwdziałać tym niekorzystnym zmianom w organizmie zaleca się seniorom ćwiczenia rozciągające, równoważne i koordynacyjne.

W zakres ćwiczeń rozciągających, czyli stretchingu, wchodzi rozciąganie stawów biodrowych i kolanowych, ruchy stawów ramienia i barku, obracanie i nachylanie głowy, ćwiczenia rozciągające w okolicy klatki piersiowej, łydek i ud.

Przykładem ćwiczeń równoważnych i koordynacyjnych może być krążenie biodrami w obie strony, przenoszenie środka ciężkości raz na palce stóp, raz na pięty, unoszenie kolana do przeciwnego łokcia czy unoszenie kolan na przemian do góry i próba utrzymania w tej pozycji równowagi.

Ćwiczenia rozciągające i równoważne powinny być wykonywane w powolnym tempie. Wykonywane zbyt dynamicznie i intensywnie mogą prowadzić do urazów. Nie powinny też sprawiać bólu. Jeśli się go odczuwa, to oznacza, że nie są wykonywane prawidłowo. Podczas ćwiczeń należy pamiętać również o prawidłowym, miarowym oddechu, który pozwala na większe rozluźnienie się.

Wśród bardziej zaawansowanych aktywności, które pomogą osobie starszej utrzymać sprawność i elastyczność stawów, zwiększyć zakres ruchów, a co za tym idzie wpłynąć pozytywnie na koordynację i stabilność całego ciała polecić można jogę dla seniorów, pilates czy tai-chi. Można praktykować je samodzielnie w domu lub zapisać się na zajęcia zorganizowane. Wiele klubów fitness oferuje specjalne zajęcia grupowe i indywidualne przeznaczone specjalnie dla seniorów.

Rola opiekuna w aktywności fizycznej osoby starszej

Aktywność fizyczna dla osoby starszej powinna być obowiązkowym punktem dnia. Dlatego jeśli tylko senior ma możliwość swobodnego poruszania się, opiekun lub opiekunka powinni zachęcać go, by z tej możliwości jak najczęściej korzystał. Dobrym wstępem do aktywizacji fizycznej podopiecznego mogą być wspólne spacery. Oprócz porcji ruchu pozwolą na zacieśnienie więzi z osobą opiekującą się i nabranie do niej zaufania.

Rolą opiekunki jest zadbanie o to, by forma aktywności uwzględniała nie tylko wszystkie przeciwwskazania, by była dopasowana do kondycji i zdrowia osoby starszej, ale także, by po prostu sprawiała podopiecznemu przyjemność i radość. Dlatego trzeba pozwolić mu spróbować sił w różnych ćwiczeniach i motywować, by nie zniechęcał się po pierwszych niepowodzeniach.

W czasie ćwiczeń opiekun lub opiekunka powinni sprawdzać, czy podopieczny prawidłowo je wykonuje. Lepiej wykonać mniej powtórzeń, ale bardziej dokładnie. Tylko wtedy ćwiczenia spełnią swoją pozytywną rolę.

Bardzo ważne jest też, by ćwiczenia wykonywane były w bezpieczny sposób, aby nasz podopieczny nie odczuwał bólu i nie doznał kontuzji, które w wieku podeszłym goją się znacznie wolniej niż w młodości. By zapobiec wszelkim urazom trzeba przed ćwiczeniami pamiętać o rozgrzewce, która przygotuje organizm do wysiłku. Należy uwzględnić w niej wszystkie partie ciała. Stopniowo rozluźniać i ostrożnie rozciągać poszczególne mięśnie.

Czas trwania samych ćwiczeń i ich intensywność należy stopniować. Narzucenie od razu zbyt dużego wysiłku może przynieść znacznie więcej szkód, niż pożytku. Osoby o małej aktywności fizycznej powinny więc zacząć od prostych ćwiczeń i w miarę możliwości stopniowo zwiększać ich intensywność. Opiekun lub opiekunka seniora powinni pilnować też systematyczności ćwiczeń. Nie wystarczy ćwiczyć raz w tygodniu, najlepiej robić to codziennie – niekoniecznie długo, ale regularnie.

Podczas ćwiczeń opiekun powinien zwrócić uwagę, by podopieczny pił dużo wody. Jeżeli wychodzimy razem na spacer trzeba dopilnować, by osoba starsza była ubrana odpowiednio do pogody. Latem pamiętajmy o nakryciu głowy chroniącym przed słońcem.

Na codzienną aktywność fizyczną nigdy nie jest za późno. Stosując się do opisanych wyżej rad i wskazówek, wykonując nawet proste ćwiczenia, osoby starsze mogą dłużej cieszyć się dobrym zdrowiem, kondycją i samopoczuciem.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Catarakcta czyli zaćma to zmętnienie soczewki w oku. Jest efektem zaburzeń przemiany materii soczewki i utraty jej przejrzystości i może prowadzić do całkowitej utraty widzenia.
Soczewka w oku z wiekiem traci elastyczność. Staje się coraz grubsza za sprawą odkładających się w niej cząsteczek białka i grubiejących włókien. To sprawia, że cząsteczki światła nie załamują się odpowiednio i mają utrudniony dostęp do dna oka, a sama soczewka traci przejrzystość. Z czasem soczewka mętnieje i pojawiają się na niej plamki, które zmniejszają ostrość widzenia. Im więcej plamek tym choroba staje się coraz bardziej zaawansowana.
Operacja polega na wymianie mętnej soczewki na sztuczną.
Najczęstszymi przyczynami zaćmy są
– wiek ( zaćma naturalna)
– przyjmowanie przez lata określonych leków
– zaćma cukrzycowa
– zaćma pourazowa,
Po 60-tym roku życia człowiek może mieć początki zmętnień soczewki, co przekłada się na określone dolegliwości -związana z procesem starzenia się organizmu.
Zmętnienie soczewki w oku może być również spowodowane przyjmowanymi przez lata określonymi lekarstwami. Np. steroidami zażywanymi w związku z astmą lub reumatoidalnym zapaleniem stawów – mówimy wtedy o tzw. zaćmie polekowej.
W przypadku zaćmy cukrzycowej przyczynami są zaburzenia metaboliczne. W przypadku tej ostatniej zmętnienia powstają na skutek urazów oka lub głowy, np. odniesionych w dzieciństwie. Spotykana jest również zaćma wrodzona: kiedy dziecko rodzi się z mętną soczewką lub soczewka mętnieje w kilka lub kilkanaście lat od momentu urodzenia.
Podstawowymi objawami zaćmy są: pogorszenie ostrości widzenia do dali, zamglone widzenie do dali, „dwojenie” w oczach, odczucie „oślepienia” w nocy podczas spojrzenia na światło sztuczne, zamazywanie się tekstu podczas czytania i pisania, zmęczenie podczas czytania, łzawienie, słabe widzenie w słoneczny dzień.
Jak przygotować się do operacji?
Na około 2 tygodnie przed zabiegiem lekarz powinien nam zlecić morfologie krwi, EKG, badanie moczu i pomiar poziomu glukozy we krwi ( dla diabetyków). W przypadku jeśli wyniki będą prawidłowe pacjent otrzymuje specjalne zaświadczenie kwalifikujące do dalszego leczenia. W przypadku przyjęcia do szpitala ( kliniki) pacjent jest poddawany badaniu kwalifikacyjnemu: zmierzenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, obliczenie mocy optycznej sztucznej soczewki oraz ogólna ocena stanu zdrowia.
Bardzo ważne jest żeby pamiętać, ze jeśli czujemy się osłabieni, przeziębieni to nie powinniśmy mieć operacji w danym dniu, ze względu na to, ze gwałtowny ruch głową taki jak ma miejsce przy silnym kaszlu, może okazać się niebezpieczny i może doprowadzić do uszkodzenia oka. W dniu operacji zaćmy nie powinniśmy pić takich napojów jak kawa czy alkohol ze względu na to, że mogą niebezpiecznie zwiększyć ciśnienie krwi. Również przed zabiegiem nie można używać kosmetyków na bazie alkoholu
Udar czy zawał tez jest przeciwwskazaniem do zabiegu. Dopiero po pół roku możemy przystąpić do zabiegu.
Przez trzy dni przed operacją pacjent w domu sam stosuje odpowiednio dobrane krople aby zabezpieczyć się przed wystąpieniem zakażeń i obrzęków pooperacyjnych,
Operacja zaćmy
Podstawowym celem operacji zaćmy jest poprawa ostrości wzroku do dali. Do bliży pacjent nadal będzie używał okularów.
Zaćmę czyli mętną soczewkę, trzeba połamać na kawałeczki. Następnie każdy kawałeczek soczewki rozbija się ultradźwiękiem a resztki odsysa z oka. Taka metodę nazywamy metodą fakoemulsyfikacji. Rany (mikrocięcia) uszczelnia się bez użycia szwów. Po oczyszczeniu torebeczki wszczepia się sztuczną soczewkę. Operację zaćmy wykonuje się w znieczuleniu miejscowym – kroplowym, bez stosowania zastrzyków. Zabieg jest bezbolesny. Dzień po operacji odbywa się kontrola stanu pooperacyjnego.
Dzięki najnowocześniejszym metodom operacyjnym zaćmy procent powikłań śródoperacyjnych i pooperacyjnych jest minimalny i wynosi poniżej 1%.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób układu krążenia. Dotyka niemal 70% osób po 65 roku życia i niemal każdego seniora, który skończył 85 lat. Chorzy ze stwierdzonym podwyższonym ciśnieniem muszą przestrzegać kilku ważnych zaleceń, aby utrzymać swój stan zdrowia pod kontrolą. Leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy warto wspomagać zapewniając seniorom odpowiednią opiekę.

W naszym tekście odpowiemy na pytania – czym charakteryzuje się nadciśnienie tętnicze u seniorów, jakie są jego przyczyny i objawy, jak zadbać o zdrowie podopiecznego, jakie zmiany i zdrowe nawyki powinien wprowadzić w swoim codziennym życiu?

Nadciśnienie tętnicze u osób starszych – podstawowe informacje

Ciśnienie tętnicze krwi to nacisk, który wywiera ona na ściany tętnic. Przy mierzeniu ciśnienia podaje się dwie wartości: ciśnienie tętnicze skurczowe i rozkurczowe.

Według obecnie obowiązujących norm prawidłowe ciśnienie u osoby dorosłej powinno wynosić w przybliżeniu 120-129 mmHg skurczowe i 80-84 mmHg rozkurczowe. Takie ciśnienie gwarantuje odpowiednią pracę układu krwionośnego i dobre samopoczucie.

Jeśli ciśnienie skurczowe wynosi co najmniej 140 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe wynosi co najmniej 90 mmHg mamy już do czynienia z nadciśnieniem.

Wraz z wiekiem zmieniają się normy ciśnienia. Im jesteśmy starsi, tym ciśnienie może być wyższe. Dla osób powyżej 65 lat za prawidłowe uważa się 134/87 mm Hg i nie powinno przekraczać poziomu 147/91 mm Hg. U chorych w podeszłym wieku, do 80 roku życia, zaleca się obniżanie ciśnienia skurczowego do 140-150 mm Hg, z kolei po 80 roku życia do wartości poniżej 150 mm Hg. Przy osobach niedołężnych, unieruchomionych i z demencją utrzymuje się nieco wyższe wartości w granicach 160-150 mm Hg.

Znaczna część osób po 60-65 roku życia zmaga się z tzw. izolowanym nadciśnieniem skurczowym. Wartość ciśnienia skurczowego jest wtedy podwyższona np. do poziomu 160 mmHg, a druga wartość pozostaje w normie.

Przyczyny nadciśnienia u osób starszych

Nadciśnienie u osób starszych związane jest z naturalnym procesem starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem w naczyniach tętniczych, którymi płynie krew, dochodzi do zmian. Ścianki naczyń stają się mniej elastyczne, sztywnieją i gorzej radzą sobie z naciskiem krwi wyrzucanej z serca.

Niestety, do rozwoju nadciśnienia tętniczego przyczynia się też nasz styl życia i wiele codziennych zachowań. Można tu wymienić:

– złe odżywianie – zbyt kaloryczne i nieurozmaicone posiłki, nadmiar soli w pożywieniu, produkty spożywcze z dużą domieszką sodu (chipsy, orzeszki, dania typu fast food),
– używki w postaci alkoholu, papierosów i kawy,
– brak lub mała aktywność fizyczna,
– zbytnia nerwowość i stresujący tryb życia.

Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rozwój nadciśnienia u osób starszych są inne dolegliwości i choroby towarzyszące, takie jak:

– otyłość (zwłaszcza otyłość brzuszna),
– cukrzyca,
– miażdżyca,
– choroby nerek i tętnic nerkowych,
– zwężenie aorty,
– niedoczynność/nadczynność tarczycy,
– nowotwory,
– zaburzenia hormonalne.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Osoby chorujące na nadciśnienie to bardzo zróżnicowana grupa. Trudno wymienić objawy tej choroby, które występują zawsze i u wszystkich. Co więcej, we wczesnym stadium choroby nie daje ona żadnych charakterystycznych objawów, przez co wiele osób może żyć w nieświadomości, aż do wystąpienia poważniejszych powikłań.

Opiekun lub opiekunka osoby starszej powinni jednak zwrócić uwagę na pewne objawy i skłonić podopiecznego do przeprowadzenia badań. Są to:

– bóle głowy – odczuwane zwykle w tyle głowy lub na jej szczycie, oporne na stosowanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty; bóle takie mogą pojawiać się napadowo lub przeciągać się w czasie,
– zawroty głowy – pojawiają się najczęściej rano po wstaniu z łóżka lub przy wysiłku fizycznym,
– szum w uszach – zazwyczaj dotyczy on obu uszu, nieraz odczuwany jako szum w głowie,
– iskierki, mroczki lub plamki przed oczami,
– kołatanie serca – trwające krótko, od kilku do kilkunastu minut,
– uczucie duszności,
– uderzenia gorąca i nadmierna potliwość,
– zaczerwienienie na twarzy, a także w okolicach szyi i dekoltu,
– problemy z zasypianiem lub częste budzenie się w nocy,
– krwawienia z nosa,
– ogólny spadek wydolności organizmu.

Powikłania nadciśnienia

Podwyższone ciśnienie prowadzi do niekorzystnych zmian w naszym układzie sercowo-naczyniowym.

Wieloletnia choroba, zwłaszcza nieleczona, powoduje niewydolność serca poprzez nadmierne przeciążenie jego mięśnia oraz zmiany w dużych naczyniach tętniczych i żylnych. Może stać się bezpośrednią przyczyną zawału serca czy udaru mózgu.

Nadciśnienie ma też niekorzystny wpływ na inne narządy naszego ciała. Może prowadzić do niewydolności nerek wymagającej stosowania dializ, a także do osłabienia, a nawet utraty wzroku.

Jak opiekunka może zadbać o zdrowie osoby starszej z nadciśnieniem tętniczym?

Osoba starsza chorująca na nadciśnienie tętnicze wymaga szczególnej uwagi i troski ze strony opiekuna lub opiekunki. Ma to znaczenie zwłaszcza, gdy podopieczny sam nie jest w stanie w pełni zadbać o swój stan zdrowia.

Opiekując się taką osobą szczególną uwagę należy zwrócić na:

– regularne przyjmowanie przez nią leków i regularny pomiar ciśnienia,
– dbanie o odpowiednią dietę podopiecznego,
– ograniczenie przez podopiecznego używek lub całkowite zrezygnowanie z nich,
– dbanie o odpowiednią ilość wypoczynku i spokojny tryb życia podopiecznego,
– dbanie o systematyczną aktywność fizyczną osoby starszej.

Regularne przyjmowanie leków i pomiar ciśnienia

Opiekując się osobą starszą z nadciśnieniem bardzo ważne jest zadbanie, by regularnie przyjmowała przepisane leki. Nie można pomijać zalecanej dawki ani przyjmować dawki podwójnej.

Równie istotne są regularne pomiary ciśnienia. Dlatego warto, by senior miał ciśnieniomierz, dzięki któremu będzie mógł na bieżąco, w domu, kontrolować stan swojego zdrowia.

Pomiar ciśnienia należy wykonywać codziennie, raz lub kilka razy o stałych porach. Pierwszy raz warto zmierzyć je tuż po przebudzeniu, jeszcze przed śniadaniem. Pomiar przeprowadzony kilka godzin po zażyciu leków informuje, o jaką wartość obniżają one ciśnienie. Pomiar wieczorny wskaże nam, jak na ciśnienie wpłynęły przeżycia całego dnia.

Ciśnienie dodatkowo należy mierzyć, gdy pojawiają się takie objawy, jak ból lub zawroty głowy, duszności, nagłe osłabienie, czy ból w klatce piersiowej.

Pomiar ciśnienia wykonujemy w wygodnej, siedzącej pozycji, po krótkim odpoczynku i w spokojnym nastroju. Przed pomiarem ciśnienia podopieczny nie powinien pić kawy, mocnej herbaty ani palić papierosów. Zawarte w tych używkach kofeina i nikotyna podnoszą ciśnienie i tym samym mogą sfałszować ogólne wskazania. W trakcie pomiaru należy powstrzymać się od rozmów.

Wyniki pomiarów należy zapisywać w dzienniczku przeznaczonym do wglądu lekarza. Dzięki niemu może on wnioskować o skuteczności leczenia i właściwie dobrać leki.

Jeśli ciśnienie tętnicze podniesie się do stopnia zagrażającego życiu seniora, należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Być może będzie potrzebna także krótka hospitalizacja w celu zbicia ciśnienia do poprawnego stanu.

Dieta dla osoby chorej na nadciśnienie

Aby wesprzeć leczenie nadciśnienia u seniora ważne jest stosowanie zdrowej diety. Bardzo często już sama zmiana nawyków żywieniowych wystarcza, by obniżyć ciśnienie.

Co więc powinien jeść chory na nadciśnienie a czego unikać?

Z codziennego jadłospisu powinno się wykluczyć przede wszystkim sól oraz zawierające ją produkty. Zawarty w soli sód zatrzymuje wodę w organizmie i zwiększając ilość płynów podnosi ciśnienie tętnicze. Dlatego w diecie naszego podopiecznego powinno być jej jak najmniej, nie więcej niż 5 g na dobę (około pół łyżeczki). Sól można zastąpić ziołami i naturalnymi przyprawami, takimi jak czosnek, majeranek, bazylia, mięta, estragon czy mieszanki ziół prowansalskich. Pamiętajmy też o soli, jaką spożywamy w gotowych, solonych produktach, jak wędliny czy pieczywo. Czytajmy etykiety i wybierajmy te produkty, które mają mniej soli.

Chory na nadciśnienie powinien też ograniczyć spożywanie:

– produktów bogatych w tłuszcze nasycone i cholesterol – tłuste mięsa, masło, smalec, żółte sery,
– białego pieczywa,
– czerwonego mięsa,
– słodyczy i napojów zawierających cukier,
– produktów wędzonych, kiszonych i konserwowych,
– szybkich przekąsek – paluszki, chipsy, krakersy,
– potrawy typu fast food.

Do zalecanych produktów należą natomiast:

– warzywa i owoce, zwłaszcza te bogate w potas – banany, brzoskwinie, pomidory, ogórki, pomarańcze, czarne porzeczki, brukselka, czosnek, natka pietruszki, ziemniaki,
– nasiona roślin strączkowych z wysoką ilością błonnika – fasola, groch, soja, soczewica, ciecierzyca,
– produkty zbożowe z pełnego przemiału – ciemne, pełnoziarniste pieczywo, razowe lub orkiszowe makarony, ryż brązowy lub dziki, kasze gruboziarniste,
– produkty mleczne z niską zawartością tłuszczu – jogurt naturalny, kefir, maślanka, niskotłuszczowe mleko, biały ser typu twaróg,
– chude mięso – kurczak, chuda wieprzowina,
– ryby zawierające kwasy omega 3,
– nasiona słonecznika, sezamu i pestki dyni.

Osoby starsze z nadciśnieniem powinny też pić odpowiednią ilość płynów – 1,5-2,5 litra na dzień, w dni upalne nawet 4 litry. Może to być niegazowana woda mineralna, słabo parzona herbata, herbata zielona, a także świeżo wyciskane soki owocowe i warzywne. Przed ich podaniem trzeba jednak skonsultować to z lekarzem, bo niektóre składniki w nich zawarte mogą wchodzić w reakcje z lekami, jakie przyjmuje podopieczny i zbyt gwałtownie obniżyć ciśnienie.

Warto podkreślić, że w doborze diety trzeba zachować ostrożność i wziąć pod uwagę również inne, towarzyszące schorzenia podopiecznego, na przykład cukrzycę.

Rezygnacja z używek

Kolejnym sposobem na obniżenie ciśnienia krwi jest zrezygnowanie z używek – papierosów, alkoholu, ale także kawy czy mocno parzonej czarnej herbaty.

Palenie papierosów niekorzystnie wpływa na pracę serca i przyczynia się do wystąpienia nadciśnienia tętniczego krwi. Każdy papieros podnosi ciśnienie o około dziesięć jednostek. Palenie papierosów jest też bezpośrednim czynnikiem ryzyka w przypadku wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym udaru mózgu, zawału serca czy choroby niedokrwiennej serca. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku gdy senior jest tzw. biernym palaczem.

Picie alkoholu również nie pozostaje bez wpływu na rozwój nadciśnienia tętniczego. Nadużywanie alkoholu sprzyja udarom mózgu, ale też osłabia działanie leków, mających na celu obniżenie ciśnienia krwi.

Z kolei kofeina zawarta w tak chętnie pitej przez wiele osób kawie czy czarnej herbacie powoduje zwężanie się naczyń krwionośnych. By tego uniknąć, lepiej zdecydować się na przykład na zdrowszą herbatę zieloną.

Odpowiednia ilość ruchu

Uzupełnieniem zdrowej diety powinna być regularna, dopasowana do możliwości osoby starszej aktywność fizyczna. Codzienna, choćby minimalna dawka ruchu poprawia kondycję, zwiększa wydolność serca, wpływa korzystnie na pracę całego układu krążenia i pozwala naturalnie obniżać ciśnienie tętnicze. Pomaga też utrzymać pod kontrolą wagę ciała lub nawet zrzucić zbędne kilogramy. A trzeba pamiętać, że nadwaga jest jednym z czynników, które przyczyniają się do nadciśnienia.

Osoby starsze powinny więc dużo spacerować starając się utrzymać energiczne tempo. O ile nie ma przeciwwskazań, warto też przekonać podopiecznego do takich form aktywności jak Nordic Walking, aqua aerobic dla seniorów czy joga.

Wypoczynek i dbanie o dobre samopoczucie

Opiekując się seniorem chorującym na nadciśnienie tętnicze pamiętajmy również o tym, by zapewnić mu odpowiednią ilość snu, a podczas dnia chwile na spokojny odpoczynek. Możemy polecić podopiecznemu czytanie ulubionej książki, słuchanie muzyki, zachęcać do rozwijania innych zainteresowań. Liczy się też sama nasza obecność. Osoby starsze często doświadczają przygnębienia lub lęku z powodu spadku formy fizycznej, intelektualnej i społecznej, doskwiera im też samotność. Nasze wsparcie w codziennych czynnościach i życzliwa rozmowa pomogą w poprawie nastroju i zmniejszą poziom stresu, który bardzo niekorzystnie wpływa na ciśnienie tętnicze.

Jeśli zdarzą się sytuacje wywołujące zdenerwowanie i poirytowanie, których przecież nie da się całkiem wyeliminować z życia, pomóc mogą też ćwiczenia oddechowe. Głębokie wdechy i wydechy wykonywane z wyprostowanymi plecami dotlenią organizm, uspokoją nerwy i zapobiegną nagłym skokom ciśnienia.

Na koniec warto podkreślić, że opiekun lub opiekunka powinni przekazywać podopiecznemu wszelką niezbędną wiedzę i informację o stanie zdrowia, w którym się znajduje i o powikłaniach, jakie mogą mieć miejsce. Senior powinien rozumieć, dlaczego wprowadzenie zmian i nowych nawyków w jego codziennym życiu można nie tylko utrzymywać ciśnienie na prawidłowym poziomie, ale poprawić też jego ogólne samopoczucie.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Choroba Alzheimera to jedna z chorób charakterystycznych dla starszego wieku, należąca do schorzeń otępiennych. Prowadzi do stopniowego obumierania komórek nerwowych w mózgu, co powoduje narastające trudności z pamięcią krótkotrwałą, orientacją w czasie i w przestrzeni, nazywaniem rzeczy, definiowaniem pojęć, a nawet z mówieniem.

Choroba Alzheimera ujawnia się zwykle u ludzi w wieku 60 – 65 lat. Niestety, jest nieuleczalna. Dostępne środki farmakologiczne mogą tylko spowolnić jej rozwój.

Tak długo jak to jest możliwe osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera powinna pozostawać w domu, w znajomym sobie otoczeniu i mieć tam zapewnioną profesjonalną opiekę. Jednym z zadań należących do opiekuna lub opiekunki jest pomoc w dostosowaniu mieszkania, by było funkcjonalne i bezpieczne dla chorego.

Zmiany, które trzeba wprowadzić są odpowiedzią na typowe zachowania i trudności, z którymi muszą się mierzyć osoby z chorobą Alzheimera. Na początek zapoznajmy się więc z podstawowymi jej objawami.

Pierwsze objawy choroby Alzheimera

Choroba Alzheimera nie rozwija się nagle i gwałtownie, ale narasta stopniowo. Pierwsze objawy, takie jak trudność z przypomnieniem sobie jakiegoś słowa, niedawnego zdarzenia lub świeżo poznanej informacji można pomylić ze zwykłym rozkojarzeniem. Od czasu do czasu przytrafia się ono każdemu, dlatego bywa często bagatelizowane. Wykwalifikowany opiekun osoby starszej powinien być jednak szczególnie wyczulony na te objawy.

Jego niepokój powinny wzbudzić:

– zaburzenia pamięci – trudność w przypominaniu sobie niedawnych zdarzeń, zapominanie, w którym miejscu odłożyło się dany przedmiot, zapominanie nazwisk i adresów, zadawanie tego samego pytania kilkukrotnie w krótkim odstępie czasu,

– zaburzenia funkcji mowy – problemy z mówieniem, trudności w doborze słów i nazywaniu przedmiotów, gubienie słów, zaburzenia słyszenia i widzenia,

– trudności związane z liczeniem – pojawiają się przy płaceniu rachunków, robieniu zakupów,

– zaburzenia orientacji – mylenie czasu i miejsca, trudność w odnalezieniu drogi we własnym mieszkaniu, np. do kuchni czy łazienki,

– problemy z codziennymi czynnościami i wykonywaniem dobrze wyuczonych ruchów – na przykład pojawiająca się trudność z ubieraniem się czy posługiwaniem sztućcami,

– utrata zainteresowań – rezygnacja z dotychczasowych pasji, unikanie spotkań towarzyskich i stopniowe wycofywanie się z życia rodzinnego i społecznego,

– wahania nastroju i zmiany osobowości – z jednej strony pojawia się uczucie smutku, apatii i przygnębienia, z drugiej drażliwość, agresja i irytacja, na przykład podczas rozmowy,

– zaniedbanie higieny osobistej – zapominanie o podstawowych czynnościach higienicznych.

Jeśli zauważymy takie objawy powinniśmy nakłonić podopiecznego do konsultacji z lekarzem. Im wcześniej choroba Alzheimera zostanie zdiagnozowana i im wcześniej wdrożone leczenie, tym dłużej senior zachowa względną sprawność i samodzielność.

Rozwój choroby Alzheimera

W miarę postępowania choroby Alzheimera wyżej wymienione objawy przybierają na sile. Chory ma coraz większe trudności z rozpoznaniem członków rodziny, przyjaciół i znajomych, myli pojęcia i nazwy przedmiotów, przestaje poznawać dobrze znane mu wcześniej miejsca. Kłopot sprawia mu wykonywanie codziennych czynności, jak na przykład zakładanie ubrań we właściwej kolejności czy dbanie o podstawową higienę. Pojawiają się też trudności w koordynacji ruchów i chodzeniu. Zmiany w mózgu stają się przyczyną urojeń, omamów słuchowych i wzrokowych.

W ostatniej fazie choroby zanik pamięci jest niemal całkowity. Chory traci też zdolność porozumiewania się i kontrolę nad załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Problemy z chodzeniem powodują, że większość czasu spędza w łóżku i wymaga już wówczas pełnej, całodobowej opieki.

Pomoc wykwalifikowanego opiekuna

Osoba z chorobą Alzheimera powinna znajdować się pod stałą kontrolą neurologa. Choć nie ma skutecznej terapii leczenie farmakologiczne może poprawić stan chorego i nieco spowolnić rozwój choroby.

Równie ważne jest, by chory miał zapewnioną stałą opiekę w domu.

Ze względu na specyfikę choroby opieka nad cierpiącym na chorobę Alzheimera jest zadaniem trudnym, wyczerpującym psychicznie i fizycznie. Rodzina i najbliżsi muszą mieć tego świadomość. Mimo najlepszych chęci mogą nie być odpowiednio przygotowani, by temu sprostać. Dużą trudność może stanowić na przykład zrozumienie, dlaczego bliski reaguje zniecierpliwieniem, zdenerwowaniem, a nawet agresją w sytuacjach jak najbardziej zwyczajnych.

Warto w tym czasie skorzystać z pomocy profesjonalnego opiekuna osób starszych, który wyręczy rodzinę w codziennych czynnościach pielęgnacyjnych. Dzięki swojej wiedzy będzie umiał reagować na zachowanie podopiecznego wynikające z choroby. Doradzi też, jak przystosować mieszkanie chorego, by było dla niego bezpieczne.

Funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera

Osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera nie lubi zmian. Wraz z rozwojem choroby potrzebuje coraz bardziej uporządkowania i stabilności w swoim najbliższym otoczeniu. Dlatego należy zadbać, by jej własne mieszkanie było funkcjonalne, przystosowane do wynikających z charakteru choroby zachowań oraz wolne od zagrożeń. Zmiany należy wprowadzać etapami, dając czas podopiecznemu na stopniowe przyzwyczajenie się do nich i zaakceptowanie.

Funkcjonalność mieszkania

Osoba z chorobą Alzheimera może mieć trudności z koordynacją ruchową. Należy zadbać o dużo wolnej przestrzeni, by mogła w miarę swobodnie się poruszać.

Meble powinny być ustawione pod ścianą. Ich ostre narożniki można zabezpieczyć specjalnymi nakładkami. Z drogi należy zabrać małe stoliki, stołki, krzesełka, kwietniki i wszystkie leżące kable, aby chory się o nie nie potykał. Warto też zlikwidować progi pomiędzy pomieszczeniami oraz usunąć dywaniki i chodniki, na których łatwo się poślizgnąć. Jeśli pozostawiamy w pokojach dywany należy przykleić je do podłoża za pomocą specjalnych taśm. Nie mogą się przesuwać, a ich brzegi zaginać czy podwijać. Łatwo wtedy potknąć się o nie. Upadek dla każdej osoby w starszym wieku może nieść groźne skutki dla zdrowia.

Krzesła i fotele dla chorego powinny być stabilne i mieć boczne oparcia. Przy łóżku można założyć specjalną „drabinkę”, która ułatwia unoszenie się z pozycji leżącej. Obok łóżka zamontować uchwyty dodatkowo pomagające przy wstawaniu. Dobrym rozwiązaniem będzie też specjalny materac antyodleżynowy oraz nakładka higieniczna chroniąca materac przed zabrudzeniem i zamoczeniem. Jeśli jest taka możliwość warto rozważyć zakup łóżka rehabilitacyjnego, zaopatrzonego w zabezpieczenia przed wypadnięciem chorego podczas snu oraz regulację wysokości.

Specjalne poręcze powinniśmy zainstalować również w łazience i toalecie. Ułatwią wychodzenie z brodzika lub wanny oraz siadanie na sedesie i podnoszenie się z niego. Na dno wanny dobrze jest położyć przeciwpoślizgową gumową matę, a przed wanną dywanik antypoślizgowy.

Jeśli chory nie ma własnego pokoju powinniśmy wydzielić mu osobną, własną przestrzeń, gdzie będzie czuł się dobrze i bezpiecznie. Może to być wygodny fotel i stojący obok stolik, na którym będzie mógł znaleźć swoje ulubione przedmioty, osobiste rzeczy codziennego użytku, książki, albumy rodzinne z opisanymi zdjęciami, fotografie najbliższych członków rodziny z ich imionami. W pobliżu warto powiesić kalendarz dużego formatu i czytelny zegar z wyraźnymi cyframi.

Urządzając mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera należy mieć na uwadze, że z czasem będzie ona coraz bardziej traciła pamięć i zdolność kojarzenia. Gdy będzie miała trudność w przypomnieniu sobie drogi do łazienki oznaczmy ją kolorowymi strzałkami. Dużą pomocą mogą okazać się karteczki naklejane na sprzęty i meble, np. karteczki na drzwiach poszczególnych pomieszczeń z ich nazwami, karteczki na szufladach i szafkach z krótkim opisem ich zawartości, karteczki z podpisami na domowych sprzętach przypominające, do czego służą, a także imiona na zdjęciach przedstawiających bliskich.

W widocznym miejscu postawmy telefon, a przy nim dużą kartkę z ważnymi numerami kontaktowymi do członków rodziny, na pogotowie, straż pożarną itp.

Pamiętajmy też, by przedmioty miały swoje stałe miejsce. Gdy je bierzemy odkładajmy je później w to samo miejsce, by chory łatwiej mógł je znaleźć.

Bezpieczeństwo chorego w mieszkaniu

Przystosowując mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera bardzo ważne jest by było ono nie tylko funkcjonalne, ale przede wszystkim bezpieczne.

Poniżej przedstawiamy niezbędne zmiany, które trzeba wprowadzić w mieszkaniu chorego, by zapewnić mu bezpieczeństwo.

Przedmioty niebezpieczne
W każdym mieszkaniu znajdziemy wiele pożytecznych przedmiotów, które jednak dla osoby z chorobą Alzheimera mogą stanowić wielkie zagrożenie. Są wśród nich ostre narzędzia, jak nożyczki, żyletki, widelce, noże, tasaki, a także zapałki czy zapalniczki. Wszystkie te przedmioty powinny znaleźć się poza zasięgiem osoby chorej. Należy trzymać je w zamkniętych szafkach i szufladach.

W niedostępnym dla seniora miejscu trzeba przechowywać też środki czystości, żrące płyny, proszek do prania, rozpuszczalniki i inne środki chemiczne.

Leki
Leki, które bierze nasz podopieczny powinny być podawane mu przez opiekuna lub członka rodziny. Nie powinien mieć do nich dostępu i samodzielnie zażywać. Mając kłopoty z pamięcią i koncentracją łatwo może je przedawkować lub pomylić na przykład z cukierkami.

Przedmioty łatwo tłukące się
W każdym domu znajduje się wiele przedmiotów łatwo tłukących się – naczynia szklane, talerze, słoiki czy wazony. Powinniśmy je schować do zamkniętych szafek lub przestawić wyżej, by chory nie mógł ich dosięgnąć i strącić. Talerze i inne elementy zastawy stołowej przeznaczone dla chorego warto zastąpić naczyniami z nietłukącego się tworzywa sztucznego.

Przedmioty wartościowe
W niedostępnym miejscu powinny znaleźć się wszelkie przedmioty wartościowe – ważne dokumenty, karty kredytowe, pieniądze, klucze od domu i samochodu. Chory spacerując po mieszkaniu mógłby je przenieść, gdzieś ukryć, niechcący zniszczyć, wyrzucić albo oddać niewłaściwej osobie.

Gniazdka, kable, urządzenia elektryczne i gazowe
Bardzo ważne jest, żeby w domu osoby chorej na Alzheimera zabezpieczyć wszystkie gniazdka, urządzenia elektryczne i gazowe.

Gniazdka elektryczne, zwłaszcza te w pokoju chorego, powinny być zabezpieczone specjalną osłoną.

Wszelkie przewody elektryczne – przedłużacze, kable telefoniczne, kable do lamp, telewizora, komputera warto zakryć specjalnymi listwami lub zakleić szeroką taśmą w kolorze podłogi.

Kuchenka gazowa powinna mieć możliwość odcięcia dopływu gazu. Gdy chory musi zostać sam w domu pamiętajmy o jej wyłączeniu. Pozwoli to uniknąć ulatniania się gazu, zatrucia, wybuchu i dalszych niebezpiecznych skutków. Kuchenki elektryczne również należy zabezpieczyć przed włączeniem. Uchronimy w ten sposób podopiecznego przed ewentualnym poparzeniem czy wywołaniem pożaru.

Takie same zasady bezpieczeństwa dotyczą pozostałych sprzętów i urządzeń domowych z dostępem do gazu i prądu, takich jak pralka, piecyk gazowy, suszarki do włosów, elektryczne maszynki do golenia i szczoteczki do zębów, lokówki, czajniki elektryczne i inne. Osoba cierpiąca na chorobę Alzheimera, zwłaszcza w późniejszej fazie rozwoju choroby, nie powinna ich używać bez nadzoru opiekuna.

Jeżeli chcemy dodatkowo zwiększyć poczucie bezpieczeństwa warto zamontować w mieszkaniu czujniki dymu i gazu, które zaalarmują nas, gdy będzie się działo coś złego.

Zabezpieczenie domu przed zalaniem
By uchronić mieszkanie przed ryzykiem zalania pamiętajmy o tak drobnym przedmiocie, jakim są korki od wanny czy umywalki, służące do zamykania odpływu wody. Chory może zapomnieć je wyjąć, nie zakręcić wody i doprowadzić do zalania mieszkania. Pilnujmy, by tak się nie stało.

Zabezpieczenie drzwi i okien
Osoba z chorobą Alzheimera nie powinna samodzielnie otwierać okien, wychodzić na balkon czy opuszczać sama mieszkania. Okna i drzwi trzeba więc zabezpieczyć i założyć blokady, drzwi zewnętrzne wyposażyć w dodatkowy łańcuch lub zamek. Gdy współmieszkańcy przychodzą do domu powinni pamiętać, by drzwi za sobą zamykać, a klucz wyjmować i chować w bezpiecznym miejscu.

Z wewnętrznych drzwi w pomieszczeniach domowych trzeba usunąć wszelkie zamki, zasuwki, łańcuszki, by osoba chora nie mogła zamknąć się od wewnątrz, np. w łazience.

Podwórko
Jeżeli osoba z chorobą Alzheimera mieszka w domku jednorodzinnym i wychodzi na otaczające je podwórze również to miejsce należy dostosować do jej potrzeb i odpowiednio zabezpieczyć. Teren przydomowy powinien być ogrodzony, bramka wejściowa zamknięta, a wszystkie niebezpieczne miejsca, takie jak basen, studnie, składziki czy garaż niedostępne dla chorego.

Funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie w połączeniu z czujnością, wyrozumiałością i cierpliwością opiekuna pozwolą na stworzenie choremu godnych warunków do życia.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Przyczyny uszkodzeń stawu biodrowego

Objawy zwyrodnienia stawu biodrowego – na co powinien zwrócić uwagę opiekun seniora?

Opiekun osoby starszej powinien zwrócić uwagę na dolegliwości podopiecznego, które mogą wskazywać na rozwijającą się chorobę zwyrodnieniową.

We wczesnych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego lekarz dokona prześwietlenia i zleci wykonanie mało inwazyjnych zabiegów, których celem jest uratowanie zdrowych

Co to jest endoproteza stawu biodrowego?

Opieka nad osobą starszą z endoprotezą stawu biodrowego

Na co powinni oni zwrócić szczególną uwagę?

Jeżeli lekarz zaleci stosowanie kul lub laski, trzeba zadbać, by podopieczny je miał i umiał poruszać się z ich pomocą.

Podczas stania senior powinien obciążać równomiernie obie kończyny, nie przenosić ciężaru ciała na zoperowaną nogę i nie wykonywać gwałtownych skrętów tułowiem.

Jak dostosować mieszkanie dla osoby z endoprotezą stawu biodrowego?

W codziennych czynnościach bardzo pomocne mogą okazać się też inne drobiazgi, takie jak łyżka do obuwia z wydłużoną rączką czy chwytaki do podnoszenia niewielkich przedmiotów z podłogi.

Czy senior z endoprotezą może uprawiać sport?

Jaki zatem rodzaj aktywnego ruchu będzie najbardziej odpowiedni dla podopiecznych z endoprotezą?

: Opublikowano: 23 maj 2022

Letnie upały i ostre, palące słońce mogą być niebezpieczne dla osób w każdym wieku. Wraz ze wzrostem temperatury na zewnątrz rośnie ryzyko odwodnienia, przegrzania organizmu, a nawet udaru. Dla osób powyżej 60. roku życia takie dni są szczególnie trudne. Wiele z nich ma kłopoty z układem krążenia, oddychaniem, a upał jest dodatkowym obciążeniem.

Jak pomóc seniorowi przetrwać upał? Jak nie dopuścić do sytuacji, która mogłaby zagrażać jego zdrowiu lub życiu?

Co to jest upał?

Czy każda wysoka temperatura to upał? Nie. O upale mówimy dopiero wtedy, gdy temperatura powietrza przy powierzchni ziemi przekracza 30°C. Temperatury powyżej tego progu mogą nieść już zagrożenie dla zdrowia i życia, zwłaszcza osób chorych i seniorów:

– 30° C – próg upału
– 38° C – wysychają gruczoły potowe
– 39° C – groźba udaru
– 41° C – zagrożenie życia.

W ciągu dnia najwyższa temperatura występuje pomiędzy godziną 15 a 18, a nie, jak się powszechnie sądzi – w południe. Największe promieniowanie UV notowane jest w godzinach 12–13. Upał jest bardziej odczuwalny w miastach, gdzie jest dużo budynków, asfaltowych ulic i chodników, a brakuje roślinności.

Dlaczego upały są niebezpieczne dla seniorów?

Dla osób powyżej 60. roku życia wysokie temperatury są szczególnie niebezpieczne. Wraz z upływem lat spada wydajność naszego układu oddechowego, krążenie krwi jest słabsze, zanikają też gruczoły potowe. Mechanizm chroniący nas przed gorącem, czyli pocenie się i oddychanie, nie jest już tak skuteczny.

Ryzyko kłopotów zdrowotnych związanych z upałami zwiększają też choroby i przewlekłe dolegliwości, na które osoby starsze często cierpią. Wśród nich są:

– choroby układu krążenia, wysokie lub zbyt niskie ciśnienie krwi
– choroby układu oddechowego
– choroby nerek
– choroby powodujące ogólne osłabienie lub gorączkę
– cukrzyca
– nadczynność tarczycy
– znaczna nadwaga lub niedowaga.

Czynnikiem ryzyka jest również nadużywanie alkoholu, czy przyjmowanie niektórych leków, np. leków wpływających na zdolność do pocenia się, leków do leczenia nadciśnienia tętniczego czy leków moczopędnych.

Co grozi seniorom podczas upałów?

Nadmierne temperatury mogą u seniorów doprowadzić do zaburzeń krzepnięcia krwi i do skoków ciśnienia. Bardzo groźne jest odwodnienie oraz udar słoneczny i udar cieplny.

Odwodnienie organizmu

Organizm osoby starszej ma mniejszą zdolność do oszczędzania wody. Zawartość wody w tkankach ciała jest coraz mniejsza, a nerki nie oczyszczają krwi z toksyn równie skutecznie jak w młodszym wieku. Seniorzy często mają też zaburzone odczucie pragnienia. Uważa się, że odpowiada za to pogarszające się z wiekiem funkcjonowanie niektórych obszarów mózgu. Jeśli w czasie upałów nie będą przyjmować wystarczającej ilości płynów dojdzie do odwodnienia.

W początkowej fazie osoba starsza będzie odczuwać duże zmęczenie, osłabienie, senność albo nadmierne pobudzenie. Wargi będą suche i spierzchnięte. Mogą pojawić się bóle i zawroty głowy, później przyspieszona akcja serca i gorączka.

Długotrwały stan odwodnienia może prowadzić do ostrych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Spadnie ciśnienie tętnicze krwi, mogą wystąpić drgawki, zaburzenia związane z iluzją wzrokową, słuchową i dotykową oraz utrata przytomności. Gdy ubytek wody osiągnie powyżej 15% masy ciała, może nastąpić zgon.

Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla osób, które przyjmują leki. Gdy w ich sytuacji dochodzi do niedoboru wody, zwiększa się stężenie leków w organizmie. Może doprowadzić to do zapaści lub innego rodzaju powikłań.

Udar słoneczny

Udar słoneczny, inaczej porażenie słoneczne, jest wynikiem długiego i bezpośredniego przebywania na słońcu, zwłaszcza z nieosłoniętą głową i karkiem. Objawami udaru mogą być silne bóle i zawroty głowy, zaczerwienienia i poparzenia skóry, dreszcze i wysoka gorączka, obfite pocenie się, nudności i wymioty, a także ogólne uczucie niepokoju.

Udar słoneczny może doprowadzić do powstania niewydolności nerek, zaburzeń rytmu serca, niedokrwienia serca, a w ciężkich przypadkach – nawet do zapadnięcia w śpiączkę lub do śmierci.

Udar cieplny

Udar cieplny, inaczej porażenie cieplne, to reakcja organizmu, która występuje po dłuższym działaniu wysokiej temperatury na ciało. Temperatura ciała staje się tak wysoka, że organizm nie jest w stanie samodzielnie jej obniżyć.

Do głównych objawów udaru zalicza się podwyższoną temperaturę ciała, nawet powyżej 40°C, zaczerwienioną i suchą skórę, znaczne przyspieszenie tętna, szum w uszach i skroniach, mroczki przed oczami, zawroty i ból głowy, czasami nudności i wymioty. Może dojść również do utraty przytomności.

Udar cieplny może pojawić się nagle, często bez udziału sygnałów ostrzegawczych. Objawy narastają szybko, w razie utraty przytomności konieczna jest pomoc lekarza.

Zagrożenie dla zdrowia osoby starszej podczas upałów jest więc duże. Opiekun lub opiekunka musi zapewnić podopiecznemu odpowiednią ochronę i wsparcie. Jak zrobić to najlepiej?

Podawaj dużo płynów

W upalne dni regularne picie odpowiedniej ilości wody to podstawa. Ponieważ zdarza się, że osoby w starszym wieku w mniejszym stopniu odczuwają pragnienie opiekun lub opiekunka powinni często przypominać im o konieczności przyjmowania płynów i dodatkowo do tego zachęcać. Niech ulubione napoje będą w łatwo dostępnym miejscu, pod ręką i na widoku, umieszczone w małych butelkach lub kubkach.

Ile senior musi pić podczas upałów?

Przy wysokich temperaturach osoba dorosła powinna spożywać minimum 2,5 do 4 litrów napojów. Trzeba jednak pamiętać, by ta ilość podawana była w formie małych porcji pitych regularnie w ciągu całego dnia, zamiast jednorazowo w dużych ilościach. Najlepiej podawać podopiecznemu szklankę wody czy innego napoju co godzinę.

Co podawać seniorowi do picia?

Najlepsza jest niegazowana woda mineralna. Można dodawać do niej plasterki owoców lub warzyw, na przykład cytryny, ogórka czy pomarańczy. Dobrym wyborem są herbatki i napary ziołowe, np. z mięty czy szałwii, które nie tylko nawodnią organizm, ale również dadzą przyjemne uczucie ochłody. Podczas upałów warto też sięgnąć po świeżo wyciskane, rozrzedzone wodą soki owocowe lub warzywne czy słaby kompot. W aptekach dostępne są także preparaty z elektrolitami dedykowane osobom starszym.

Warto pamiętać, że wodę dostarczamy organizmowi również z pożywieniem. Aby podnieść poziom nawodnienia osoby starszej lekarze i dietetycy zalecają spożywanie owoców i warzyw, które zawierają duże ilości wody oraz cenne witaminy i mikroelementy. Są to jabłka, śliwki, morele, czereśnie, brzoskwinie, arbuz, melon, mango, pomidory, ogórki.

Czego senior nie powinien pić?

Na pewno powinniśmy wykluczyć z diety seniora napoje alkoholowe, ograniczyć mocną kawę i mocną, czarną herbatę. Picie ich nie tylko nie nawodni organizmu, ale przyniesie wręcz odwrotny skutek. Może prowadzić do zaburzenie równowagi elektrolitowej i zwiększyć ryzyko udaru.

Unikajmy też napojów gazowanych. Pochodzący z nich dwutlenek węgla, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w ścianie żołądka, hamuje uczucie pragnienia.

Napoje podawane podopiecznemu nie mogą być lodowate. Powinny mieć temperaturę pokojową. Nie powinny być też zbyt słodkie.

Ogranicz do minimum wychodzenie na słońce

W upalne dni seniorzy powinni ograniczyć bezpośrednie przebywanie na słońcu. Nadmierna aktywność lub zbyt długi pobyt na zewnątrz może narazić starszą osobę na oparzenia słoneczne, wyczerpanie organizmu, przegrzanie, udar. Zwiększa się też ryzyko chorób skóry.

Opiekun lub opiekunka powinni zadbać, by podopieczny nie wychodził na zewnątrz w godzinach pomiędzy 10 a 17. Jest to czas, kiedy słońce świeci najbardziej intensywnie. Codzienne spacery należy przełożyć na godziny poranne, późno-popołudniowe lub wieczorne.

Gdy senior musi wyjść w upalny dzień…

Jeśli podczas gorącego dnia nasz podopieczny musi wyjść, np. na wizytę u lekarza, powinniśmy go odpowiednio do tego przygotować przestrzegając kilku podstawowych zasad.

Przewiewne ubranie

Bardzo ważny jest dobór odpowiedniego ubrania. Najlepiej sprawdzą się ubrania lekkie, luźne i przewiewne, które jednocześnie nie będą odkrywać zbyt dużych partii ciała. To ważne, by ograniczyć szkodliwe promieniowanie UV docierające do skóry. Z tego samego powodu wybierajmy ubrania w jasnych kolorach, które mniej przyciągają promienie słoneczne.

Ubrania powinny być wykonane z naturalnych tkanin, takich jak len czy bawełna, które łatwo przepuszczają powietrze. Unikajmy za to wszelkiego rodzaju syntetyków i sztucznych materiałów, które utrudniają skórze oddychanie i odprowadzanie nadmiaru ciepła na zewnątrz organizmu. Równie ważny jest dobór butów, które powinny być lekkie, z odkrytymi palcami.

Dopełnieniem ubrania powinno być nakrycie głowy, chroniące ją przed nadmiernym nasłonecznieniem. Może to być lekka, bawełniana czapka z daszkiem, słomkowy lub lniany kapelusz, chustka. Można też zabrać z sobą okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV i parasolkę.

Kremy z filtrem

Delikatna, cienka skóra seniora jest bardzo narażona na podrażnienia i poparzenia słoneczne. Dlatego pamiętajmy, by nasz podopieczny nałożył na odkryte partie ciała – ramiona, twarz, dekolt – krem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym, najlepiej 50 SPF, oraz z ochroną przeciw promieniowaniu ultrafioletowemu UVA i UVB.

Zabierz z sobą wodę

Wychodząc z seniorem w upalny dzień koniecznie zabierz z sobą wodę. Idąc rób krótkie postoje, żeby podopieczny mógł się napić. Warto zabrać też z sobą kawałek materiału – zmoczony wodą w sytuacji awaryjnej przyniesie seniorowi ulgę.

Przygotuj na upały mieszkanie podopiecznego

Pozostanie w domu w czasie upału nie wystarczy, by ustrzec seniora przed niebezpiecznymi skutkami wysokich temperatur. Gdy termometr za oknem wskazuje ponad 30° C należy zadbać o to, by w mieszkaniu było chłodniej.

W czasie upalnego dnia trzeba zamknąć okna, by gorące powietrze nie wpadało do środka. Okna, które wychodzą na stronę południową lub południowo-zachodnią i są wystawione wprost na promienie słońca warto dodatkowo przysłonić ciemniejszymi zasłonami, żaluzjami lub roletami. Okna odsłaniamy i otwieramy dopiero w nocy i wcześnie rano, gdy temperatura na zewnątrz robi się niższa, niż wewnątrz.

Jeśli to możliwe, warto wyposażyć mieszkanie w klimatyzator, wentylator, wiatraki lub inne urządzenia chłodzące. Można wykorzystać też folie okienne przeciwsłoneczne lub zamontować chłodzenie sufitowe.

Schładzając mieszkanie cały czas pamiętajmy, aby osiągane temperatury nie były zbyt niskie – zamiast pomóc spowodujemy, że osoba starsza może się po prostu przeziębić.

Zadbaj o lekką dietę

Nawet jeśli w gorący dzień seniorowi nie chce się jeść, musi dostarczyć do organizmu codzienną dawkę niezbędnych składników odżywczych. Brak regularnie spożywanych posiłków osłabia organizm, co przy wysokich temperaturach może prowadzić do wielu niebezpiecznych dla jego zdrowia sytuacji.

W gorące dni doskonale sprawdzą się pokarmy zawierające dużą ilość wody, np. zupy typu chłodnik, lekkie sałatki z ogórkiem, selerem i kalafiorem, jogurty naturalne, kefiry.

Upewnijmy się też, że podopieczny otrzymuje większą ilość surowych owoców i warzyw, których o tej porze roku jest pod dostatkiem. Warto szukać takich produktów, które będą miały dużo wody, a mniej cukru, jak arbuzy, ogórki lub pomidory. Te ostatnie zawierają dodatkowo dużo potasu, który w czasie upałów jest wypłukiwany z organizmu. Warto sięgać też po inne sezonowe owoce – truskawki, śliwki, morele, czereśnie, brzoskwinie.

Dieta seniora w większości powinna opierać się na lekkostrawnych posiłkach, zwłaszcza w trakcie upałów, ale nie należy całkowicie rezygnować z tłuszczu. Dzięki niemu następuje prawidłowa przemiana materii i przyswajane są witaminy, takie jak A, E i D. Najlepiej więc wybrać olej rzepakowy, oliwę z oliwek czy inne tłuszcze roślinne, które zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe. Regulują one poziom cholesterolu i ciśnienia tętniczego oraz zapobiegają powstawaniu zakrzepów krwi.

Dbając o odpowiednie posiłki dla seniora warto również pamiętać, by w upalne, gorące dni porcje były mniejsze. Lepiej jeść częściej i nie obciążać żołądka zbyt dużą ilością jedzenia.

Ogranicz nadmierną aktywność fizyczną

Wiele osób starszych ma swoje ulubione zajęcia, które wymagają wysiłku fizycznego, np. zajmują się ogródkiem, jeżdżą na rowerze, uczestniczą w zajęciach fitness. Podczas upałów, zwłaszcza gdy jest parno, duży wysiłek fizyczny jest niewskazany. Może doprowadzić do przegrzania organizmu i odwodnienia. Seniorzy, którzy uwielbiają ruch, najlepiej jeśli z aktywności będą korzystać w godzinach porannych lub wieczornych.

Jeśli senior chce pozostać aktywny również w gorące dni dobrym pomysłem jest wizyta na basenie. Pływanie czy zajęcia aqua aerobiku nie tylko korzystnie wpływają na zdrowie, ale chłodna woda przyniesie też ulgę rozgrzanemu organizmowi.

Unikaj skrajnych temperatur

Opiekując się osobą starszą zwracajmy uwagę, by nie narażać jej na nagłe zmiany temperatur. Przebywanie podczas upałów w klimatyzowanych pomieszczeniach i wyjście na zewnątrz, gdzie jest gorąco, powrót ze spaceru do wychłodzonego mieszkania, sięganie po zbyt zimne napoje, nieraz wyjęte prosto z lodówki – to wszystko są sytuacje, których trzeba unikać. Mogą skończyć się przeziębieniem lub infekcją górnych dróg oddechowych, które seniorowi będzie trudno zwalczyć.

Przeczytaj ulotki lekarstw

Osoby po 60. roku życia często przyjmują wiele różnych leków. W upalne dni należy zwrócić szczególną uwagę na to, gdzie senior je przechowuje.

Większość preparatów należy trzymać w suchym i ciemnym miejscu. Wystawienie na promienie słoneczne może spowodować zmiany w ich składzie chemicznym, np. rozkład substancji aktywnych. Preparaty tracą wówczas swoje pierwotne właściwości lecznicze.

Niektóre leki wymagają specjalnego przechowywania, gdy temperatura powietrza przekracza 25°C. Może będzie trzeba włożyć je do lodówki. Dotyczy to np. insuliny, niektórych kropli do oczu, większości antybiotyków w postaci zawiesiny, większości probiotyków. Dokładne szczegóły sprawdźmy na ulotce lub skonsultujmy się w tej kwestii z lekarzem lub farmaceutą.

Lekarz powinien też wyjaśnić nam, w jaki sposób leki przyjmowane przez osobę starszą wpływają na jej organizm w upalne dni. Niektóre mogą mieć negatywne skutki uboczne, jeśli nasz podopieczny będzie zbyt długo przebywał na słońcu. Leki uspokajające, przeciwdepresyjne i tabletki nasenne mogą osłabiać zdolność organizmu do regulowania temperatury lub hamować pocenie się. Tabletki nasercowe wpływają na pracę serca i płuc, co może mieć znaczenie, gdy organizm narażony jest na wysokie temperatury. Niektóre antybiotyki wchodzą w interakcje z promieniowaniem słonecznym i mogą wywołać uczulenie. Diuretyki mają z kolei wpływ na nerki i pobudzają do produkcji moczu, a więc i utraty płynów.

Co robić, gdy wystąpią objawy udaru cieplnego?

Opiekując się osobą starszą powinniśmy w upalne dni szczególnie uważnie obserwować podopiecznego, by móc jak najszybciej rozpoznać objawy udaru słonecznego lub cieplnego.

Jeśli senior długo przebywał na słońcu powinny nas zaniepokoić ból i zawroty głowy, widoczne mocne zaczerwienienie lub wręcz poparzenie skóry oraz ogólne, złe samopoczucie. Może to być udar słoneczny. Osobę starszą należy natychmiast odprowadzić do chłodnego, zaciemnionego miejsca i ułożyć w pozycji leżącej lub półleżącej. Następnie należy robić chłodne lub wilgotne okłady na kark, głowę i nadgarstki oraz podać wodę.

Jeśli u seniora zaobserwujemy podwyższenie temperatury ciała nawet powyżej 39°C, jego skóra będzie gorąca, czerwona, sucha lub wilgotna, a tętno szybkie i dobrze wyczuwalne może to być udar cieplny. Podobnie, jak przy udarze słonecznym należy odprowadzić seniora do chłodnego, zaciemnionego miejsca, próbować obniżyć temperaturę ciała zimnymi okładami, ale nie podawać żadnych płynów.

W razie jakichkolwiek wątpliwości lub nagłego pogorszenia się stanu seniora należy bezzwłocznie wezwać pogotowie. Udary cieplne mogą doprowadzić w groźnych przypadkach nawet do śmierci.

Przestrzegając tych podstawowych reguł ochronimy się przed palącym słońcem i wysoką temperaturą i będziemy mogli razem z naszym podopiecznym cieszyć się letnimi dniami.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Porozumiewanie się z innymi jest podstawą relacji międzyludzkich. Pomaga w utrzymaniu więzi społecznych i okazywaniu uczuć. Jest kluczem do samodzielności i do aktywnego uczestniczenia w życiu rodzinnym i społecznym.

Niestety u osób w podeszłym wieku często pojawiają się trudności z mową i komunikowaniem się. Chory widząc, że jest nierozumiany, denerwuje się, niecierpliwi, złości, czasem bywa nawet agresywny. Opieka nad seniorem z zaburzeniami mowy jest wyjątkowo trudna.

Skąd się biorą zaburzenia mowy u seniorów? Jak sobie z nimi radzić w codziennej opiece nad osobą starszą? Jakich zasad powinien przestrzegać profesjonalny opiekun lub opiekunka?

Zaburzenia mowy u osób starszych i ich przyczyny

Zaburzenia mowy i komunikowania się u osób starszych mają wiele przyczyn. Część z nich związana jest z samym fizjologicznym procesem starzenia się organizmu. Część jest wynikiem różnego rodzaju chorób, w których dochodzi do uszkodzenia struktur mózgowych. Choroby te mogą mieć podłoże neurodegeneracyjne lub naczyniowe.

Zaburzenia mowy a starzenie się organizmu

W przypadku osób w podeszłym wieku powszechną przyczyną problemów w porozumiewaniu się są naturalne procesy starzenia się mózgu, spowolnienie procesów metabolicznych, zmiany degeneracyjne w krtani i gardle, a także zmniejszona pojemność życiowa płuc.

Senior potrzebuje więcej czasu, by zrozumieć komunikaty, które są do niego kierowane. Ma trudność ze znalezieniem w pamięci słów potrzebnych do zbudowania własnej wypowiedzi. Często spada także tempo mówienia czy słabnie siła głosu. Jakość mowy się pogarsza, choć zmiany te nie zawsze wpływają w istotny sposób na skuteczność porozumiewania się.

Zaburzenia mowy w chorobach neurodegeneracyjnych

Bardzo częstą przyczyną zaburzeń mowy u seniorów są choroby neurodegeneracyjne, powodujące zanik neuronów i zmiany w strukturze mózgu. Wraz z ciągłym starzeniem się społeczeństw problem ten dotyczy dziś coraz większej liczby osób. Zmiany neurodegeneracyjne w mózgu prowadzą do chorób otępiennych, takich jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, czy otępienie czołowo-skroniowe. Choroby otępienne upośledzają funkcjonowanie osoby starszej w wielu sferach, także w zakresie skutecznego komunikowania się.

Zaburzenia mowy przy chorobach pochodzenia naczyniowego

Przyczyną trudności w porozumiewaniu się seniorów są też choroby naczyniowe mózgu – wylewy i udary. Zależnie od obszaru mózgu, który ulegnie uszkodzeniu pojawiają się różne zaburzenia w komunikowaniu się.

Uszkodzenia w prawej półkuli zaburzają rozumienie symbolicznego znaczenia słów, ich przesłania i ukrytych intencji. Senior będzie dosłownie rozumiał metafory i pojęcia abstrakcyjne, w sposób dziwny i zaskakujący dobierał słowa. Mogą go śmieszyć sytuacje obiektywnie wcale nie zabawne, np. pogrzeb, a prawdziwie dowcipnych nie zrozumie. Często będzie miał skłonność do konfabulacji i z przekonaniem opowiadał o wydarzeniach, które nie miały miejsca.

Uszkodzenia w lewej półkuli najczęściej prowadzą do wystąpienia dyzartrii i afazji.

W przypadku dyzartrii zaburzeniu ulega funkcjonowanie aparatu mowy: języka, warg, podniebienia, gardła i krtani. Mowa staje się niewyraźna, bełkotliwa, niekiedy wybuchowa lub monotonna. Chory mówi z reguły wolno, nierytmicznie. Nie ma natomiast trudności w rozumieniu, myśleniu czy układaniu wypowiedzi. Pisanie i czytanie też nie są zaburzone.

Poważniejszym problemem jest afazja. To jedno z najczęstszych zaburzeń językowych występujące zarówno po wylewach i udarach, jak i w chorobach otępiennych. Polega na częściowej lub całkowitej utracie zdolności mówienia, pisania, czytania i rozumienia mowy. Zależnie od miejsca uszkodzenia mózgu, a także od tego, w jakim stopniu jego struktury są naruszone możemy wyróżnić różne typy afazji:

– afazja ruchowa – senior rozumie, co się do niego mówi, ale całkowicie lub częściowo traci zdolność wypowiadania zdań;
– afazja czuciowa – to zaburzenia rozumienia mowy własnej oraz innych; senior jest w stanie mówić samodzielnie, ale często nie rozumie słów, zastępuje właściwe słowa innymi, jego wypowiedzi często pozbawione są sensu i logicznego przekazu, można odnieść wrażenie, że buduje je z losowo dobranych wyrazów, przy czym sam może tego nie zauważać;
– afazja mieszana – występują zarówno zaburzenia mówienia, jak i rozumienia wypowiadanych słów;
– afazja całkowita – senior nie jest w stanie wypowiedzieć żadnego słowa ani sylaby, nie rozumie zdań i poleceń, nie reaguje na nie;
– afazja nominalna – senior ma kłopot z nazwaniem przedmiotów, mimo iż wie, do czego służą, potrafi je określić dopiero po podpowiedzi.

Jak komunikować się z seniorem z zaburzeniami mowy?

Zależnie od przyczyny zaburzeń komunikowania się oraz ogólnego stanu zdrowia seniora, prawidłowy sposób postępowania może wyglądać nieco inaczej. Ogólne zasady pozostają jednak niezmienne.

Formułuj krótkie, proste zdania

Jedną z głównych zasad w komunikacji z osobami starszymi, które mają problem z mówieniem i rozumieniem jest zwracanie się do nich w formie krótkich, prostych zdań.

Pytania i polecenia starajmy się formułować w taki sposób, by odpowiedź mogła być jednoznaczna, to znaczy – „tak” lub „nie”. Nie zadajemy pytań otwartych, wymagających dłuższych, bardziej rozbudowanych odpowiedzi. Zamiast pytać „Jak się pan czuje?” lub „Co pana boli?” spróbujmy zapytać bardziej konkretnie – „Czy dobrze pan się czuje?”, „Czy boli pana głowa?”. W takich sytuacjach zamiast słów nasz podopieczny może po prostu przytaknąć głową, mrugnąć lub innym, ustalonym wspólnie gestem dać sygnał, który całkowicie zrozumiemy.

Pamiętajmy, aby stosować zasadę zadawania wyłącznie jednego pytania lub polecenia naraz. Zbyt duża liczba nawet krótkich komunikatów może powodować dezorientację i frustrację.

Im bardziej zaawansowana choroba naszego podopiecznego tym bardziej ograniczajmy się do spraw najważniejszych, podstawowych, koniecznych, do tego, co dzieje się „tu i teraz”. Unikajmy dygresji, tematów pobocznych, nie związanych bezpośrednio z daną sytuacją. Nie używajmy też skomplikowanych metafor i przenośni, bo senior może je zrozumieć dosłownie.

Równie ważny jest sposób, w jaki przekazujemy wszelkie komunikaty. Powinniśmy mówić nie za szybko i bardzo wyraźnie, spokojnym tonem głosu. Podnoszenie głosu, krzyk czy ostry ton może budzić niepokój chorego, nawet jeśli nie rozumie on znaczenia usłyszanych słów.

Cierpliwie poczekaj na odpowiedź

Osoba starsza mająca problem z mówieniem i rozumieniem potrzebuje więcej czasu na przetworzenie informacji, które jej przekazujemy i na odpowiedź. Nie należy jej ponaglać, bo tylko zwiększymy stres. Poczekajmy cierpliwie, dajmy jej trochę czasu, aby zebrała myśli.

Kiedy pojawią się trudności ze znalezieniem właściwego słowa lub dokończeniem zdania, możemy zachęcić seniora, aby spróbował powiedzieć, o co mu chodzi innymi słowami. Możemy poprosić też, by pokazał gestem rzecz, o którą mu chodzi, czy nawet narysował, jeśli tak będzie mu łatwiej.

Jeśli domyślamy się jakiego słowa chce użyć, możemy podpowiedzieć mu pierwszą sylabę, dając tym samym szansę, aby samodzielnie przypomniał sobie dalszą część wyrazu. Ważne jest jednak, żeby nie poprawiać usilnie błędów seniora i nie starać się mówić „za niego”, chyba, że jest to absolutnie konieczne. Takie zachowanie prowadzi wyłącznie do pogłębienia problemu. Podopieczny traci pewność siebie lub nie podejmuje kolejnych prób komunikowania faktów i emocji na własną rękę.

Gestykulacja i mowa ciała też są ważne

Ludzie komunikując się między sobą używają nie tylko słów, ale także tzw. mowy ciała. Ocenia się, że aż 90% naszych przekazów, komunikatów ma formę niewerbalną. Obejmuje ona gestykulację rąk, dotyk, mimikę twarzy, wyraz oczu, sposób poruszania się, a nawet oddechu. Można za ich pomocą wyrazić wiele emocji – smutek, radość, złość, strach, życzliwość. Tego typu sygnały niewerbalne często wywołują na rozmówcy dużo większy wpływ, niż wymawiane słowa i zawarte w nich treści. Dlatego mogą być bardzo pomocne w rozmowie z osobą mającą problem z komunikowaniem się.

Zamiast tylko nazywać przedmioty, pokażmy je dodatkowo palcem. Jeśli podopieczny chce, żeby podać mu coś ze stolika, pokazujmy kolejno na leżące na nim rzeczy. Jeśli prosimy, by usiadł, pokażmy na fotel.

Swój przekaz wzmocnimy używając naturalnego tonu głosu i spokojnej mimiki twarzy. Utrzymując kontakt wzrokowy damy seniorowi poczucie bezpieczeństwa i podkreślimy nasze zainteresowanie. Nie lekceważmy też dotyku i innych prostych gestów będących wyrazem życzliwości. Nieraz wystarczy potrzymać naszego podopiecznego za rękę lub pogłaskać go po dłoni, by poczuł się lepiej.

Jakich natomiast zachowań i gestów powinniśmy zdecydowanie unikać?

Na pewno wszelkie gwałtowne ruchy czy napięty wyraz twarzy mogą wywołać lęk u seniora i utrudnić porozumiewanie się. Podczas rozmowy nie należy stawać nad nim, ponieważ może to budzić u niego niepokój i wręcz uczucie zastraszenia. Lepiej pochylić się lub usiąść obok, tak, by znaleźć się poniżej poziomu jego oczu. W ten sposób poczuje, że panuje nad sytuacją. Nie zmieniajmy też miejsca podczas rozmowy, nie odchodźmy dalej, nie zajmujmy się jednocześnie inną czynnością. Spokój, który zachowamy będzie dla osoby starszej sygnałem, że jej uważnie słuchamy.

Obserwuj zachowanie podopiecznego

Nasze gesty i mowa ciała mogą pomóc w komunikacji z seniorem, ale działa to też w drugą stronę. Nawet najdrobniejsze ruchy naszego podopiecznego – uśmiech, skrzywienie się, grymas ust, potakiwanie głową, spojrzenie, postawa i gesty całego ciała – mogą nam naprawdę dużo powiedzieć o tym, jak czuje się w danej chwili. Czy coś go boli, czy odczuwa pragnienie, głód, czy jest senny lub może czegoś potrzebuje.

Dlatego obserwujmy uważnie zachowanie naszego podopiecznego, zwracajmy uwagę, na co dokładnie patrzy, gdzie kieruje swoją rękę, co wywołuje jego radość, a co niechęć, czy reaguje pozytywnie, czy negatywnie na nasze zapytania i polecenia, czy je rozumie. Zwróćmy uwagę również na reakcje fizjologiczne ciała. Przyśpieszony oddech może świadczyć o strachu albo zmęczeniu, rozszerzenie źrenic występuje u ludzi, którzy się czegoś obawiają, pocenie to objaw zmęczenia, ale też silnie przeżywanych emocji, sinienie ust może świadczyć zarówno o zmarznięciu, jak i o trudnościach z oddychaniem.

W miarę upływu czasu nauczymy się dużo sprawniej odczytywać wszystkie wysyłane przez podopiecznego sygnały, prościej będzie nam odgadywać jego potrzeby oraz nastrój.

Używaj drobnych pomocy logopedycznych

W komunikacji z seniorem można posłużyć się drobnymi pomocami logopedycznymi. Warto przygotować lub skorzystać z gotowych kart z napisami „tak”, „nie” oraz z innymi najczęściej używanymi słowami i zachęcać osobę starszą do wskazania właściwej. Dużą pomocą mogą być też rozmaite grafiki i piktogramy.

Jeśli nasz podopieczny ma problemy z mówieniem, ale zachował umiejętność pisania możemy wykorzystać to w komunikacji z nim. Zadbajmy o to by miał pod ręką kartki lub notes i coś do pisania. Być może łatwiej będzie mu zapisać jakieś słowo niż wypowiedzieć.

Zapewnij komfortowe warunki rozmowy

Głośno grająca muzyka, włączony telewizor lub radio, rozmowy innych osób, szum dobiegający z ulicy i podwórka… Dźwięki i hałasy z naszego bezpośredniego otoczenia rozpraszają uwagę, mogą wpływać na dekoncentrację podopiecznego i utrudniać porozumienie się z nim. Dlatego przed rozmową dobrze jest ograniczyć je do minimum. Wyłączmy lub ściszmy radio czy telewizor, zamknijmy dokładnie okna, drzwi, a także balkon. Zadbajmy o spokojną atmosferę wokół starszej osoby.

Zachęcaj do aktywności językowej

Opiekując się osobą starszą, która ma problemy z komunikowaniem się zachęcajmy ją codziennie do aktywności językowej. Można to robić na wiele sposobów.

Starajmy się rozmawiać z naszym podopiecznym jak najczęściej, nawet jeżeli będzie nam się wydawać, że rozmowa jest mocno jednostronna lub nie przynosi zakładanych rezultatów. Komentujmy wykonywane właśnie czynności, np. robię herbatę, kroję chleb. Nazywajmy przedmioty użytku domowego i zachęcajmy do tego samego seniora. Poprośmy, by nazwał przedmioty znajdujące się w zasięgu jego wzroku, np. meble w pokoju, w którym aktualnie się znajdujemy, produkty spożywcze, które wyjmujemy z lodówki itd.

Wykorzystujmy w rozmowie teksty, które są ważne emocjonalnie dla podopiecznego i które są dobrze utrwalone w jego pamięci. Mogą to być ulubione piosenki, znane modlitwy, wiersze. Zachęcajmy, by jak najczęściej je powtarzał.

Utrzymujmy w umyśle podopiecznego jak najwięcej miłych wspomnień, przywołujmy ważne i radosne wydarzenia, przypominajmy imiona bliskich osób, opisujmy relacje łączące go z nimi. Warto wspomóc się przy tym na przykład albumem z rodzinnymi zdjęciami.

Codziennie powtarzajmy z podopiecznym nazwy dni tygodnia, miesięcy i pór roku, przypominajmy aktualną datę.

Jeśli nasz podopieczny chce mówić nie próbujmy mu przerywać i poprawiać go, nawet mimo błędów czy braku logiki w wypowiadanych zdaniach. Mowa stanowi istotny element człowieczeństwa, dlatego zachowanie jej choćby w minimalnej formie może zapobiec całkowitemu zamknięciu się w sobie i izolacji od otoczenia.

Jeśli osoba starsza nie nawiązuje już kontaktu werbalnego, nie zapominajmy o aktywności językowej w jej kierunku z naszej strony.

Opiekun lub opiekunka seniora z zaburzeniami mowy musi uzbroić się w cierpliwość oraz dużą dozę zrozumienia i empatii. Umiejętność wczucia się w położenie podopiecznego pomoże nawiązać kontakt, zbudować zaufanie i w konsekwencji ułatwi wzajemne porozumiewanie się.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Upadki mogą przydarzyć się każdej osobie w każdym wieku, ale dla osoby starszej są szczególnie niebezpieczne. Mogą prowadzić do poważnych urazów, przewlekłych powikłań, a nawet śmierci. Dlatego tak ważne jest wyeliminowanie zagrożeń i czynników, które je powodują.

Z naszego tekstu dowiesz się, jakie są najczęstsze przyczyny upadków i jakie mogą mieć groźne konsekwencje dla zdrowia seniora, jak zapobiegać upadkom i co powinien zrobić opiekun, gdy do upadku jednak dojdzie.

Najczęstsze przyczyny upadków osób starszych

Upadek, według definicji WHO, to zdarzenie, w wyniku którego człowiek znalazł się niezamierzenie na podłodze lub innej nisko położonej powierzchni w wyniku utraty równowagi. U osób starszych utrata równowagi i upadki zdarzają się z bardzo wielu przyczyn. Najprościej można podzielić je na przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne.

Przyczyny wewnętrzne dotyczą stanu zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego osoby starszej. Zalicza się do nich:

– osłabienie siły mięśni, zwłaszcza nóg,
– pogorszenie koordynacji ruchowej,
– zaburzenia równowagi, zawroty głowy,
– zmniejszenie ruchomości stawów,
– spowolnienie reakcji układu nerwowego,
– pogorszenie wzroku i słuchu,
– zmieniona postawa ciała charakteryzująca się pochyleniem do przodu oraz poruszaniem się drobnymi krokami.

Poza tymi typowymi dolegliwościami związanymi z wiekiem wśród przyczyn wewnętrznych są też choroby przewlekłe:

– choroby układu ruchu – zwyrodnienia stawów i osteoporoza,
– choroby układu krążenia – niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca i problemy z ciśnieniem,
– zaburzenia neurologiczne – choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, otępienie, depresja, stany lękowe,
– choroby związane z metabolizmem – cukrzyca, anemia,
– choroby oczu – jaskra, zaćma,
– otyłość lub niedobory żywieniowe.

Upadki mogą być też spowodowane stanami nagłymi jak zawał serca, niewydolność serca, udar mózgu albo inny atak bólu związany np. z odnowieniem się starych urazów, złamań czy zwichnięć kończyn.

Nie bez znaczenia jest jednoczesne przyjmowanie wielu leków, na różne choroby, zwłaszcza leków nasennych, uspokajających czy psychotropowych. Mogą one wywoływać działania niepożądane zwiększające ryzyko wystąpienia upadku, jak np. wydłużenie czasu reakcji, senność, zaburzenia równowagi i zawroty głowy.

Przyczyny zewnętrzne, które mogą przyczynić się do upadków związane są z otoczeniem, w którym przebywa osoba starsza, zarówno w domu, jak i poza domem. Są wśród nich:

– śliskie lub nierówne podłoże,
– nieodpowiednie oświetlenie w mieszkaniu,
– nieodpowiednie umeblowanie,
– źle dobrane obuwie i ubranie,
– brak sprzętu pomocniczego,
– niekorzystne warunki atmosferyczne (lód, śnieg).

Groźne następstwa upadków

Dla osoby starszej nawet z pozoru błahy upadek może mieć groźne konsekwencje.

W wyniku upadku mogą pojawić się:

– stłuczenia,
– złamania – najczęściej złamaniom ulegają: szyjka kości udowej, kość promieniowa, żebra, kości nadgarstka, staw skokowy lub kolanowy,
– urazy tkanek miękkich – otwarte rany na skórze, krwiaki, skręcenia w obrębie stawów, naciągnięcia mięśni,
– urazy czaszki, wstrząśnienia mózgu, krwotoki śródczaszkowe.

Nawet najmniejsze urazy mogą wykluczyć seniora na dłuższy czas z codziennej aktywności. Te poważniejsze, które wymagają hospitalizacji i unieruchomienia w łóżku mogą wywołać dodatkowe komplikacje – zapalenie płuc, zakrzepicę żył głębokich, odleżyny, zaburzenia krążenia, zanik mięśni czy zaostrzenie osteoporozy. Im dłużej to trwa, tym gorzej dla organizmu seniora. Może on utracić sprawność i samodzielność już na stałe. Niestety zdarza się również, że upadki lub powikłania po nich są przyczyną śmierci.

Dolegliwości fizyczne związane z upadkiem często wpływają też na zmiany w psychice starszej osoby. Pojawia się tzw. zespół poupadkowy, czyli lęk przed kolejnym upadkiem. Senior traci pewność siebie, ogranicza codzienną aktywność ruchową, porusza się ostrożnie i powoli, zmienia tryb życia na bardziej siedzący, nie chce wychodzić z domu. Takie zachowanie prowadzi do osłabienia mięśni i kości, zmniejsza się sprawność fizyczna i tym samym ryzyko upadku zwiększa się.

Warto dodać, że zespół poupadkowy może pojawić się nawet u osób, które były tylko świadkiem czyjegoś upadku lub obserwowały jego skutki – złamanie, hospitalizację czy nawet śmierć.

Jak zapobiegać upadkom w domu?

Aby zapobiec upadkom w domu trzeba stworzyć osobie starszej przyjazną przestrzeń. Profesjonalny opiekun lub opiekunka chętnie pomogą w tym swojemu podopiecznemu i jego rodzinie. Podpowiedzą, jak zlikwidować wszelkie zagrożenia, które mogą spowodować upadek.

Wymieńmy najważniejsze zmiany i udogodnienia, które warto wprowadzić w domu seniora.

Organizacja przestrzeni

Aby osoba starsza poruszając się po domu nie ryzykowała upadkiem powierzchnia mieszkania powinna być równa. Między pomieszczeniami warto zlikwidować progi lub choćby oznaczyć je w widoczny sposób.

Z podłóg należy usunąć chodniczki i dywaniki, szczególnie miękkie, mające tendencję do zwijania się albo ślizgania. Większe dywany można przykleić za pomocą obustronnej taśmy klejącej lub podłożyć pod nie podkładki antypoślizgowe.

Z przejść usunąć należy również wszelkie przedmioty stojące swobodnie lub rozrzucone po podłodze, jak kable czy stołki. Łatwo o nie się potknąć.

Przedmioty, których senior często używa, jak ubranie, żywność, środki czystości, telefon, pilot do telewizora powinny leżeć w łatwo dostępnych miejscach, najlepiej na wysokości od bioder do oczu. Osoba starsza nie powinna wspinać się na palcach lub stawać na krześle, by wyjąć coś z wysoko zawieszonej szafki. Powinna też unikać schylania się.

Oświetlenie

Osoby starsze ze względu na utratę ostrości widzenia gorzej widzą przeszkody w ciemności i dlatego potrzebują więcej światła. Oprócz oświetlenia głównego, warto zadbać więc o dodatkowe oświetlenie punktowe, pomocne w zacienionych miejscach. W miarę możliwości finansowych można zamontować oświetlenie z czujnikiem ruchu – zwłaszcza w miejscach odwiedzanych nocą, takich jak toaleta. Pamiętajmy jednak, żeby światło nigdy nie było zbyt ostre, rażące. Powinno mieć naturalną barwę.

Buty i ubranie

Opiekunka osoby starszej powinna zadbać o dobranie jej odpowiedniego obuwia. Kapcie, w których senior porusza się po domu powinny mieć podeszwę uniemożliwiającą poślizgnięcie się. Należy je zakładać przy każdym wstawaniu. Ryzyko przewrócenia się boso czy w samych skarpetkach jest znacznie większe.

Należy zwrócić też uwagę na sposób ubierania się osoby starszej. Za długie spódnice lub nogawki, koszule nocne czy szlafroki, a także ubrania zbyt ciężkie i krępujące ruchy mogą spowodować, że osoba starsza potknie się i przewróci.

Sprzęt pomocniczy

Jeśli nasz podopieczny ma poważniejsze problemy z chodzeniem należy zadbać o sprzęt, który pomoże mu bezpiecznie się poruszać i zmniejszy ryzyko upadku. Mogą to być laski, balkoniki, chodziki. Zapewniają one większą stabilność i dają dodatkowe podparcie nie tylko w czasie ruchu, ale też w czasie stania.

Dużym ułatwieniem będą też specjalne uchwyty i poręcze zamontowane przy łóżku, w łazience przy wannie i toalecie, a także przy schodach, jeśli są w domu. Podnoszenie przedmiotów z podłogi ułatwi z kolei chwytak.

Bezpieczne poruszanie się

Oprócz zwrócenia uwagi na funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie ważnym zadaniem opiekunki jest udzielenie osobie starszej porad odnośnie bezpiecznego poruszania się.

Podczas codziennych czynności podopieczny powinien wystrzegać się pochylania, gwałtownych zwrotów głową czy zwrotów ciała. Podczas wstawania z łóżka należy spokojnie i etapami zmieniać pozycję, najpierw z leżącej do siedzącej, a dopiero po chwili do stojącej. Zbyt gwałtowne wstanie może wywołać spadek ciśnienia, zawrót głowy i upadek.

Zachowanie samodzielności jest dla osoby starszej bardzo ważne. Opiekując się nią nie powinniśmy jednak pozwolić, by sama wykonywała czynności, które wraz z wiekiem mogą być dla niej coraz bardziej niebezpieczne. W takich pracach, jak wymiana żarówki, mycie okien, wieszanie firanek, wchodzenie na domowe drabinki, by sięgnąć po coś wysoko należy korzystać z pomocy osób młodszych.

Jak zapobiegać upadkom poza domem?

Jeśli nasz podopieczny wychodzi na zewnątrz również tam musimy zadbać o jego bezpieczeństwo. Idąc na spacer wybierajmy równe drogi, gdzie nie będzie wysokich krawężników, stromych schodów bez barierek, wystających płyt chodnikowych czy korzeni drzew. Nawet przy zachowaniu z naszej strony dużej czujności osoba starsza może potknąć się na nierównościach terenu i upaść, a my nie będziemy mogli w porę jej podtrzymać.

Przed wyjściem trzeba odpowiednio dobrać obuwie. Powinno być pełne, obejmujące całą stopę, mieć szeroki obcas niższy niż 2 cm, zapewniający jak najlepszy kontakt z podłożem i koniecznie podeszwę antypoślizgową.

Złe warunki atmosferyczne też mogą przyczynić się do upadków. Zimą dużym zagrożeniem jest leżący wszędzie śnieg i lód. Równie niebezpieczne są upały, które mogą powodować omdlenia i zawroty głowy. Dlatego, w miarę możliwości, jeśli pogoda jest niekorzystna należy ograniczyć wychodzenie z mieszkania.

Zadbaj o zdrowie i kondycję fizyczną podopiecznego

Opiekując się seniorem nie zapominaj o zachęcaniu go do codziennej aktywności fizycznej. Ma ona nieocenione znaczenie w profilaktyce upadków osób starszych.

Regularna aktywność ruchowa usprawnia ciało, zwiększa koordynację i wzmacnia mięśnie. Pozwala dłużej zachować niezależność i sprawność, a im większa sprawność, tym mniejsze ryzyko upadku.

Do najbardziej zalecanych form aktywności fizycznej dla seniora należą spacery, Nordic Walking czy pływanie. Senior powinien też regularnie wykonywać ćwiczenia siłowe z użyciem taśm oporowych, hantli, urządzeń do ćwiczeń siłowych. Wskazane są również ćwiczenia równowagi, koordynacyjne i rozciągające.

Oprócz aktywności fizycznej równie ważna jest właściwa dieta, bogata w wapń i witaminę D. Zapobiegają one osteoporozie i zmniejszają ryzyko złamań kości.

Przebywając na co dzień z podopiecznym dbajmy, by regularnie badał wzrok i słuch. W razie potrzeby powinien wymienić okulary i używać aparatu słuchowego. Zwracajmy też uwagę na to, czy nie pojawiają się problemy z zachowaniem równowagi, czy nie ma zawrotów głowy, nagłych skoków ciśnienia. O wszystkich niepokojących zmianach, które mogą stać się powodem upadku, należy poinformować lekarza prowadzącego.

Jak pomóc osobie starszej, która upadła?

Mimo zachowania wszelkich środków ostrożności może zdarzyć się sytuacja, gdy nasz podopieczny straci równowagę i przewróci się. Profesjonalny opiekun będzie wiedział, jak w tej sytuacji postąpić.

Przede wszystkim spokojnie i w miarę szybko trzeba ocenić konsekwencje upadku. Jeśli osoba, która się przewróciła jest przytomna, nie uskarża się na żadne dolegliwości, nie widać też żadnych urazów dajmy jej dłuższą chwilę na uspokojenie się i dojście do siebie. Potem pomóżmy jej ostrożnie podnieść się.

Jeśli podopieczny stracił przytomność, uderzył się w głowę, ma widoczny uraz, poważną ranę, nie potrafi wstać nawet z pomocą lub skarży się na ostry ból konieczne jest wezwanie pogotowia. Do czasu przyjazdu służb medycznych stosujmy się do ich wytycznych i obserwujmy stan seniora. Aby jego organizm się nie wychłodził możemy okryć go kocem. Nie wolno jednak próbować podnosić go na siłę ani nawet zmieniać pozycji. Może to tylko pogorszyć jego stan.

Nawet jeśli upadek wydaje się niegroźny należy zawsze poinformować o nim lekarza. Urazy mogą być w pierwszej chwili niewidoczne, a ich negatywne dla zdrowia skutki pojawić się dopiero po jakimś czasie.

: Opublikowano: 23 maj 2022

Jesień i zima to trudny czas dla osób starszych, schorowanych i mało sprawnych fizycznie. Ich organizm jest mniej odporny na niekorzystne warunki atmosferyczne – wiatr, deszcz, coraz niższe temperatury. Łatwo o infekcje i przeziębienia, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Coraz krótsze dni i mała ilość słońca dodatkowo pogarszają nastrój, a nawet mogą prowadzić do depresji.

Jak opiekunka osoby starszej może pomóc podopiecznemu przetrwać ten trudny czas?

Ciepłe ubranie

Osoby starsze zazwyczaj odczuwają chłód dotkliwiej niż osoby młode i zdrowe. Musimy o tym pamiętać, gdy opiekujemy się seniorem w czasie jesiennych i zimowych dni.

Gdy senior przebywa w domu powinien być ubrany nieco cieplej, niż my. Można założyć mu dodatkowy sweter lub cieplejszą kamizelkę, a także ciepłe, grube skarpety. Zadbajmy też o to, by miał w pobliżu koc.

Podczas codziennych spacerów pamiętajmy, by ubranie odpowiednio chroniło naszego podopiecznego przed wiatrem i chłodem, ale także przed przegrzaniem skóry. Pod spód najlepiej sprawdzą się ubrania wełniane, które zapewniają ciepło, a jednocześnie pochłaniają wilgoć, zapobiegając poceniu się. Na wierzch przyda się ocieplana kurtka, szalik, wełniane rękawiczki i obowiązkowo czapka. Przez głowę ucieka najwięcej ciepła.

Równie ważne jest odpowiednie obuwie – ocieplane, nieprzemakalne, z grubą, antypoślizgową podeszwą. Można zaopatrzyć się dodatkowo w specjalne antypoślizgowe nakładki na obuwie. Upadek, o który zwłaszcza zimą nietrudno, może mieć groźne konsekwencje dla zdrowia seniora. Aby być dla podopiecznego oparciem opiekun lub opiekunka powinni zadbać o odpowiednie obuwie także dla siebie.

Dbając o to, by nasz podopieczny był ciepło ubrany, uważajmy, żeby nie przesadzić. Przegrzanie organizmu dla osoby starszej jest równie niebezpieczne, co wychłodzenie. Powoduje zaburzenie pracy układu odpornościowego i naraża na infekcje. Dlatego najlepiej ubierać seniora warstwami, czyli „na cebulkę”. W razie potrzeby będzie można zdjąć jedną warstwę.

Dieta na chłodne dni

Dieta ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie i zdrowie, powinna być dostosowana do aktualnej pory roku. W chłodne jesienno-zimowe dni trzeba zwrócić uwagę, by rozgrzewała organizm i wzmacniała jego odporność.

Opiekunka powinna zadbać, by w jadłospisie podopiecznego pojawiła się odpowiednia ilość ciepłych posiłków, bazujących głównie na warzywach oraz na bogatych w składniki mineralne kaszach i pełnoziarnistych płatkach. Doskonale sprawdzą się rozgrzewające zupy na mięsnym wywarze, na przykład długo gotowany rosół, który jest lekkostrawny, a jednocześnie wzmacnia organizm walczący z bakteriami i wirusami. Można również wykorzystać dynię, brokuły, kalafiora, paprykę, warzywa korzenne i przygotować z nich pyszne zupy kremy.

Rozgrzewająco na organizm działają też niektóre przyprawy, jak tymianek, kminek czy chrzan.

Dbając o ciepłe posiłki pamiętajmy, że są produkty, które ochładzają organizm. Zimą powinniśmy ograniczyć ich ilość. Należą do nich wszelkiego rodzaju sery, jogurty czy owoce cytrusowe. Organizm chłodzą również słodycze – ciastka, czekolada i batoniki. Powinniśmy zrezygnować też z mąki pszennej i białego cukru.

Witaminy i minerały

W diecie seniora w okresie jesienno-zimowym nie powinno zabraknąć witamin A, C i D, które pozytywnie wpływają na odporność, oraz minerałów. Najlepiej spożywać je w pożywieniu. Organizm najlepiej je wtedy przyswaja.

Witamina A to jedna z najpopularniejszych i najłatwiej dostępnych witamin. Pomaga zwalczać bakterie, wirusy i zapobiega zakażeniom. Wpływa też doskonale na witalność skóry, co może być istotne dla osób starszych zmagających się z pękaniem skóry w chłodne dni. Znajdziemy ją w marchewce, szpinaku, pomidorach, dyni, brokułach, czerwonej papryce, maśle oraz produktach mleczarskich.

Witamina C wpływa bardzo dobrze na zwiększanie odporności. Wspomaga organizm w walce z przeziębieniami, uszczelnia naczynia krwionośne i błony śluzowe, przez które wnikają wirusy. W okresie zimowym, kiedy skóra jest poszarzała i zmęczona, dzięki jej obecności w diecie stanie się ona promienna, nawilżona i wygładzona. Witamina C naturalnie występuje w kiszonkach, cytrusach, owocach jagodowych, papryce, pomidorach, czarnej porzeczce, dzikiej róży, aronii czy zielonych warzywach, jak szpinak i brukselka. Dużo witaminy C zawiera również natka pietruszki.

Witamina D pomaga utrzymać równowagę psychiczną i uniknąć stresu, który może mieć wpływ na osłabienie odporności. Naturalnie wytwarza się w naszym organizmie pod wpływem słońca. W okresie jesienno-zimowym, kiedy dni słonecznych jest mniej warto podawać seniorowi produkty, które ją zawierają. Są to głównie ryby, zwłaszcza tłuste, jak śledź czy makrela.

Dla odporności organizmu osoby starszej duże znaczenie mają też magnez, żelazo i cynk. Magnez znajdziemy w kaszy gryczanej i jęczmiennej, płatkach owsianych i kukurydzianych, chlebie żytnim i chlebie graham. Żelazo – między innymi w jajkach, szpinaku czy mięsie, dlatego co najmniej raz w tygodniu osoby starsze powinny jeść gotowane mięso, wołowinę lub wieprzowinę. Znaczne ilości cynku występują w ciemnym pieczywie, kaszy gryczanej, suchych nasionach roślin strączkowych, serach żółtych.

Podopiecznemu można również podawać tran od lat słynący z pozytywnego działania na odporność. Zawiera witaminy z grupy A i D, a także kwasy tłuszczowe z grupy omega-3. Dostarczają one organizmowi budulca do produkcji hormonów przeciwzapalnych, które usprawniają pracę układu odpornościowego.

Jesienią i zimą warto wzbogacić dietę naszego podopiecznego o naturalne „antybiotyki”. Najlepiej sprawdzą się te działające przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Należą do nich: czosnek, cebula, miód, imbir, cynamon, cytryna, kardamon, dzika róża. Można podawać je na różne sposoby – w napojach oraz w posiłkach.

Nawadnianie organizmu

Nie tylko latem, ale również jesienią i zimą seniorzy nie powinni zapominać o piciu odpowiedniej ilości płynów, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu. Początkowo niezauważalne może mieć negatywne skutki dla zdrowia.

W chłodne dni opiekunka powinna seniorowi często podawać ciepłe, rozgrzewające napoje. Oprócz nawadniania organizmu pomogą w utrzymaniu optymalnej temperatury ciała. Najczęściej polecana jest herbata z cytryną i miodem. Można do niej dodać jeszcze imbir i kurkumę, które dodatkowo chronią przed infekcjami. Właściwości rozgrzewające ma też herbata z dodatkiem soku z malin. Aby wzbogacić jej smak warto dodać goździki i cynamon. Doskonale sprawdzą się także ziołowe napary z rumianku, lipy albo dzikiej róży.

Suplementy dla seniora?

Opiekując się osobą starszą chcielibyśmy w okresie jesienno-zimowym dodatkowo wzmocnić jej odporność. Czy oprócz zbilansowanej diety dopasowanej do pory roku możemy naszemu podopiecznemu podawać dodatkowe suplementy diety?

Pamiętajmy, że opiekunka osoby starszej nie powinna sama decydować o podaniu seniorowi jakichkolwiek medykamentów. Nawet jeśli są to „tylko” suplementy czy preparaty ziołowe, które, jak nam się wydaje, mogą tylko pomóc, a na pewno nie zaszkodzą. Takie preparaty mogą wpływać na skuteczność przyjmowanych leków, a nawet wchodzić z nimi w groźne reakcje.

W kwestii niedoboru witamin i składników mineralnych zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Być może w niektórych przypadkach rzeczywiście zajdzie potrzeba uzupełnienia diety suplementami. Najczęściej będzie to witamina C, witamina D3, witamina A oraz kwasy tłuszczowe omega-3.

Dostęp do światła dziennego

Jasne światło promieni słonecznych wpływa na wzrost w naszym organizmie serotoniny, zwanej hormonem szczęścia. Serotonina pomaga w utrzymaniu dobrego nastroju, bierze udział w regulowaniu apetytu, a razem z melatoniną pomaga utrzymać dobry sen. Niestety jesienią i zimą jest znacznie mniej słonecznych dni niż latem. A im mniej słonecznego światła, tym bardziej osoba starsza może stawać się zmęczona, apatyczna i osowiała. Częściej mogą pojawiać się zaburzenia snu, a nawet depresja.

Dlatego opiekunka osoby starszej powinna zadbać, by podopieczny miał jak największy dostęp do światła dziennego. Jeśli stan zdrowia nie pozwala mu wyjść na spacer, zwróćmy szczególną uwagę na to, aby do jego pokoju wpadało światło dzienne. Firany i zasłony powinny być więc maksymalnie odsłonięte.

Optymalna temperatura w domu

Równie ważne jest, by w chłodniejszych miesiącach zadbać o odpowiednią temperaturę w pomieszczeniach, w których przebywa senior. Nie powinniśmy ich jednak przegrzewać. Optymalna temperatura wynosi ok. 20-21 stopni C.

Opiekunka osoby starszej powinna pamiętać też o tym, że w sezonie grzewczym powietrze w domu/mieszkaniu seniora może stać się zbyt suche. Znacznie trudniej się wtedy oddycha, mogą pojawić się dolegliwości ze strony górnych dróg oddechowych, takie jak kaszel czy chrypka. Śluzówka gardła i dróg oddechowych staje się podrażniona, a wówczas łatwiej o infekcję. Żeby temu przeciwdziałać można kłaść mokre ręczniki na kaloryferach lub zakupić nawilżacz powietrza. Starajmy się też wietrzyć regularnie każde pomieszczenie.

Odpowiednia ilość snu

Bardzo ważny dla zachowania zdrowia jest regularny, regenerujący sen. Osoby starsze i ich opiekunowie powinni oczywiście pamiętać o tym przez cały rok. Ale jesienią i zimą, kiedy na zewnątrz robi się coraz zimniej jest to szczególnie ważne. Organizm osoby starszej, często obciążony wieloma chorobami jest wtedy bardziej podatny na infekcje i przeziębienia. Odpowiednia ilość snu wzmocni go. Będzie bardziej odporny na niesprzyjające warunki atmosferyczne. Opiekując się starszą osobą zadbajmy więc, żeby przesypiała ona odpowiednią liczbę godzin, zarówno w nocy jak i w ciągu dnia.

Szczególną uwagę zwróćmy na osoby starsze cierpiące na zaburzenia snu. Jeżeli senior ma problemy z zasypianiem, ważne jest ustalenie stałego rytmu snu i czuwania i ścisłe przestrzeganie go. W ciągu dnia można zwiększyć aktywność fizyczną, np. chodzić na spacery, wykonywać zalecane ćwiczenia. Wieczorem nadmiernego wysiłku należy unikać. Podobnie jak ciężkostrawnych potraw, picia kawy i mocnej herbaty czy np. oglądania programów, które wywołują złe emocje.

Jeśli nasz podopieczny cierpi na bezsenność przewlekłą, może być konieczna konsultacja lekarska.

Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu

W okresie jesienno-zimowym nie można zapominać o aktywności fizycznej. Codzienna dawka ruchu, odpowiednio dopasowana do stanu zdrowia seniora oraz do pogody wzmocni odporność osoby starszej.

Najprostszą i najbardziej powszechną aktywnością jest zwyczajny spacer. Zachęcajmy naszego podopiecznego, aby wychodził z domu nawet w chłodniejsze dni. Oczywiście przypilnujmy, by był odpowiednio do pogody ubrany. Spacery lub chodzenie z kijkami (nordic-walking) hartują organizm, pozwalają zachować sprawność stawów, pobudzają wydzielanie endorfiny i pomagają w utrzymaniu dobrego samopoczucia.

Z drugiej strony, nie zmuszajmy starszej osoby do spacerów, kiedy na dworze jest kilkanaście stopni mrozu albo mnóstwo śniegu. Przy takich warunkach może łatwo się poślizgnąć i upaść.

Jeśli senior ma ochotę i pozwala mu na to stan zdrowia, może podejmować większy wysiłek fizyczny na świeżym powietrzu – na przykład korzystać z plenerowej siłowni, a nawet uprawiać zimowe sporty. Doskonałe dla osób starszych jest zwłaszcza narciarstwo biegowe na prostych, płaskich trasach. Sport ten nie obciąża zbytnio stawów, a pozwala dotlenić organizm i zachować doskonałą kondycję. Wielu seniorów doskonale bawi się też jeżdżąc na łyżwach.

Długie jesienne i zimowe wieczory w domu

Nie każdy dzień jesienno-zimowy sprzyja spacerom, czy innej aktywności na zewnątrz. Kiedy wieje silny wiatr, pada deszcz, śnieg lub jest bardzo mroźno lepiej zostać w domu. Dla opiekunki dużym wyzwaniem jest wtedy organizacja czasu wolnego dla podopiecznego. Co robić w długie wieczory, by senior się nie nudził?

Z pewnością nie powinien spędzać wielu godzin wpatrując się jedynie w ekran telewizora. Warto przygotować kilka innych ciekawych propozycji, które pobudzą jego umysł, utrzymają dobre samopoczucie i poprawią samoocenę.

Naszemu podopiecznemu można polecić gry planszowe, jak szachy, warcaby, „Chińczyk” lub domino. Równie dobrze sprawdzą się gry karciane, pasjanse, krzyżówki, łamigłówki, sudoku, układanie puzzli czy zabawa w „państwa-miasta”. Pamiętajmy, by stopień trudności zawsze dostosować do zdrowia seniora i jego sprawności intelektualnej.

Długie wieczory jesienne i zimowe to też dobry czas, by zachęcić seniora do nowego hobby. W każdym wieku można się nauczyć albo spróbować czegoś nowego. Może będzie to malowanie, kolorowanki dla dorosłych, składanie origami, wycinanki albo szydełkowanie lub robienie na drutach?
A może zachęcimy seniora do poznania możliwości, jakie oferuje komputer i dostęp do internetu? Opiekunka może pokazać podopiecznemu najprostsze funkcje, zapoznać go z działaniem maila albo komunikatora używanego przez dzieci/wnuki.

Od czasu do czasu warto zorganizować zajęcia, w które włączy się więcej osób – znajomi, sąsiedzi, członkowie rodziny. Nawet zwykłe rozmowy w większym gronie, wspólne oglądanie zdjęć czy wspominanie wydarzeń z przeszłości mogą być przyjemnym sposobem spędzania długich popołudni i wieczorów.

Opieka nad osobą starszą to bardzo duża odpowiedzialność, zwłaszcza w jesienno-zimowe dni, kiedy pogoda nie sprzyja zdrowiu seniora. Dbajmy więc w tym czasie podwójnie o naszych bliskich i podopiecznych.

Strona 6 z 21

Endoproteza stawu biodrowego u osób starszych

Przyczyny uszkodzeń stawu biodrowego

Objawy zwyrodnienia stawu biodrowego – na co powinien zwrócić uwagę opiekun seniora?

Co to jest endoproteza stawu biodrowego?

Opieka nad osobą starszą z endoprotezą stawu biodrowego

Jak dostosować mieszkanie dla osoby z endoprotezą stawu biodrowego?

Czy senior z endoprotezą może uprawiać sport?

Jak zadbać o aktywność fizyczną osób starszych

Korzyści, które osobie starszej przynosi aktywność fizyczna

Czy istnieją przeciwwskazania do aktywności fizycznej dla osoby starszej?

Jaka aktywność fizyczna jest odpowiednia dla seniora?

Rola opiekuna w aktywności fizycznej osoby starszej

Zaćma – przyczyny, objawy, leczenie

Opieka nad osobą starszą z nadciśnieniem tętniczym

Nadciśnienie tętnicze u osób starszych – podstawowe informacje

Przyczyny nadciśnienia u osób starszych

Objawy nadciśnienia tętniczego

Powikłania nadciśnienia

Jak opiekunka może zadbać o zdrowie osoby starszej z nadciśnieniem tętniczym?

Regularne przyjmowanie leków i pomiar ciśnienia

Dieta dla osoby chorej na nadciśnienie

Rezygnacja z używek

Odpowiednia ilość ruchu

Wypoczynek i dbanie o dobre samopoczucie

Jak dostosować mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera

Pierwsze objawy choroby Alzheimera

Rozwój choroby Alzheimera

Pomoc wykwalifikowanego opiekuna

Funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie dla osoby z chorobą Alzheimera

Funkcjonalność mieszkania

Bezpieczeństwo chorego w mieszkaniu

Endoproteza stawu biodrowego u osób starszych

Przyczyny uszkodzeń stawu biodrowego

Objawy zwyrodnienia stawu biodrowego – na co powinien zwrócić uwagę opiekun seniora?

Co to jest endoproteza stawu biodrowego?

Opieka nad osobą starszą z endoprotezą stawu biodrowego

Jak dostosować mieszkanie dla osoby z endoprotezą stawu biodrowego?

Czy senior z endoprotezą może uprawiać sport?

Jak zadbać o seniora w czasie letnich upałów?

Co to jest upał?

Dlaczego upały są niebezpieczne dla seniorów?

Co grozi seniorom podczas upałów?

Odwodnienie organizmu

Udar słoneczny

Udar cieplny

Podawaj dużo płynów

Ile senior musi pić podczas upałów?

Co podawać seniorowi do picia?

Czego senior nie powinien pić?

Ogranicz do minimum wychodzenie na słońce

Gdy senior musi wyjść w upalny dzień…

Przewiewne ubranie

Kremy z filtrem

Zabierz z sobą wodę

Przygotuj na upały mieszkanie podopiecznego

Zadbaj o lekką dietę

Ogranicz nadmierną aktywność fizyczną

Unikaj skrajnych temperatur

Przeczytaj ulotki lekarstw

Co robić, gdy wystąpią objawy udaru cieplnego?

Opieka nad seniorem z zaburzeniami mowy

Zaburzenia mowy u osób starszych i ich przyczyny

Zaburzenia mowy a starzenie się organizmu

Zaburzenia mowy w chorobach neurodegeneracyjnych

Zaburzenia mowy przy chorobach pochodzenia naczyniowego

Jak komunikować się z seniorem z zaburzeniami mowy?

Formułuj krótkie, proste zdania

Cierpliwie poczekaj na odpowiedź

Gestykulacja i mowa ciała też są ważne

Obserwuj zachowanie podopiecznego

Używaj drobnych pomocy logopedycznych

Zapewnij komfortowe warunki rozmowy

Zachęcaj do aktywności językowej

Upadek osoby starszej – jak mu zapobiegać?

Najczęstsze przyczyny upadków osób starszych

Groźne następstwa upadków

Jak zapobiegać upadkom w domu?

Organizacja przestrzeni

Oświetlenie