Poradnik

Opublikowano: 23 maj 2022

Wzrok jest dla człowieka bardzo ważnym zmysłem. Nie widząc, trudniej nam jest wykonywać podstawowe codzienne czynności, trudniej jest poznawać świat. Wraz z wiekiem nasz organizm jednak słabnie, osłabia się też wzrok. U niektórych zaburzenia postępują bardzo powoli, a niekiedy zatrzymują się na pewnym etapie. U innych pojawiają się poważne choroby oczu i groźba utraty wzroku.

Opiekowanie się osobą starszą, która ma problemy z widzeniem to zawsze trudne i wymagające zadanie. Potrzeba specjalnego podejścia i specyficznych metod działania, a także dużo cierpliwości i wyrozumiałości. Senior, który traci wzrok potrzebuje czasu, by nauczyć się na nowo wykonywania podstawowych czynności.

O czym trzeba pamiętać, by zapewnić mu poczucie komfortu i bezpieczeństwa? 

Jak wiek wpływa na wzrok?

Kiedy nasz organizm starzeje się nasz narząd wzroku również słabnie. Zmiany, które zachodzą w obrębie soczewki i mięśni oka niekorzystnie wpływają na jakość widzenia.

Już ok. 40-45 roku życia zmniejsza się zdolność akomodacyjna oka. Pojawiają się trudności z widzeniem na bliskie odległości, kłopoty w czytaniu, zwłaszcza małego druku, uczucie zmęczenia i bólu oczu, czasem przekrwienie spojówek. To efekt tak zwanej starczowzroczności, czyli prezbiopii. Z medycznego punktu widzenia starowzroczność nie jest chorobą, ale procesem naturalnego starzenia się soczewki.

U osób starszych problemy z niej wynikające mogą się nasilić.

Seniorzy skarżą się też często na zespół suchego oka. Z wiekiem produkowanych jest coraz mniej łez albo zmienia się ich skład. Oczy stają się podrażnione i powstaje wrażenie piasku pod powiekami.

Inną dolegliwością jest opadająca powieka. To efekt zwiotczenia mięśni powieki górnej i rozciągnięcia skóry, która opadając na oko ogranicza pole widzenia.

Osoby starsze często cierpią na poważniejsze choroby związane ze wzrokiem – dotyka je zaćma, jaskra czy zwyrodnienie plamki żółtej.

Zaćmą, czyli kataraktą nazywamy zmętnienie soczewki oka. Oczy łzawią, chory widzi wszystko jakby za mgłą albo otoczone barwnym konturem. Gdy proces choroby postępuje odróżnia tylko jasne lub ciemne kształty.

W przypadku jaskry ciśnienie w gałce ocznej wzrasta, co prowadzi do zmian w nerwie wzrokowym. Zmniejsza się zakres widzenia obrazu, pojawia się zjawisko „obciętych boków”, jasnego konturu wokół źródła światła czy mroczki przed oczami. Wzrok trudno przyzwyczaja się do widzenia w ciemności.

Groźną chorobą oczu związaną z wiekiem jest też zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), które jest główną przyczyną zupełnej utraty wzroku u osób po 60 roku życia. Choroba dotyczy obszaru na dnie oka zwanego plamką żółtą. Odpowiada ona za wyraźne widzenie centralne, bez zniekształceń i umożliwia czytanie, pisanie czy rozróżnianie kolorów. U osoby chorej w centrum pola widzenia powstaje ciemna plamka, widziany obraz ulega zniekształceniu, a linie proste zaczynają „falować”.

Wymienione choroby mogą poważnie uszkodzić wzrok lub doprowadzić do jego całkowitej utraty.

Uszkodzenie lub utrata wzroku może nastąpić również w efekcie wypadku. Przyczyną może też być cukrzyca, choroba nowotworowa lub udar.

Jakiej pomocy potrzebuje osoba starsza, która ma problemy ze wzrokiem?

Podejmując opiekę nad osobą starszą, która ma problemy ze wzrokiem powinniśmy na początku dobrze poznać naszego podopiecznego. Różne rodzaje dysfunkcji wzroku wymagają trochę innego podejścia i innego wsparcia.

Aby dobrze dopasować zakres naszej pomocy dla seniora w wykonywaniu codziennych czynności warto zapoznać się z różnicą pomiędzy osobami niedowidzącymi, słabowidzącymi, ociemniałymi i niewidomymi.

Osoba niedowidząca dzięki pomocom, takim jak okulary, soczewki czy dobre oświetlenie może widzieć, czytać i pisać tak samo sprawnie jak osoba bez zaburzeń wzroku. Ze względu na wzrok funkcjonuje niemal normalnie i nie potrzebuje większego wsparcia.

Osoba słabowidząca nie utraciła całkowicie wzroku, ale nawet mimo używania okularów korekcyjnych zakres jej widzenia jest bardzo ograniczony. Rozpoznaje jedynie duże kształty i kontury, odróżnia dzień od nocy, światło od ciemności. Podopieczny ze słabym wzrokiem może potrzebować nieustannego wsparcia przy codziennych czynnościach. Może też wymagać asysty podczas poruszania się po domu.

Osoba ociemniała to osoba, która utraciła wzrok po ukończeniu 5 roku życia. Mogło się to stać np. dopiero w podeszłym wieku. Przyczyny utraty wzroku mogą być różne: zaćma, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej, retinopatia, stwardnienie rozsiane, nowotwór mózgu itp. Powodem mogą być również zdarzenia losowe, na przykład wypadki. Osoby takie mogą mieć, zwłaszcza na początku, trudności z przystosowaniem się do nowej sytuacji. Będą potrzebować dużego wsparcia, nawet w najprostszym, codziennym funkcjonowaniu. Utrata wzroku przez osobę, która kiedyś widziała niesie za sobą również psychiczne konsekwencje. Takie osoby często tracą poczucie bezpieczeństwa, izolują się od społeczeństwa, trudniej się z nimi rozmawia i nawiązuje kontakt. Wymagają więc dodatkowego wsparcia psychicznego.

Osoba niewidoma to taka, która urodziła się bez zmysłu wzroku lub straciła go przed piątym rokiem życia. Nie reaguje zatem na żadne bodźce wzrokowe. Niektórzy niewidomi zachowują jednak poczucie światła i są w stanie odróżnić dzień od nocy, zlokalizować źródło światła lub zauważyć ruch ręki tuż przed twarzą. Wielu niewidomych to osoby bardzo samodzielne, które dobrze radzą sobie w życiu codziennym. Potrafią zadbać o swoją higienę, przygotować oraz samodzielnie zjeść posiłki, pójść na spacer, czy zrobić zakupy. Dla innych z kolei te czynności mogą być trudne. Kwestią indywidualną pozostaje, jakiej formy pomocy i wsparcia będą potrzebować.

Opiekując się osobą starszą z dysfunkcjami wzroku należy rozpoznać jej potrzeby – czy w danym momencie rzeczywiście potrzebuje pomocy i jakiej? Nie powinniśmy nadmiernie wyręczać seniora w codziennych czynnościach i ograniczać jego samodzielności. Nasza pomoc i wsparcie powinny być dostosowane indywidualnie do osoby, którą się opiekujemy.

Poniżej przedstawiamy kilka uniwersalnych zasad i praktycznych wskazówek, o których warto pamiętać.

Rozmawiaj z podopiecznym

W kontakcie z osobą słabowidzącą nie możemy wskazywać czegoś ręką, ani prosić o to podopiecznego. Dlatego dużego znaczenia nabiera w tej sytuacji komunikacja werbalna. Powinniśmy dużo rozmawiać z seniorem i informować go, co teraz będziemy robić i dlaczego, czego może się spodziewać i na jakie zachowanie z jego strony liczymy.

Informujemy, gdy wchodzimy do pokoju, lub go opuszczamy. Opisujemy otoczenie, zwłaszcza jeśli jest ono nowe lub coś uległo w nim zmianie. Opisujemy przedmioty, które przed nim się znajdują.

Gdy chcemy podejść do podopiecznego nie róbmy tego niespodziewanie, bo spowoduje to dodatkowy stres – należy go uprzedzić ustnie. Podobnie przed dotknięciem go czy podaniem mu czegoś, uprzedzajmy, że to zrobimy. Bardzo ważne jest, by pamiętać o ostrzeganiu podopiecznego, gdy stawiamy przed nim gorące danie lub napój.

Podobna zasada dotyczy pomocy udzielanej podopiecznemu przy czynnościach higienicznych czy np. przekładaniu na bok chorego leżącego w celu profilaktyki przeciwodleżynowej. Najpierw kontaktujemy się głosowo i przez przyjazny dotyk, potem opisujemy czynności, które będziemy wykonywać.

Starajmy się nadawać swoim komunikatom łagodny ton. Podopieczny może wyczuć zmianę w naszym głosie wywołaną emocjami. Jeśli czujemy zdenerwowanie i nie możemy zapanować nad głosem, wyjaśnijmy, z czego to wynika, by osoba starsza nie czuła się zdezorientowana lub przestraszona.

Bezpieczny dom dla osoby z zaburzeniami wzroku

Zachowuj ustawienie mebli i położenie przedmiotów w stałych miejscach. To podstawowa zasada, której należy przestrzegać w domu seniora z zaburzeniami wzroku.  Tylko wtedy nasz podopieczny będzie mógł bezpiecznie poruszać się po domu i samodzielnie odnaleźć rzecz, z której na co dzień korzysta.

Jeśli konieczne będzie wprowadzenie jakichś zmian – przestawienie mebla, przesunięcie fotela, przełożenie przedmiotu w inne miejsce – koniecznie poinformujmy o tym seniora i upewnijmy się, że zrozumiał. Możemy poprosić, by powtórzył na głos, gdzie dany przedmiot się teraz znajduje i wspólnie do niego podejść.

Na niektóre rzeczy powinniśmy zwrócić szczególną uwagę i unikać ich przestawiania. Chodzi tu o produkty spożywcze, chemikalia i przedmioty ostre.

Niebezpieczne mogą być też drobne przedmioty plączące się pod nogami, takie jak siatka z zakupami, którą stawiamy na podłodze tylko „na chwilę”. Nasza nieuwaga może spowodować, że senior się potknie i upadnie. Z tego samego powodu usuńmy z podłóg małe dywaniki, które są słabo zauważalne i mogą być śliskie. W łazience warto położyć antypoślizgowe maty, pod prysznicem zamontować specjalne poręcze. Meble z ostrymi kantami powinny być zabezpieczone, a szafki, szuflady i drzwiczki zawsze zamykane.

Wszystkie niezbędne przedmioty, np. okulary, chodzik ułatwiający poruszanie się po mieszkaniu czy laskę senior powinien mieć łatwo dostępne w pobliżu łóżka lub fotela.

Nie zapominajmy też o dobrym oświetleniu pomieszczeń, w których senior przebywa. Jeśli w nocy wstaje sam do łazienki dodatkową pomocą mogą być automatyczne włączniki światła lub naklejenie na podłodze specjalnych taśm odblaskowych, ułatwiających znalezienie drogi.

Pomoc w poruszaniu się i spacery

Nawet jeśli osoba starsza mająca problemy ze wzrokiem samodzielnie porusza się po swoim mieszkaniu to wychodząc na zewnątrz może potrzebować naszego wsparcia. Gdy towarzyszymy jej idąc na spacer, udając się z wizytą do lekarza, czy na przykład do fryzjera lub do kościoła musimy pamiętać
o zachowaniu szczególnej ostrożności.

Najlepiej, jeśli podopieczny trzyma opiekuna pod rękę i jest pół kroku za nim. Jeśli opiekun napotka jakąś przeszkodę – wysoki krawężnik, wystające płyty chodnikowe, schody, kałużę – będzie mógł pomóc swojemu podopiecznemu z jej pokonaniem. Zawsze w takich sytuacjach trzeba seniora poinformować o przeszkodzie używając prostych i jasnych sformułowań – zbliżamy się do schodów i będziemy wchodzić na górę, przed nami kałuża i ominiemy ją z prawej strony, wchodzimy na krawężnik i trzeba podnieść wyżej nogi, jesteśmy przed drzwiami, zaraz je otworzę i wejdziemy do środka, zatrzymujemy się przed przejściem dla pieszych i zaraz przejdziemy przez ulicę.

Idąc drogą opisujmy gdzie teraz jesteśmy, co widzimy i co się wokół dzieje. Zwłaszcza jeżeli znajdujemy się w nieznanym dla seniora miejscu. Pamiętajmy też, by dostosować swój krok do możliwości naszego podopiecznego, nie idźmy za szybko i nie ciągnijmy go za sobą.

Jeżeli senior powinien usiąść gdzieś na krześle, na przykład u lekarza czy u fryzjera, pokażmy, gdzie ono się znajduje. Najlepiej zrobić to przez położenie ręki podopiecznego na środku siedziska. 

Spożywanie posiłków

Jeśli podopieczny jest w miarę samodzielny i nie ma przeszkód wynikających z innych schorzeń, należy pozwolić mu samemu spożywać posiłki. Osobom słabowidzącym może być jednak trudno dostrzec, co jest na talerzu. Opisujmy więc dokładnie, z jakiego typu jedzeniem ma do czynienia – jaka jest jego konsystencja, temperatura oraz w jaki sposób jest ułożone. Na przykład: ziemniaki znajdują się po lewej stronie talerza, surówka na górze, kotlet po prawej stronie.

Możemy też posłużyć się prostą, a jednocześnie bardzo skuteczną metodą zegara. Porównujemy talerz do tarczy zegara i opisujemy na jakiej „godzinie” znajduje się określona potrawa. Na przykład: na godzinie trzeciej są ziemniaki, na godzinie siódmej surówka, a na godzinie jedenastej mięso.

Można też podczas posiłku pokierować ręką podopiecznego i wskazać, gdzie znajduje się talerz, gdzie są sztućce, a gdzie stoi szklanka z wodą lub innym napojem. Co bardzo ważne – zawsze trzeba uprzedzać seniora, gdy danie lub napój są gorące, aby mógł zachować ostrożność.

Organizowanie czasu wolnego dla osoby słabowidzącej

Opiekując się osobą starszą nie zapominajmy o organizowaniu jej czasu wolnego. W przypadku osób z dysfunkcją wzroku może być to sporym wyzwaniem.

Dla seniorów niedowidzących, którzy lubią czytać warto polecić książki z dużą czcionką. Dzięki niej lektura jest wygodniejsza i nie nadwyręża tak wzroku seniora. Jeśli nasz podopieczny nie może samodzielnie czytać opiekun lub opiekunka mogą sami czytać mu na głos jego ulubioną książkę lub gazetę. Doskonałym rozwiązaniem są też coraz popularniejsze audiobooki, słuchanie radia i muzyki.

Osoby starsze, które mają problemy ze wzrokiem mogą skorzystać też z możliwości oglądania filmów z audiodeskrypcją. Zawierają one dodatkową ścieżkę dźwiękową umieszczoną między dialogami, która zawiera opisy akcji, scenerii, czy bohaterów. Filmy takie dostępne są w bibliotekach i w internecie.

Dla osób z zaburzeniami wzroku istnieją też specjalne gry, które urozmaicą czas spędzany w domu. Dostępne są na przykład wygodne karty do gry w dużym rozmiarze i z wyraźnymi, dużymi oznaczeniami. Mimo słabego wzroku nasz podopieczny może cieszyć się grą z przyjaciółmi lub stawianiem pasjansa.

Zawsze dobrą formą spędzania czasu wolnego są spacery. Jeśli senior nie ma większych problemów z chodzeniem powinniśmy namawiać go do codziennego ruchu na świeżym powietrzu, pamiętając o wskazówkach wymienionych wyżej.

W życiu seniora niezwykle ważny powinien być kontakt z innymi ludźmi. Dlatego zachęcajmy jego rodzinę i bliskich do odwiedzin. Jeśli takich osób jest niewiele, być może nasz podopieczny ma znajomych czy sąsiadów w podobnym wieku, z którymi chętnie się spotka.

Jaką formę aktywności i spędzania wolnego czasu wybierzemy zależy od zaburzeń wzroku naszego podopiecznego, od innych schorzeń, ale też od jego zainteresowań. Nie starajmy się na siłę zmuszać go do niechcianych aktywności. Czasami wystarczy, że będziemy obok, potrzymamy za rękę i porozmawiamy.

Opublikowano: 23 maj 2022

Wśród osób starszych są takie, które cieszą się dość dobrą kondycją, swobodnie poruszają się i nie mają poważniejszych schorzeń narządu ruchu. Od opiekuna lub opiekunki wymagają tylko niewielkiego wsparcia w konkretnych czynnościach, jak zakupy, wizyty w urzędach albo towarzyszenie podczas spaceru i wspólne spędzanie czasu.

Bardziej zaawansowanej pomocy wymagają seniorzy, którzy na skutek różnych chorób poruszają się na wózku. Ograniczenie sprawności ruchowej może znacznie utrudniać im wykonywanie nawet najprostszych codziennych czynności.

Jak poradzić sobie w opiece nad niepełnosprawną osobą starszą? Jakich umiejętności powinniśmy się nauczyć?

Dlaczego senior jeździ na wózku?

Jest wiele przyczyn, dla których osoba starsza musi korzystać z wózka inwalidzkiego. Opiekun lub opiekunka powinni je poznać. Od tego, w jakim stopniu nasz podopieczny jest niepełnosprawny zależy zakres pomocy i wsparcia, jakiego będzie od nas wymagał.

Do najczęstszych czynników i schorzeń wymagających korzystania z wózka inwalidzkiego należą:

– paraliż mózgu i rdzenia kręgowego, styku nerwowo-mięśniowego, nerwu obwodowego lub mięśni, spowodowany wypadkiem lub będący powikłaniem innej choroby – w zależności od stopnia sparaliżowania podopieczny może być całościowo lub częściowo niezdolny do samodzielnego poruszania się, a w ciężkich przypadkach dodatkowo mieć problemy z przełykaniem i mówieniem,
– choroby stawów i mięśni,
– dolegliwości ze strony układu kostnego – osłabienie kości związane z wiekiem i osteoporoza, która w zaawansowanym stadium może prowadzić do wielu złamań,
– przebyty wylew albo udar,
– choroba Alzheimera i Parkinsona w zaawansowanym stadium,
– stwardnienie rozsiane,
– brak jednej lub obu kończyn,
– wypadek komunikacyjny,
– rehabilitacja po operacji.

Jak widać z powyższych przykładów ogólny stan zdrowia osoby poruszającej się na wózku może być bardzo różny. Nie zawsze senior jest całkowicie sparaliżowany, czasami jego dolegliwości są łagodniejsze. Nasz podopieczny może być też osobą częściowo sprawną. Na wózku porusza się tylko w przypadku dłuższych spacerów, albo korzysta z niego przez krótki czas, np. tuż po przebytej operacji.

W każdym przypadku opiekun lub opiekunka osoby poruszającej się na wózku powinni się nauczyć podstawowej czynności jaką jest podnoszenie i przemieszczanie podopiecznego, np. z łóżka na wózek i z powrotem.

Jak prawidłowo pomóc osobie starszej przesiąść się z łóżka na wózek?

Opiekując się osobą starszą, która porusza się na wózku wiele razy będziemy jej pomagać przesiąść się z łóżka, toalety, krzesła, fotela na wózek i z powrotem. Przemieszczanie podopiecznego wiąże się z wysokim ryzykiem upadku i urazu. Dlatego należy zachować wszelkie środki ostrożności, uważając zarówno na bezpieczeństwo seniora, jak i swoje. Niewłaściwe podnoszenie czy przenoszenie może być przyczyną urazów kręgosłupa u opiekuna.

Jak zatem najlepiej pomóc podopiecznemu przejść z łóżka na wózek? Jakie czynności wykonać po kolei?

Na początek przygotuj odpowiednie warunki w miejscu, w którym będziesz podopiecznego przenosić. Wózek ustaw blisko łóżka. To ułatwi ci zadanie, ale też zwiększy bezpieczeństwo samego seniora. Zablokuj koła w wózku i sprawdź jego stabilność. Jeżeli w pobliżu są jakieś przedmioty, które ograniczają swobodę ruchów (stolik nocny, krzesło), odsuń je. Jeśli istnieje taka możliwość dostosuj też wysokość łóżka, aby senior mógł przyjąć wygodną i bezpieczną pozycję.

Podopiecznego najpierw obróć na łóżku na bok. Potem przełóż jego nogi za linię łóżka i podnieś go z pozycji leżącej do siedzącej. Następnie powinien on na tyle zsunąć się z łóżka, aby całe stopy były na podłodze. Żeby się nie pośliznął załóż mu skarpety i kapcie ze stabilną podeszwą. Teraz pomóż mu powoli wstać, obrócić się tyłem do wózka i spokojnie usiąść na nim. Upewnij się, że twoje dłonie precyzyjnie przylegają co obejmowanych powierzchni ciała. W trakcie przenoszenia nie może dochodzić do naciągnięcia mięśni lub zbyt dużego nacisku w jednym punkcie.

Ponieważ podczas niewłaściwego podnoszenia osoby starszej można uszkodzić sobie kręgosłup pamiętajmy, żeby:

– unikać podnoszenia podopiecznego w pozycji, kiedy on przytrzymuje się szyi – może to istotnie zwiększyć ryzyko powstania urazów górnej części kręgosłupa, bezpieczniej będzie, jeśli obejmie opiekuna w pasie,
– równomiernie obciążać kręgosłup – przy podnoszeniu utrzymywać postawę
z rozstawionymi stopami, aby ciężar rozkładał się na obie strony,
– podnosić podopiecznego przy ugiętych kolanach, z pozycji kucania – kiedy mięśnie nóg pracują odciąża to kręgosłup opiekuna,
– unikać dźwigania przy równoczesnym skręcie kręgosłupa na boki – pozycja taka mocno obciąża kręgosłup,
– zmniejszać odległość pomiędzy opiekunem a osobą podnoszoną – pomaga to równomiernie rozłożyć jej ciężar,
– nie wykonywać zbyt szybkich ruchów, szarpnięć,
– nie pozostawać zbyt długo w pozycji stojącej.

Do kolejnych etapów przy podnoszeniu osoby starszej do pozycji pionowej należy przechodzić powoli. Zapobiega to omdleniom, które mogą zdarzyć się na skutek niewydolności krążenia i gwałtownych spadków ciśnienia, do jakich dochodzi podczas pionizacji.

Cały czas rozmawiaj z seniorem, mów, co w danej chwili zamierzasz robić, np. „Teraz przesuniemy się do krawędzi łóżka”, „Teraz opuścimy nogi” itp. Podopieczny powinien wiedzieć dokładnie, co się dzieje i jaki ruch go czeka. Zmniejszy to jego lęk oraz ułatwi przystosowanie się do nowej sytuacji. Jeśli nasz podopieczny jest komunikatywny, a jego niepełnosprawność nie jest zbyt duża, może niektóre czynności wykonać samodzielnie. Będzie to dużym ułatwieniem dla obu stron i zwiększy bezpieczeństwo. Senior dzięki temu będzie też wzmacniał swoje mięśnie i zachowa dłużej samodzielność.

Kiedy nasz podopieczny będzie już siedział na wózku pamiętajmy, żeby pomóc mu w zajęciu właściwej pozycji. Plecy na całej długości powinny przylegać do oparcia wózka lub znajdującej się przy nim poduszki, biodra zostać dosunięte do tyłu siedziska, a stopy umieszczone na podnóżkach. Ręce, jeśli mamy do czynienia z osobą z zupełnym niedowładem, ułożone bezpiecznie, tak, by nie wpadały w koła wózka.

Jeśli senior na wózku spędza sporą ilość czasu, opiekun lub opiekunka powinni przynajmniej co godzinę pomagać mu w zmianie pozycji. Zmniejszy to ryzyko wystąpienia odleżyn i zakrzepów oraz drętwienia kończyn.

 Sprzęt pomocny przy przenoszeniu seniora

Opiekun lub opiekunka, jeśli mają takie możliwości, mogą podnosić osobę starszą wykorzystując różnego rodzaju pomocniczy sprzęt:

– folie i maty poślizgowe – w bezpieczny dla opiekuna sposób przesuniemy seniora leżącego w dowolne miejsce na łóżku, bez konieczności użycia siły i narażenia kręgosłupa,
– deski poślizgowe – ułatwią przemieszczenie starszej osoby z krawędzi łóżka na przykład do wózka inwalidzkiego, czy też z wózka inwalidzkiego na toaletę,
– dyski obrotowe – pomogą w łatwy sposób obrócić w miejscu siedzącą na nim starszą osobę,
specjalne pasy do transferu – można umieszczać je wokół talii seniora lub opiekuna, dzięki nim zachowamy zdrową i bezpieczną dla kręgosłupa postawę przy podnoszeniu podopiecznego z pozycji leżącej lub siedzącej do stojącej, a następnie jego przemieszczaniu w inne miejsce,
– elektryczne przenośniki i podciągniki – szczególnie przydatne wtedy, gdy senior ma duży stopień niepełnosprawności i nie może współpracować z opiekunem. 

Jak przygotować mieszkanie dla seniora na wózku?

Osoba starsza poruszająca się na wózku inwalidzkim powinna swobodnie przemieszczać się w obrębie własnego mieszkania. Aby jej to ułatwić trzeba dostosować mieszkanie do jej potrzeb.

Bardzo ważne jest, aby pozbyć się wystających progów, które utrudniają przejazd z jednego pomieszczenia do drugiego. Jeśli ich usunięcie nie jest możliwe nierówności można zniwelować za pomocą listw przypodłogowych. Jeżeli do domu prowadzą schody, powinno się zadbać o zrobienie podjazdu.

Z podłóg warto usunąć chodniki lub dywany. Gęsto rozstawione meble przesuńmy w bezpieczne miejsce, tak, by wózek mógł łatwo manewrować między nimi.

Klamki w drzwiach, blaty kuchenne, lustro na ścianie, urządzenia sanitarne w łazience, jak umywalka czy toaleta muszą być zamontowane nieco niżej. Dzięki temu osoba siedząca na wózku będzie mogła z nich wygodniej korzystać.

Wszystkie rzeczy osobiste i służące do codziennego użytku powinny być łatwo dostępne. Jeśli jest to konieczne, zmień ułożenie przedmiotów w kuchni, aby znajdowały się w szafkach na niższym poziomie. W pokoju przenieś przedmioty na niższe półki czy do niżej położonych szuflad.

Na szczególną uwagę zasługuje łazienka. Dzięki dostępnym na rynku akcesoriom możemy zapewnić naszemu podopiecznemu dużo swobody i intymności podczas korzystania z ubikacji i kąpieli. Dobrze, aby łazienka osoby starszej poruszającej się na wózku była zaopatrzona w różnego typu poręcze i uchwyty, zwłaszcza przy wannie lub prysznicu i przy toalecie. Umożliwią one podopiecznemu podtrzymanie się podczas transferu i odciążenie opiekuna.

Dobrym rozwiązaniem jest też zastąpienie wanny prysznicem, najlepiej bez brodzika, by łatwiej było podjechać wózkiem. Dodatkowo można tam zainstalować ławeczkę lub taboret prysznicowy. Korzystanie z wanny może znaczenie ułatwić specjalny fotel obrotowy. W łazience przyda się też mata antypoślizgowa na podłodze zapobiegająca upadkom.

Codzienna aktywność seniora na wózku

Osoba starsza, również ta, która porusza się na wózku, powinna mieć możliwość samodzielnego wykonywania jak największej liczby czynności. Nie wyręczajmy jej na siłę w czymś, co może zrobić sama lub z niewielką pomocą. Nawet, jeśli zabierze jej to więcej czasu i będzie wymagało większej cierpliwości z naszej strony wpłynie korzystnie na jej samopoczucie i psychikę.

Jeśli senior porusza się na wózku, ale jego ogólny stan zdrowia jest dość dobry i ma w pełni sprawne ręce może sam spożywać posiłki i pić napoje, może samodzielnie się ubierać i wykonać podstawowe czynności higieniczne. Może też samodzielnie poruszać się po mieszkaniu, a nawet poza nim, zwłaszcza jeśli ma wózek elektryczny i jest w stanie nim sterować.

Warto też zachęcać seniora do regularnych, prostych ćwiczeń. Zanim wstanie z łóżka poprośmy, aby kilka razy zgiął i rozprostował nogi. Podobnie w przypadku rąk.

Nie należy również rezygnować ze spacerów. Pobyt na świeżym powietrzu jest bardzo istotny dla zachowania dobrego samopoczucia, ale i zdrowia. Zamykanie się w czterech ścianach mieszkania może tylko nasilić poczucie odosobnienia i smutek. Na spacerze pamiętajmy, aby blokować kółka wózka inwalidzkiego. Zawsze ustawiajmy go też w bezpiecznej odległości od jezdni lub w cieniu, jeżeli mocno świeci słońce.

Opieka nad osobą starszą, która porusza się na wózku nie jest łatwa. Wymaga nie tylko dużo empatii i zrozumienia, ale także konkretnych umiejętności.

Opublikowano: 23 maj 2022

Brak apetytu u seniora to częsty problem, z którym musi zmierzyć się opiekunka osób starszych. Podopieczny może odmawiać przyjmowania pokarmu, niezależnie od jego rodzaju. Czasami rezygnuje nawet z potraw, które kiedyś uwielbiał. Jeśli ten stan utrzymuje się przez dłuższy czas, może prowadzić do niedożywienia, a nawet poważnego zagrożenia zdrowia i życia.

Przeczytaj, jakie mogą być powody niechęci do jedzenia i co możesz zrobić, by pomóc podopiecznemu.

Dlaczego osoba starsza nie chce jeść?

Brak apetytu u seniora może mieć wiele przyczyn.

Podstawową jest naturalne starzenie się organizmu. U człowieka w podeszłym wieku metabolizm znacznie zwalnia. Zmniejsza się ilość wydzielanych enzymów oraz hormonów odpowiedzialnych za łaknienie. Może to objawiać się brakiem apetytu lub szybkim odczuwaniem sytości, nawet po zjedzeniu niewielkich porcji pożywienia.

Wraz z wiekiem mogą też pojawić się problemy ze smakiem i węchem. Potrawy, którymi kiedyś senior się zajadał, teraz niekoniecznie będą mu smakowały i będzie odmawiał ich spożywania.

Jedną z podstawowych przyczyn braku apetytu są też choroby przewlekłe, na jakie cierpi senior. Schorzenia układu pokarmowego, wrzody żołądka, refluks, nowotwory, choroba wieńcowa, przebyte zawały serca i udary mózgu, niewydolność nerek czy demencja – te wszystkie dolegliwości mają znaczny wpływ na brak apetytu u starszej osoby. Dodatkowo przyjmowane w dużej ilości leki mogą powodować zaburzenia smaku i węchu, a także nudności, biegunki czy zaparcia. W znacznym stopniu może to odbierać seniorowi przyjemność ze spożywania posiłków.

Niechęć do jedzenia jest często spowodowana również przez czynniki psychiczne. Obniżony nastrój, świadomość starzenia się i własnych ograniczeń, doskwierające choroby, osamotnienie, depresja – to wszystko nie wpływa pozytywnie na apetyt seniora. Nasz podopieczny może rezygnować nawet z tych potraw, które zawsze uważał za smaczne.

Do braku apetytu przyczynia się też brak aktywności fizycznej. Problem ten występuje zwłaszcza u osób leżących. Mała ilość ruchu nie stymuluje ośrodka głodu i sytości, a w konsekwencji senior nie odczuwa potrzeby jedzenia.

Nie zapominajmy również o tym, że osoby starsze mogą mieć po prostu problem z gryzieniem pokarmu z powodu ubytków w uzębieniu lub źle dopasowanej protezy zębowej. To też może zniechęcać je do jedzenia.

Konsekwencje braku apetytu

Mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne w starszym wieku jest całkowicie normalne, ale trwały brak apetytu i ograniczanie ilości spożywanych pokarmów może prowadzić do niedożywienia i związanych z nim poważnych zaburzeń funkcjonowania organizmu.

Senior, który wyraźnie ogranicza ilość spożywanych pokarmów nie dostarcza sobie niezbędnych witamin i składników mineralnych. Może to prowadzić do wielu dolegliwości, takich jak:

• anemia (niedokrwistość) – spowodowana niedoborem żelaza; jej objawami są przewlekłe zmęczenie i problemy z koncentracją,
• zaburzenia rytmu serca – spowodowane niedoborem magnezu i potasu,
• osteoporoza i mniejsza wytrzymałość kości – spowodowana niedoborem witaminy D i wapnia, czyli ważnego składnika budulcowego kości,
• choroby układu pokarmowego i wydalniczego,
• zaburzenia neurologiczne i psychologiczne – spowodowane brakiem witamin z grupy B,
• słabsza odporność organizmu i większa podatność na różnego rodzaju infekcje,
• mniejsza wydolność – senior szybciej się męczy,
• gwałtowny spadek masy ciała,
• mniejsza tolerancja na leki, co utrudnia skuteczne leczenie przewlekłych chorób.

Dla osób w podeszłym wieku niedożywienie jest szczególnie niebezpieczne. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do wyniszczenia organizmu i śmierci.

Jak radzić sobie z brakiem apetytu u seniora?

Aby pomóc seniorowi, który cierpi na brak apetytu powinniśmy poznać przyczynę tego.

Na początek zapytajmy naszego podopiecznego, czy nie smakują mu podawane przez nas posiłki, czy może są za duże albo wyglądają nieestetycznie. Osoby starsze często mają swoje sztywne preferencje smakowe i niektórych potraw mogą po prostu nie lubić. Jeżeli tu tkwi przyczyna spróbujmy naturalnymi sposobami zwalczyć brak apetytu i wprowadzić w naszej opiece nad seniorem kilka ważnych zasad.

Odpowiednia dieta i dopasowanie posiłków do wieku

Na zwiększenie apetytu największy wpływ ma odpowiednia dieta seniora, która uwzględnia stan zdrowia, ale również jego preferencje i możliwości. Musi być też prawidłowo zbilansowana i dostarczać organizmowi seniora wszystkich potrzebnych witamin i minerałów.

Posiłki podawane seniorowi powinny być przede wszystkim lekkostrawne. Najlepszym rozwiązaniem będą potrawy gotowane lub duszone oparte na bazie świeżych warzyw, chudego mięsa, ryżu czy kaszy. Przynajmniej dwa razy w tygodniu dołączaj do jadłospisu potrawę rybną. Tłuszcze podawane osobie starszej powinny stanowić głównie oleje roślinne, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe.

Potrawy dodatkowo wzbogacaj aromatycznymi przyprawami, które pobudzają apetyt, takie jak: majeranek, bazylia, czosnek, koper, kolendra, kminek, estragon, tymianek, cząber, liść laurowy i świeże zioła. Można dodawać je niemal do każdego dania.

Jeżeli nasz podopieczny ma problemy z gryzieniem zadbajmy o to, by forma i konsystencja posiłku ułatwiła mu jedzenie. Należy wtedy ograniczyć pokarmy stałe czy twarde warzywa, za to warto wprowadzić papki i przeciery.

Pamiętajmy, że niektóre produkty nie powinny w ogóle znaleźć się w diecie osoby starszej. Dotyczy to produktów wysoko przetworzonych i z konserwantami, jak np. sosy w proszku czy gotowe posiłki ze słoika. Mogą one wywoływać wiele problemów w pracy układu pokarmowego, jak zgaga, zaparcia, wzdęcia czy nawet bóle brzuszne. Również słodycze i wyroby cukiernicze nasz podopieczny powinien spożywać w ograniczonej ilości.

Nie mniej ważne w diecie seniora jest dostarczanie odpowiedniej ilości płynów. Z wiekiem pragnienie jest coraz słabiej odczuwane przez organizm i w związku z tym osoby starsze są narażone na odwodnienie. Do każdego posiłku przygotuj więc coś do picia. Na zwiększenie łaknienia dobrze działają napary z ziół, np. z mięty pieprzowej, kopru czy anyżu.

Zadbaj o atrakcyjność i różnorodność potraw

Brak apetytu u osób w podeszłym wieku bardzo często ma związek z formą podania posiłku. Dlatego dania podawane seniorowi powinny być nie tylko lekkostrawne, ale też estetycznie podane. Pamiętaj, że to, jak wygląda danie, może wzmocnić lub zupełnie odebrać apetyt. Kolorowe, różnorodne i po prostu ładnie wyglądające na talerzu potrawy dużo bardziej zachęcą seniora do jedzenia, niż np. podawany codziennie bezbarwny kleik ryżowy.

Weźmy też pod uwagę preferencje kulinarne naszego podopiecznego i jego upodobania smakowe. Poznajmy jego ulubione składniki lub potrawy, którymi zajadał się ze smakiem przed laty. Jeżeli nie ma przeciwwskazań zdrowotnych dołączajmy je do jadłospisu. Jednocześnie nie bójmy się wprowadzać większej różnorodności i proponować nowych dań i smaków. Nigdy jednak nie zmuszajmy seniora na siłę do jedzenia czegoś, co mu nie smakuje.

Zmień częstotliwość i wielkość podawanych posiłków

Kolejnym sposobem na poprawienie apetytu podopiecznego jest przygotowywanie mniejszych porcji posiłku, ale za to częściej w ciągu dnia.

Zbyt dużo jedzenia na talerzu może u osoby starszej wywoływać stres związany z obawą, że nie będzie w stanie dokończyć nałożonej porcji. Widok niedużej porcji wprost przeciwnie – może zachęcić ją do jedzenia, nawet jeśli nie będzie mieć na to ochoty. Dlatego przy braku apetytu dużo lepiej sprawdzi się częstsze jedzenie małych porcji, czyli 5-6 posiłków na dobę, co 2-3 godziny.

Przyjazna atmosfera i towarzystwo podczas posiłków

Każdy posiłek powinien kojarzyć się z miłą chwilą w ciągu dnia. Postarajmy się, żeby podopieczny również czerpał z nich radość.

Ponieważ jedzenie w samotności może być przygnębiające, usiądźmy przy stole razem z naszym podopiecznym. Przynajmniej raz dziennie, np. do obiadu, możemy użyć ozdobnej zastawy, postawić na stole kwiaty, czy włączyć spokojną muzykę. Warto też zachęcić seniora, by zmienił piżamę lub codzienny szlafrok na coś bardziej eleganckiego.

Dużo daje też odpowiednia atmosfera podczas posiłku. Jeżeli nasz podopieczny ma mniej sprawne ręce, trudniej mu operować sztućcami i dłużej je powinniśmy wykazać się większą cierpliwością – wspierać go i zachęcać do samodzielnego krojenia i nakładania jedzenia. Jeśli to możliwe nie wyręczajmy go i pod żadnym pozorem nie popędzajmy. Również nie wmuszajmy w niego jedzenia. Takie zachowanie może tylko pogłębić jego niechęć do jedzenia.

Ruch i świeże powietrze

Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna doskonale działa na apetyt. Dlatego warto zachęcać seniora przede wszystkim do codziennych spacerów na świeżym powietrzu. Jeśli nasz podopieczny jest sprawny fizycznie i nie ma przeciwwskazań zdrowotnych można wprowadzić również bardziej zaawansowany ruch. Dobrze sprawdza się zwłaszcza pływanie lub nordic walking. Aktywność ruchowa nie tylko zwiększy apetyt, ale również wpłynie pozytywnie na ogólne samopoczucie podopiecznego.

Zasięgnij porady lekarza

Jeśli niechęć do jedzenia u naszego podopiecznego długo się utrzymuje, a domowe sposoby pobudzenia apetytu nie przyniosą efektów warto skonsultować problem z lekarzem. Przyczyną może być poważniejsza choroba lub dolegliwości fizyczne, czy psychiczne. Lekarz doradzi, jakie kroki warto podjąć. Być może zaleci odpowiedni preparat, który zwiększy apetyt seniora. Mogą to być np. suplementy błonnikiem w przypadku problemów z jelitami lub suplementy cynkiem w przypadku braku łaknienia. Pamiętaj jednak, aby samodzielnie nigdy nie podawać osobie starszej żadnych leków ani suplementów bez skonsultowania tego z lekarzem.

Choć brak apetytu u seniora najczęściej wynika z podeszłego wieku, to nie powinniśmy go lekceważyć. Warto postarać się rozwiązać problem, by nie dopuścić do znacznego pogorszenia się stanu zdrowia naszego podopiecznego.

Opublikowano: 23 maj 2022

Inkontynencja – tym pojęciem określa się w medycynie bezwiedne i mimowolne oddawania moczu lub kału. Osoba dotknięta tą przypadłością nie może w pełni zapanować nad zwieraczami i nie jest w stanie kontrolować swoich naturalnych procesów fizjologicznych.

Nietrzymanie moczu to dość częsta przypadłość osób starszych, zwłaszcza kobiet. Powoduje duży dyskomfort w życiu codziennym i bardzo często prowadzi do zaniechania aktywności i wycofania się z życia społecznego. Dlatego zapewnienie takiej osobie wsparcia i odpowiedniej pielęgnacji jest bardzo ważne.

Dowiedz się, jakie są przyczyny inkontynecji, jak ją wcześnie rozpoznać i jak opiekować się seniorem, który zmaga się z tym problemem.

Najczęstsze przyczyny nietrzymania moczu

Inkontynencja u seniorów jest bardzo często wynikiem zmian w układzie moczowym wynikających z procesu starzenia się. Mięśnie miednicy ulegają zwiotczeniu, cewka moczowa osłabieniu, a pęcherz moczowy obniża się. Starcze zmiany hormonalne prowadzą do osłabienia mechanizmu zwieraczowego, czyli mięśni zamykających miejsca ujścia moczu.

Problem nietrzymania moczu to też objaw, który może towarzyszyć innym schorzeniom. Do chorób tych należą:

• choroby neurologiczne, jak np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane,
• neuropatia cukrzycowa, neuropatia mocznicowa związana z niewydolnością nerek,
• infekcje układu moczowego i kamica pęcherza moczowego,
• dysfunkcje jelit, w tym przewlekłe zaparcia,
• przeciążenie mięśni macicy u kobiet spowodowane ciążą lub otyłością,
• przerost gruczołu prostaty u mężczyzn, który blokuje odpływ moczu,
• udar mózgu,
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.

Różne objawy i typy inkontynencji

Inkontynencja w zależności od przyczyny może objawiać się na wiele sposobów. Najczęściej wyróżnia się:

• wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM) – mimowolne popuszczanie moczu podczas nagłego i silnego napięcia powłok brzusznych, zwykle ma to miejsce podczas aktywności fizycznej, podnoszenia ciężkich rzeczy, śmiechu, kaszlu czy kichania,
• nietrzymanie moczu z naglącym parciem (NNM) – niekontrolowana utrata moczu podczas parcia na pęcherz moczowy, do popuszczenia dochodzi zwykle w drodze do toalety,
• nietrzymanie moczu wynikające z przepełnienia pęcherza – do uwolnienia moczu dochodzi zwykle przy przepełnionym pęcherzu moczowym, u mężczyzn tego typu inkontynencja towarzyszy przerostowi prostaty,
• nietrzymanie moczu na tle neurologicznym – w chorobie Parkinsona, stwardnieniu rozsianym, po udarze,
• inkontynencja kałowa – powodem mogą być zaparcia, biegunki albo uszkodzenia mięśni zwieracza odbytu,
• kropelkowe nietrzymanie moczu – zaraz po wizycie w toalecie podopieczny znów czuje potrzebę oddania moczu.

Jak rozpoznać inkontynencję? Pierwsze sygnały

Opiekun lub opiekunka osoby starszej zawsze powinni zwracać uwagę na wszelkie niepokojące sygnały, które mogą świadczyć o problemach zdrowotnych podopiecznego. Wiele chorób, w tym również inkontynencja, rozwija się powoli. Szybkie rozpoznanie ma więc ogromne znaczenie i pozwala dopasować najlepsze metody postępowania i leczenia.

Co może świadczyć o tym, że u naszego podopiecznego pojawia się problem z nietrzymaniem moczu?

Na pewno powinno nas zaniepokoić nagłe, nieoczekiwane popuszczenie niewielkiej ilości moczu. Może się to zdarzyć podczas kaszlu, kichania, intensywnego śmiechu lub wysiłku fizycznego. Pierwszym sygnałem choroby mogą też być częste wizyty w toalecie – więcej niż osiem razy dziennie, a także kilkakrotne budzenie się w nocy spowodowane nagłą potrzebą skorzystania z łazienki. Jeżeli zauważymy taką sytuację nie należy zwlekać. Powinniśmy zachęcić seniora, by umówił się na wizytę u internisty. W dalszym etapie może być potrzebna porada specjalisty – urologa, neurologa, a w przypadku kobiet także ginekologa.

Jeśli zignorujemy początkowe objawy inkontynencji, albo zaczniemy ją nieprawidłowo leczyć, problem będzie się nasilał.

Opieka nad seniorem z inkontynencją

Inkontynencja to dolegliwość, która zaburza w pewnym stopniu normalne funkcjonowanie. Nie musi jednak oznaczać pogorszenia poziomu życia. Właściwa opieka i odpowiednia pielęgnacja mogą znacznie zmniejszyć dyskomfort naszego podopiecznego. Warto poznać podstawowe zasady postępowania w takim przypadku.

Regularne załatwianie potrzeb fizjologicznych

Bardzo pomocne jest wyrobienie u podopiecznego nawyków załatwiania potrzeb fizjologicznych o określonych godzinach i w częstotliwości dostosowanej do potrzeb. Stałe pory oddawania moczu i stolca będą dobrym ćwiczeniem dla pęcherza i jelit. Po pewnym czasie organizm przyzwyczai się do narzuconego rytmu, a senior zyska większą kontrolę nad wydalaniem. Gdy senior korzysta z toalety warto też zwrócić uwagę, by siedział w pozycji wyprostowanej, z nogami umieszczonymi na niskim podnóżku, dzięki czemu wypróżnianie się będzie prostsze.

Łatwy dostęp do łazienki

Dobrze jest zadbać o to, by nasz podopieczny miał zawsze bezproblemowy dostęp do łazienki i aby przejście do niej nie trwało zbyt długo. Warto dopilnować, by na drodze nie znajdowały się żadne przeszkody. Jeśli jest taka możliwość, można tak zorganizować przestrzeń w domu, by senior miał swój pokój w pobliżu toalety.

Dieta dla osób z inkontynecją

Opiekunka osoby starszej cierpiącej na inkontynencję powinna też zwrócić uwagę na dietę swojego podopiecznego. Ma ona zapewnić dobre trawienie i pomóc w uniknięciu zaparć oraz wzdęć, które uciskają na pęcherz. Zaleca się, żeby dieta na nietrzymanie moczu była bogata w białko i błonnik, cynk, witaminy A i C. Senior powinien też spożywać sporą ilości warzyw i owoców. Zdrowsza dieta połączona z większą ilością ruchu może też wpłynąć na zmniejszenie wagi ciała. A pamiętajmy, że otyłość jest jednym z czynników sprzyjających nietrzymaniu moczu.

Nie ograniczaj płynów

Nie mniej istotna od właściwej diety jest kontrola ilości spożywanych płynów. Problem z nietrzymaniem moczu nie oznacza, że senior powinien mniej pić. Jest to błędne postępowanie, ponieważ powoduje infekcje układu moczowego i zwiększa stężenie moczu. Tak zagęszczony mocz drażni tkanki wyściełające cewkę moczową i pęcherz. W takiej sytuacji może dojść do nasilenia objawów nietrzymania moczu.

Stałe nawadnianie organizmu jest konieczne do jego funkcjonowania i mimo schorzenia podopieczny powinien codziennie przyjmować przynajmniej 1,5 litra wody. Płyny powinny być podawane regularnie w niewielkich ilościach. W przypadku osób starszych, które doświadczają epizodów nietrzymania moczu w czasie snu zaleca się wypicie ostatniej porcji płynu 2-4 godziny przed położeniem się do łóżka. Pamiętajmy tylko, by unikać płynów moczopędnych, jak zielona herbata czy napary z ziół moczopędnych – pokrzywa, lubczyk. Niewskazana jest również kawa, mocna herbata, napoje gazowane i alkohol.

Szkodliwe nałogi

Zmiana stylu życia to też porzucenie szkodliwych nawyków, takich jak palenie papierosów. Palenie jako takie nie jest bezpośrednią przyczyną nietrzymania moczu, ale kaszel wynikający z palenia wywiera nacisk na pęcherz. Postarajmy się zachęcić podopiecznego, aby ograniczył lub rzucił papierosy. Pomoże to przy problemie nietrzymaniu moczu oraz poprawi ogólny stan zdrowia.

Higiena u osób z inkontynencją – produkty chłonne

Opiekując się osobą starszą z inkontynencją musimy pamiętać o tym, by należycie dbać o higienę seniora.

Na problem nietrzymania moczu nie zawsze mamy wpływ, ale możemy postarać się zabezpieczyć seniora przed jego skutkami związanymi z nieprzyjemnym zapachem oraz wilgocią. Bardzo przydatnym i wygodnym rozwiązaniem są tu różne środki pomocnicze – specjalistyczne wkładki anatomiczne, bielizna chłonna, pieluchy, czy pieluchomajtki. Można bez problemu nabyć je w sklepach medycznych i aptekach. Nawet podczas silnych objawów inkontynencji pomogą one osobie starszej czuć się bardziej komfortowo.

Jak je dobrać dla naszego podopiecznego?

Seniorzy z lekką inkontynencją, popuszczający mocz w niedużych ilościach, mogą stosować wkładki anatomiczne. Podobne są do zwykłych podpasek, ale dzięki swojej specjalnej budowie gwarantują zwiększoną chłonność i zabezpieczenie przed przeciekaniem.

Dla osób starszych, które są w dużej mierze aktywne fizycznie i częściowo kontrolują oddawanie moczu odpowiednia będzie bielizna z wkładem chłonnym. Przypomina ona zwykłą bieliznę i, podobnie jak ona, może być swobodnie zakładana i zdejmowana. Jest na tyle cienka, że pozostaje niewidoczna pod ubraniem. Przylega jednak nieco bardziej do ciała, co zapobiega przemieszczaniu się wkładu chłonnego.

O wiele grubsze są pieluchomajtki dla dorosłych wyglądem przypominające te przeznaczone dla dzieci. Przy zakładaniu mocowane są na specjalne rzepy lub pas biodrowy. Są bardzo chłonne i skutecznie zapobiegają przeciekaniu. Powinny je stosować osoby starsze leżące i z inną niepełnosprawnością uniemożliwiającą samodzielne dbanie o higienę, np. po wylewie. Pamiętajmy, by na noc stosować takie, które mają podwyższoną chłonność.

W przypadku osób leżących oraz na noc warto też dodatkowo zabezpieczyć łóżko. Służą do tego specjalne miękkie podkłady higieniczne.

Mycie i pielęgnacja skóry u osób z inkontynencją

Mocz ma silne właściwości drażniące. Jego długi kontakt ze skórą może prowadzić do otarć, odparzeń, odleżyn i innych chorób. Dlatego opiekun lub opiekunka powinni często kontrolować skórę podopiecznego i zapewnić odpowiednią higienę jego miejsc intymnych.

Gdy podopieczny nosi wkładki higieniczne lub pieluchomajtki trzeba regularnie kontrolować stan ich wilgotności. Jeśli są zmoczone tak, że nie da się ich dalej używać, a także po każdorazowym oddaniu stolca, trzeba je wymienić.

Podczas zmiany pieluchomajtek trzeba też zabezpieczyć skórę. Przed założeniem nowej pieluchy powinno się dokładnie umyć, wysuszyć i pielęgnować miejsca narażone na podrażnienia.

Do mycia używajmy myjek i ręczników delikatnych w dotyku. Warto także sięgnąć po specjalistyczne, łagodne wyroby myjąco-odkażające stworzone specjalnie dla osób zmagających się z inkontynencją. Często mają one w składzie tlenek cynku, który przeciwdziała powstawaniu bolesnych zmian skórnych, łagodzi stany zapalne, pomaga przywrócić prawidłowe pH skóry oraz przyspiesza jej regenerację.

Miejsca intymne należy podmywać regularnie, zachowując prawidłowy kierunek – od wzgórka łonowego ku pośladkom. Ograniczymy w ten sposób ryzyko wystąpienia infekcji intymnych, które u osób starszych z nietrzymaniem moczu mogą występować z większą częstotliwością.

Jeżeli senior nietrzymający moczu lub stolca jest unieruchomiony w łóżku albo porusza się na wózku, zmieniajmy jego pozycję co 3-4 godziny. 

Nie bój się mówić o swoich dolegliwościach

Inkontynencja to nie tylko problem natury fizycznej, ale też psychologicznej. Niekontrolowane oddawanie moczu czy kału to przypadłość niezwykle intymna. Osoby starsze nie zawsze chętnie się do niej przyznają, traktując swój problem jako wstydliwy. Ukrywają go przed opiekunem lub lekarzem. Uczucie wstydu i zażenowania może być na tyle silne, że osoba starsza zacznie zamykać się w sobie i unikać kontaktu z innymi ludźmi.

Właśnie dlatego tak ważne jest, by opiekunka dbała nie tylko o higienę podopiecznego, ale też o przyjazną, opartą na zaufaniu relację z nim. Aby podchodziła do problemów podopiecznego z empatią, delikatnością i wyrozumiałością. Tylko wtedy senior będzie czuł się mniej skrępowany i nie będzie ukrywał swoich dolegliwości.

Opublikowano: 23 maj 2022

Dla starszego człowieka wykonywanie prostych czynności może często stanowić problem. Tak jest z codziennym ubieraniem się. Kiedy kręgosłup niedomaga, gdy trudno się pochylić, a ręce i dłonie są osłabione nie lada wyzwaniem może być zawiązanie sznurowadeł, zapięcie guzików, założenie rajstop czy skarpet.

Jak opiekun lub opiekunka mogą wesprzeć w takich sytuacjach starszą osobę? Jakie ubrania i buty wybierać dla seniora, a jakich nie powinno być w jego garderobie? Poznaj praktyczne wskazówki i odkryj pomocne akcesoria, z których warto skorzystać.

Odzież dla seniora – jaka jest odpowiednia?

Wygodna

Ubranie dla osoby starszej powinno być przede wszystkim wygodne i nie krępować jej ruchów. Senior nie powinien zakładać spodni, które są zbyt wąskie i mocno opinają nogi. Kobiety nie powinny nosić zbyt obcisłych, uciskających nogi rajstop. Takie ubranie nie tylko utrudnia swobodne poruszanie się. Może też wzmagać problemy z krążeniem i sprzyjać powstawaniu powszechnej przypadłości, jaką są żylaki. Dobrze, by w szafie seniora znalazły się też luźniejsze bluzki, koszule, czy swetry.

Ważny jest również wybór wygodnych butów, czyli takich, które wykonane są z miękkich materiałów i mają płaską podeszwę lub bardzo niski i szeroki obcas. Jeśli starsza osoba ma halluksy, możemy zasugerować jej zakup butów ze sklepu ortopedycznego.

Łatwa do założenia

Odzież dla seniora powinna być łatwa do założenia. Osoba starsza nie może pochwalić się już taką sprawnością, jak dawniej. Problemy z kręgosłupem, osłabione ręce i dłonie sprawiają, że zapięcie guzików, czy zawiązanie sznurowadeł może być dla niej dużym problemem. Zamiast zamka błyskawicznego, guzików i innych zapięć doskonale sprawdzą się spodnie i spódnice na gumce. Jeżeli wybieramy sweter z guzikami, zwróćmy uwagę, by były one duże i łatwiejsze do uchwycenia. Bluzki i inne części ubrania wkładane przez głowę powinny mieć szeroki dekolt, który ułatwi ich zakładanie. Buty lepiej wybierać wsuwane, bez sznurowadeł.

Łatwe do założenia ubranie ma szczególne znaczenie w przypadku seniorów chorych leżących, niezdolnych do samodzielnego poruszania się. Wybór odpowiedniego ubrania, bez guzików i suwaków, ułatwi opiekunowi lub opiekunce opiekę nad seniorem. W przypadku takich podopiecznych należy też zadbać, by stopy chorego nie marzły. Najlepsze będą tu bawełniane skarpetki.

Z naturalnych materiałów

Opiekunka seniora powinna zwrócić uwagę na to, z jakiego materiału wykonane jest jego ubranie. Skóra starszej osoby jest delikatna, dlatego lepiej unikać materiałów szorstkich, takich jak czysta wełna, poliester lub akryl. Wybierajmy ubrania, które są uszyte z naturalnych, przyjemnych w dotyku tkanin, jak bawełna, len, jedwab. Są one przyjazne w kontakcie ze skórą, nie uczulają i nie podrażniają. Tkaniny ze lnu mają dodatkowo działanie antyalergiczne i antybakteryjne.

O czym jeszcze warto pamiętać wybierając ubranie dla seniora?

Odzież starszej osoby musi być przede wszystkim czysta i schludna. Nie zapominajmy jednak, że osoba starsza może mieć swoje ulubione kolory i swój własny gust. Weźmy pod uwagę jej upodobania. Nie zmuszajmy podopiecznego do zakładania rzeczy, które mu się nie podobają.

Ubiór ma nie tylko wymiar praktyczny, ale może być też sposobem na poprawienie nastroju. W dni świąteczne, przy okazji urodzin, imienin, wizyty kogoś z rodziny lub przyjaciół zadbajmy, by nasz podopieczny mógł poczuć się elegancko.

Strój dzienny dla seniora

Nawet jeżeli nasz podopieczny spędza większość czasu w domu i rzadko wychodzi nie powinien pozostawać cały dzień w stroju do spania. Codziennie rano powinien zdjąć piżamę i przebrać się w strój odpowiedni na dzień. Taki z pozoru drobiazg może mieć pozytywny wpływ na samopoczucie starszej osoby. Przygotuje ją na nadchodzący dzień, doda energii i zachęci do podjęcia codziennych aktywności.

Jeżeli stan zdrowia podopiecznego wymaga leżenia w łóżku, można przebierać go rzadziej, w sytuacjach koniecznych ze względu na zachowanie higieny. Zbyt częste przebieranie seniora i zmiana pozycji z tym związana mogą być przyczyną niepotrzebnych dolegliwości i dyskomfortu.

Ubieranie seniora – kiedy i jak go wspierać?

Czy opiekunka seniora zawsze powinna pomagać mu w ubieraniu się? W dużej mierze zależy to od sprawności fizycznej naszego podopiecznego.

Jeżeli opiekujemy się chorym leżącym w łóżku nasza pomoc będzie niezbędna. Nawet jeśli nasz podopieczny może samodzielnie siadać lub obracać się zmiana ubrania może przerastać jego możliwości.

Jeżeli osoba starsza jest samodzielna i jest w stanie sama się ubrać – nie wyręczajmy jej w tym na siłę. Wprost przeciwnie – zachęcajmy do jak największej samodzielności. Wkładanie butów, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł lub przebieranie się to dobra forma aktywizowania seniora. Dodatkowy wysiłek, jaki się z tym wiąże, ma duże znaczenie dla fizycznego dobrostanu osoby starszej. Pomaga na dłużej utrzymać motoryczną sprawność, ale też wspiera w rehabilitacji i w dochodzeniu do zdrowia po przebytych chorobach. Reagujmy dopiero wtedy, kiedy założenie jakiejś części ubrania będzie sprawiało podopiecznemu wyjątkowy kłopot.

Może się zdarzyć, że starsza osoba koniecznie będzie chciała ubrać się sama, a my dostrzeżemy, że nie do końca daje sobie z tym radę. Aby ją wesprzeć możemy zaproponować skorzystanie ze specjalnych urządzeń i akcesoriów dostępnych na rynku. Są proste w obsłudze i wyjątkowo przydatne.

Ubieranie seniora – pomocne akcesoria

W ofercie sklepów specjalistycznych można znaleźć szeroki wybór profesjonalnych przyrządów, które ułatwiają ubieranie seniora i sprawiają, że przebiega ono szybciej i sprawniej. Należą do nich:

• pomocnik do ubierania się, który jest połączeniem chwytaka do ubrań oraz łyżki do butów –ułatwia zakładanie rozpinanych bluzek, swetrów, marynarek, żakietów oraz obuwia, jest przydatny dla osób, które mają trudności z poruszaniem górnymi partiami ciała;
• przyrząd do zdejmowania butów – ułatwia ściąganie obuwia bez użycia rąk, sprawdza się w przypadku osób mających problemy ze schylaniem się i utrzymaniem równowagi oraz cierpiących na schorzenia kręgosłupa;
• chwytak do rajstop – ułatwi naciągnięcie rajstop, niezastąpione urządzenie dla seniorów z dolegliwościami bólowymi bioder i kręgosłupa;
• przyrząd do zakładania skarpet – umożliwia samodzielne założenie skarpet i pończoch; odpowiedni dla osób z bólami pleców, kolan albo bioder;
• przyrząd do zakładania biustonosza – ułatwia kobietom utrzymanie i zapięcie haftek biustonosza;
• sznurówki elastyczne spiralne – eliminują ucisk obuwia na stopę, który często zdarza się przy zwykłych sznurowadłach, zalecane dla osób cierpiących z powodu opuchniętych, obolałych stóp;
• szydełko do zapinania guzików – pomaga w zapinaniu guzików lub zasunięciu zamka błyskawicznego, przeznaczone szczególnie dla osób cierpiących na ból palców, reumatyzm lub artretyzm.

Ubieranie seniora wiosną i latem

Opiekunka osoby starszej powinna zwrócić uwagę na taki dobór ubrania dla podopiecznego, by był odpowiedni do pory roku i temperatury.

Wiosną i latem, zwłaszcza w upalne dni, najlepiej sprawdzą się ubrania lekkie, luźne i wykonane z naturalnych tkanin, które łatwo przepuszczają powietrze. Jednocześnie nie powinny odkrywać zbyt dużych partii ciała. To ważne, by ograniczyć szkodliwe promieniowanie UV docierające do skóry. Z tego samego powodu wybierajmy ubrania w jasnych kolorach, które mniej przyciągają promienie słoneczne.

Równie ważny jest dobór butów, które powinny być lekkie, z odkrytymi palcami, na przykład sandały. W słoneczne dni dopełnieniem ubrania powinno być nakrycie głowy, chroniące ją przed nadmiernym nasłonecznieniem. Może to być lekka, bawełniana czapka z daszkiem, słomkowy lub lniany kapelusz, chustka.

Ubieranie seniora jesienią i zimą

W sezonie jesienno-zimowym organizm osoby starszej szczególnie narażony jest na oddziaływanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Nagłe spadki temperatur, mroźna pogoda i silny wiatr – to pogoda, która dla seniora szybko może skończyć się przeziębieniem. Wybierając ubranie na te pory roku pamiętajmy też, że osoby starsze odczuwają chłód dotkliwiej niż osoby młode i zdrowe.

W doborze stroju na jesień i zimę ważna jest równowaga. Ubranie ma odpowiednio chronić naszego podopiecznego przed wiatrem i chłodem, ale jednocześnie nie można dopuścić do przegrzania organizmu. Dlatego najlepiej ubierać seniora warstwami, czyli „na cebulkę”. Po wejściu do rozgrzanego pomieszczenia można zdjąć warstwę odzieży. Na zimowe spacery ocieplany płaszcz lub puchowa kurtka powinny być dłuższe. Nie można też zapominać o szaliku, wełnianych rękawiczkach i czapce zakrywającej uszy. Przez głowę ucieka najwięcej ciepła.

Gdy senior przebywa w domu powinien być ubrany nieco cieplej, niż my. Można założyć mu dodatkowy sweter lub cieplejszą kamizelkę, a także ciepłe, grube skarpety.

Ubieranie seniora nie zawsze musi być kłopotliwe. Odpowiedni dobór ubrań i akcesoria pomagające w ubieraniu pozwolą naszemu podopiecznemu cieszyć się większą kontrolą także nad tym aspektem życia. Jak zawsze w opiece nad seniorem pamiętajmy też o dużej dozie cierpliwości, taktu i wyrozumiałości wobec podopiecznego. Wszystko to sprawi, że ubieranie będzie przebiegało sprawnie.

Opublikowano: 23 maj 2022

Cukrzyca to jedna z najczęstszych chorób u osób starszych. Dotyczy ok. 40% seniorów w wieku powyżej 65 lat. Cukrzyca u seniora niesie za sobą ryzyko ciężkich powikłań, dlatego tak ważna jest prawidłowa opieka nad taką osobą. Poznaj podstawowe zasady, których profesjonalna opiekunka osoby starszej powinna przestrzegać.

Czym jest cukrzyca i jakie są jej przyczyny?

Cukrzyca to choroba przewlekła o charakterze metabolicznym. Powstaje na skutek niedoboru lub nieprawidłowego działania insuliny – hormonu wydzielanego przez trzustkę w czasie jedzenia. Dzięki insulinie organizm człowieka jest w stanie przyswoić cukier dostarczany mu wraz z pożywieniem. U osób chorych, które nie wytwarzają insuliny w odpowiedniej ilości, lub nie wykorzystują jej prawidłowo cukier gromadzi się we krwi i nie dociera do komórek. Może prowadzić to do groźnych powikłań.

Wyróżniamy 2 podstawowe typy cukrzycy:

• Cukrzyca typu I (cukrzyca insulinozależna) – charakteryzuje się fizycznym brakiem insuliny w związku z uszkodzeniem komórek beta trzustki. Osoby chore muszą przyjmować insulinę w zastrzykach. Ten typ cukrzycy spotykany jest zazwyczaj u dzieci i ludzi młodych, ale zdarzają się także przypadki zachorowań u seniorów.

• Cukrzyca typu II (cukrzyca insulinoniezależna) – najczęstsza postać cukrzycy, która występuje przede wszystkim u osób starszych. U chorych obserwujemy zaburzenia zarówno w wydzielaniu, jak i działaniu insuliny. Leczenie odbywa się głównie farmakologicznie i za pomocą zbilansowanej diety.

Za główne przyczyny rozwoju cukrzycy uznaje się siedzący tryb życia, małą aktywność fizyczną, złe nawyki żywieniowe i wynikającą z tego otyłość, zwłaszcza brzuszną. Sam proces starzenia się również wpływa na pogorszenie metabolizmu glukozy i obniżenie wrażliwości organizmu na działanie insuliny. Na rozwój cukrzycy mogą mieć też wpływ predyspozycje genetyczne oraz leki stosowane przez seniorów z powodu współistniejących chorób.

Jak rozpoznać cukrzycę u osób starszych?

Cukrzyca typu II rozwija się stopniowo. Przez wiele lat może nie dawać wyraźniejszych objawów. Dodatkowo u osób starszych różne dolegliwości skłonni jesteśmy przypisywać po prostu wiekowi lub łączyć je z innymi schorzeniami podeszłego wieku. Dlatego cukrzyca może długo pozostać niewykryta.

Opiekując się osobą starszą, która nie ma zdiagnozowanej cukrzycy, szczególną uwagę zwracajmy więc na wszystkie symptomy, które mogą zwiastować wystąpienie tej choroby. Co powinno nas zaniepokoić? Głównie są to:

• nadmierna senność w ciągu dnia, zwłaszcza po posiłkach obfitujących w węglowodany,

• duże pragnienie i uczucie suchości w ustach mimo przyjmowania dużej ilości płynów,

• oddawanie dużej ilości moczu (poliuria), także w nocy,

• ogólne osłabienie i uczucie ciągłego zmęczenia,

• nawracające infekcje układu moczowo-płciowego,

• zwiększony apetyt i pojawiające się napady głodu 2-3 godziny po posiłku,

• chudnięcie mimo spożywania dużych ilości jedzenia,

• problemy skórne: swędzenie skóry, zmiany w postaci plam, trudności w gojeniu się ran, łatwość i szybkość w powstawaniu siniaków,

• zmiany nastroju: ospałość, drażliwość, apatia, czasami poirytowanie,

• zaburzenia widzenia, widzenie nieostre, trudności w czytaniu,

• drętwienie i mrowienie kończyn (głównie dłoni i stóp), osłabienie czucia,

• zaburzenia poznawcze i zespoły otępienne.

Jeśli u naszego podopiecznego wystąpi kilka z wymienionych objawów należy niezwłocznie poinformować o tym jego rodzinę lub udać się do lekarza, który przeprowadzi odpowiednie badania. Określi on stężenie glukozy we krwi i moczu i w razie wystąpienia cukrzycy zaleci odpowiednie leczenie.

Brak działań może doprowadzić do groźnych powikłań, takich jak:

• uszkodzenie układu nerwowego objawiające się np. zaburzeniami czucia, mrowieniem, drętwieniem;

• uszkodzenia nerek prowadzące do ich niewydolności;

• zaburzenia widzenia, a nawet utrata wzroku;

• zaburzenie ukrwienia i unerwienia stopy, prowadzące do pojawienia się trudno gojących się ran, infekcji, a nawet do martwicy (tzw. stopa cukrzycowa);

• choroby serca i naczyń krwionośnych, np. choroba wieńcowa, udary mózgu. 

Jak opiekować się seniorem z cukrzycą?

Cukrzyca to choroba przewlekła, z którą trzeba zmagać się do końca życia. Opiekując się seniorem chorym na cukrzycę musimy:

• przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących przyjmowania leków;

• regularnie monitorować u podopiecznego poziom glukozy we krwi;

• zadbać o odpowiednią dietę;

• zachęcać seniora do aktywności fizycznej.

Regularne przyjmowanie leków i badania kontrolne

Opiekunka osoby starszej chorującej na cukrzycę musi dopilnować, aby podopieczny w określonych godzinach i w ustalonej dawce przyjmował leki zapisane przez lekarza. Należy także kontrolować, kiedy leki się kończą. Chory w odpowiednim terminie powinien zostać zapisany na wizytę u lekarza, tak, by nie pozostał na kilka dni bez leków.

Niezwykle istotne są również badania okresowe u lekarzy innych specjalności, np. okulisty czy kardiologa. Mogą być też potrzebne wizyty u endokrynologa, urologa czy diabetologa.

Monitorowanie poziomu cukru

W opiece nad osobą chorą na cukrzycę bardzo ważne jest regularne sprawdzanie glukometrem poziomu cukru we krwi. Jeżeli senior wykonuje takie pomiary samodzielnie należy mu o tym przypominać i dopilnować, by odnotował wynik w dzienniczku samokontroli. Raz na kilka tygodni powinien wykonywać taki pomiar nie tylko na czczo, ale również w godzinę po obiedzie i w nocy o godzinie 3:00.

Norma poziomu cukru we krwi wynosi do 100 mg/dl na czczo i do 140 mg/dl dwie godziny po posiłku. Dla osób powyżej 70 roku życia niektóre standardy dopuszczają poziom sięgający nawet do 160-180 mg/dl.

Zbyt niski poziom cukru we krwi – hipoglikemia, lub zbyt wysoki – hiperglikemia, mogą stanowić zagrożenie dla życia.

Zarówno hipoglikemię, jak i hiperglikemię można rozpoznać nie tylko w wyniku pomiaru cukru, ale też po samopoczuciu i zachowaniu się podopiecznego. Dlatego opiekunka powinna uważnie go obserwować, by w porę zareagować.

Objawy hipoglikemii – jak reagować?

U osób starszych do hipoglikemii dochodzi najczęściej po intensywnym wysiłku fizycznym, niespożyciu posiłku lub pobraniu nadmiernej dawki leków. Poziom cukru spada wtedy poniżej 70 mg/dl. Zaniepokoić powinny nas objawy takie jak:

• wzmożone pocenie (tzw. zimne poty),

• uczucie głodu (tzw. wilczy głód),

• drżenie rąk,

• dezorientacja, problemy ze skupieniem uwagi,

• bladość skóry,

• ból i zawroty głowy,

• osłabienie, zasłabnięcie,

• nagła zmiana nastroju lub zachowania (np. złość, agresja, płacz).

Jeśli nasz podopieczny jest przytomny należy podać mu cukier w jakiejkolwiek postaci. Może to być zwykły cukier, osłodzona herbata, sok pomarańczowy, chleb z miodem lub dżemem, cukierki lub tabletki glukozy, dostępne w aptekach. Jeśli jest już nieprzytomny należy ułożyć go w pozycji bocznej, z odchyloną głową i jak najszybciej wezwać karetkę, aby zapobiec zapadnięciu w śpiączkę cukrzycową. Może ona doprowadzić do trwałych zaburzeń układu nerwowego, a nawet śmierci.

Objawy hiperglikemii – co robić?

Do podwyższenia poziomu cukru we krwi dochodzi w przypadku pominięcia leków lub zbyt dużej ilości cukru w posiłku. U osób starszych próg hiperglikemii określany jest na poziomie 180 mg/dl. Objawy podwyższonego poziomu cukru we krwi to:

• zwiększone pragnienie,

• suchość w ustach,

• oddech o kwaśnym zapachu,

• sucha i zaczerwieniona skóra,

• senność,

• nudności i wymioty,

• bóle głowy,

• utrata przytomności.

Podopiecznemu, jeśli jest przytomny, należy podać do picia wodę z solą, aby zapobiec odwodnieniu i wypłukać nadmiar cukru z organizmu. W każdym przypadku należy też natychmiast powiadomić o tym lekarza prowadzącego chorego. Hiperglikemia może wywołać kwasicę ketonową i śpiączkę hiperglikemiczną będącą bezpośrednim zagrożeniem życia.

Zadbaj o odpowiednią dietę

Dieta odgrywa niezwykle istotne znaczenie dla rozwoju choroby i samopoczucia osoby starszej chorej na cukrzycę. Pozwala skutecznie regulować poziom cukru i jest niezastąpionym wsparciem dla leków. Dlatego powinna być ściśle dostosowana do zaleceń lekarza. Opiekun lub opiekunka powinni zadbać, by podopieczny jej przestrzegał.

Jakie są główne zasady diety dla seniora chorego na cukrzycę?

Regularne posiłki

W przypadku cukrzycy konieczna jest regularność posiłków i mniejsze porcje. Senior powinien zjadać 4-5 posiłków dziennie, podawanych co ok. 3 godziny. Pominięcie któregoś z nich może skutkować spadkiem poziomu glukozy i doprowadzić do hipoglikemii.

Ograniczenie węglowodanów prostych

Węglowodany proste, inaczej cukry proste, po spożyciu wchłaniają się szybko do krwi powodując nagły i szybki skok poziomu cukru. Dlatego w diecie podopiecznego trzeba ograniczyć cukier stołowy (biały), cukier trzcinowy i brązowy, miód, słodzone napoje, soki, owocowe jogurty i desery, słodycze, białe pieczywo i biały ryż, chrupki kukurydziane, płatki kukurydziane i słodkie płatki śniadaniowe. Również niewskazana jest żywność wysokoprzetworzona i gotowe produkty, jak keczup, sosy i zupy z torebki, chipsy, słodkie i słone przekąski.

Produkty zawierające węglowodany złożone

Węglowodany złożone zbudowane są z wielu cząsteczek cukrów prostych. Ich trawienie i wchłanianie do krwi trwa znacznie dłużej niż węglowodanów prostych. Nie podwyższają one gwałtownie poziomu cukru, dlatego też powinny dominować w codziennej diecie naszego podopiecznego.

Wśród produktów zawierających węglowodany złożone należy wymienić przede wszystkim produkty roślinne z pełnego przemiału – ciemne pieczywo, ciemny ryż i kasze. Produkty pełnoziarniste zawierają dodatkowo błonnik, który spowalnia wchłanianie węglowodanów i pomaga utrzymywać stabilny poziom cukru we krwi. Szczególnie wskazane jest też spożywanie warzyw – pomidorów, sałaty, papryki, ogórków, kapusty, brukselki, brokułów, fasoli i innych roślin strączkowych.

Tłuszcze

Z diety seniora chorego na cukrzycę należy wykluczyć lub znacznie ograniczyć tłuszcze zwierzęce – masło, smalec, słoninę, a także tłuste mięsa, pełnotłusty nabiał, np. śmietanę, sery żółte i pleśniowe. Niewskazane są także tłuszcze roślinne z dużym udziałem nasyconych kwasów tłuszczowych – kokosowego i palmowego. Dieta powinna być bogata w tłuszcze, ale te dobre, które znajdziemy w oliwie z oliwek, oleju rzepakowym i lnianym, orzechach, siemieniu lnianym i tłustych rybach.

Owoce

Seniorzy chorujący na cukrzycę powinni uważać na owoce. Niektóre z nich zawierają bardzo wiele cukrów prostych, głównie fruktozy, która szybko i gwałtownie podwyższa poziom cukru we krwi. Z drugiej strony owoce zawierają duże ilości błonnika pokarmowego, który wpływa pozytywnie na perystaltykę jelit oraz poziom cholesterolu i cukru we krwi. Dlatego ważny jest odpowiedni wybór.

Szczególnie zaleca się regularne spożywanie owoców jagodowych, takich jak wiśnie, maliny, truskawki, jagody, porzeczki, agrest czy jeżyny. Dobre będą również owoce cytrusowe, zwłaszcza grejpfruty, a także jabłka, gruszki i śliwki.

Ograniczyć należy spożycie np. bardzo dojrzałych bananów, mango, ananasów, arbuzów. Niewskazane są również owoce suszone, owoce kandyzowane, daktyle, rodzynki, a także owoce z puszki w syropie.

Owoce najlepiej spożywać w postaci surowej, ze skórką, gdyż przetworzone w postaci soków, koktajli lub dżemów znacznie szybciej podnoszą poziom cukru we krwi oraz zawierają mniej dobroczynnego dla zdrowia błonnika pokarmowego.

Rodzaj obróbki potraw

Przygotowując potrawy dla podopiecznego opiekun powinien zwrócić uwagę na sposób ich obróbki. Przy cukrzycy nie jest polecane smażenie. Najlepiej zamienić je na gotowanie, duszenie, grillowanie, gotowanie na parze lub pieczenie w rękawie, bez dodatku tłuszczu.

Podczas gotowania starajmy się nie używać soli. Aby posiłki nie były jałowe i bez smaku wybierzmy świeże zioła i przyprawy.

Aktywność fizyczna seniora chorego na cukrzycę

Ruch to ważny czynnik walki z cukrzycą. Pomaga zmniejszyć zapotrzebowanie na insulinę i wpływa korzystnie na zwiększenie wrażliwości tkanek na jej działanie. Dzięki ruchowi można uzyskać lepsze wyrównanie cukrzycy oraz zapobiegać wzrostowi poziomu cukru we krwi po spożytym posiłku.

Dlatego powinniśmy zachęcać naszego podopiecznego do regularnego wysiłku fizycznego. Oczywiście jego forma powinna być dopasowana do poziomu sprawności seniora i stopnia zaawansowania choroby. Najlepiej skonsultować to ze specjalistą – lekarzem prowadzącym, diabetologiem, czy rehabilitantem.

Najbardziej zalecaną formą wysiłku jest 20-30-minutowy codzienny spacer na świeżym powietrzu. Jeśli nasz podopieczny jest sprawny fizycznie i nie ma innych przeciwwskazań zdrowotnych można wprowadzić bardziej zaawansowany ruch. Dobrze sprawdza się zwłaszcza jazda na rowerze, pływanie lub nordic walking.

W przypadku problemów z poruszaniem się senior powinien mieć zapewnioną rehabilitację, która znacząco poprawia efekty leczenia.

Dbając o aktywność fizyczną seniora chorego na cukrzycę pamiętajmy, że nadmierny, nieplanowany wysiłek może spowodować niedocukrzenie. Przed podjęciem wysiłku należy zmierzyć poziom cukru, Jeśli wychodzimy z seniorem na spacer zabierzmy z sobą na wszelki wypadek coś słodkiego, np. batonik, cukierki, kostki cukru. 

Odpowiednia higiena osoby starszej chorej na cukrzycę

Opiekunka osoby starszej chorej na cukrzycę powinna również dbać o zachowanie higieny przez podopiecznego. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na stan jego dłoni i stóp. Senior nie powinien nosić zbyt ciasnego obuwia lub skarpet powodujących ucisk. Zaburzenia krążenia mogą prowadzić do infekcji skórnych, a nawet tak zwanego zespołu stopy cukrzycowej, która w skrajnych przypadkach wymaga amputacji kończyny.

Opublikowano: 23 maj 2022

Wraz z wiekiem praca naszego układu trawiennego spowalnia, a żołądek i jelita stają się szczególnie wrażliwe. U osób starszych może to prowadzić do problemów z trawieniem lub wypróżnianiem się. Jedną z takich częstych dolegliwości układu pokarmowego jest biegunka. W swojej ostrej lub przewlekłej postaci może doprowadzić do odwodnienia, które jest bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia seniora. Dlatego biegunki nie można lekceważyć.

W jaki sposób pomóc seniorowi, który zmaga się z tą dolegliwością? Jak zatrzymać rozwolnienie? Jaką dietę zastosować? Poznaj odpowiedzi na te pytania.

Czym jest biegunka?

Biegunka, lub inaczej rozwolnienie oznacza częstsze niż 3 razy na dobę, i czasami gwałtowne wypróżnienia. Stolec ma postać płynną, półpłynną lub papkowatą, przykry zapach oraz czasami zauważalne ślady krwi bądź śluzu. Dodatkowo tym objawom może towarzyszyć ból i skurcze brzucha, wzdęcia, gazy, a także zawroty głowy i wysoka temperatura.

Biegunka u starszej osoby – jakie są jej przyczyny?

Biegunka u starszej osoby może być spowodowana różnymi czynnikami.

Najczęstszym powodem jej wystąpienia jest zatrucie pokarmowe, które u seniorów może mieć bardzo trudny przebieg. Organizm osób starszych ma obniżoną odporność. Mikroflora jelitowa jest osłabiona a metabolizm spowolniony. Wszystko to sprzyja infekcjom w obrębie układu pokarmowego i wydalniczego. Spożycie nieświeżych, niedomytych lub niedogotowanych produktów, które zawierają bakterie lub wirusy łatwo może zakończyć się biegunką.

Źródłem biegunki mogą być alergie pokarmowe i zjedzenie przez starszą osobę niedozwolonego w jej diecie składnika. Dotyczy to np. osób z celiakią, które nie tolerują glutenu. Biegunka może się u nich pojawić po zjedzeniu zwykłego pieczywa.

Z wiekiem zmniejsza się również tolerancja cukrów prostych oraz laktozy, czyli cukru występującego w mleku. Jest to związane ze zmniejszeniem wydzielania enzymów trawiennych. Spożycie mleka, nabiału czy niektórych owoców też może zakończyć się biegunką.

Biegunka u osób starszych może być też jednym z powikłań związanych z cukrzycą. Ten rodzaj rozwolnienia charakteryzuje się nasileniem objawów w godzinach nocnych.

Zdarza się również, że biegunka jest reakcją na przyjmowane leki, w tym antybiotyki. Wiele z nich może zaburzać równowagę bakterii jelitowych lub zobojętniać soki żołądkowe. Za każdym razem trzeba zgłaszać to lekarzowi, aby mógł zmienić preparat lub jego dawkowanie. Częstą sytuacją jest również nadmierne użycie środków przeczyszczających, które nie są prawidłowo dopasowane do indywidualnego trybu życia osoby starszej, stosowanej przez nią diety, a także aktywności i wysiłku fizycznego.

Biegunka bywa też objawem innych problemów zdrowotnych, w tym poważnych schorzeń nie tylko przewodu pokarmowego. Można tu wymienić dość często występujący zespół jelita drażliwego, chorobę Leśniowskiego-Crohna, zapalenie jelit, nadczynność tarczycy, zapalanie trzustki, marskość wątroby, czy choroby nowotworowe i stosowana w ich przypadku radioterapia.

Jak zapobiec odwodnieniu?

Biegunki u osoby starszej nie można lekceważyć. Wzmożone wypróżnienia i rozrzedzony stolec oznaczają, że z organizmu wydalana jest również woda. Bardzo łatwo wtedy o groźne dla seniora odwodnienie. W skrajnych przypadkach może ono prowadzić do zapaści krążeniowej, wstrząsu hipowolemicznego, zaburzeń rytmu serca, ostrej niewydolności nerek, zaburzeń świadomości, upadków, pogłębienia zaburzeń poznawczych, a nawet śmierci.

Objawy, które powinny nas zaniepokoić to drżenie, ogólne zmęczenie, zawroty głowy, mocz o ciemnej barwie, a także gorączka. Niezbędna jest natychmiastowa reakcja, aby przywrócić właściwe nawodnienie organizmu.

W biegunce o łagodnym przebiegu wystarczające jest nawodnienie doustne. Nasz podopieczny powinien wypijać szklankę wody niegazowanej co godzinę. Na dobę powinno to być co najmniej dwa litry płynów. Dozwolona jest również chłodna, niesłodzona herbata, a także preparaty uzupełniające elektrolity. Uważajmy jednak na napary ziołowe, ponieważ mogą one mieć działanie moczopędne (np. pokrzywa). Niewskazane są również soki owocowe i warzywne, kompoty, mleko i napoje mleczne. Zdecydowanie trzeba też wykluczyć kawę i alkohol.

Jeśli choroba ma przebieg gwałtowny, można zwiększyć ilość płynów. W przypadku biegunki gwałtownej, o ciężkim przebiegu, z wymiotami, koniecznie skontaktuj się z lekarzem. Być może konieczne będzie dożylne podawanie płynów o składzie zależnym od aktualnego stężenia sodu i potasu w osoczu chorego.

Jak zatrzymać biegunkę u starszej osoby?

W zatrzymaniu biegunki najbardziej skuteczne są lekarstwa, ale opiekunka nie powinna podawać swojemu podopiecznemu żadnych środków farmakologicznych bez konsultacji z lekarzem. Niektóre leki przeciwbiegunkowe mogą spowodować zaparcia, które są równie poważną dolegliwością dla osób starszych.

W warunkach domowych najlepszym lekarstwem, ale też sposobem na zapobieganie biegunkom jest odpowiednia dieta.

Prawidłowa dieta dla osoby cierpiącej na biegunkę

Zbilansowana dieta potrafi zmniejszyć dolegliwości związane z biegunką, jak i zatrzymać rozwolnienie u starszej osoby.

Czego nie powinno się spożywać przy biegunce?

Dieta przy biegunce powinna być lekkostrawna. Pomoże ona zregenerować i przywrócić naturalną mikroflorę przewodu pokarmowego.

Przygotowując posiłki dla podopiecznego z biegunką należy więc wyeliminować:

• potrawy ciężkostrawne i tłuste, które obciążają żołądek – np. dania ostro przyprawione i smażone oraz mięsa i wędliny,
• produkty bogate w błonnik pokarmowy, który przyspiesza perystaltykę jelit – płatki zbożowe, pieczywo pełnoziarniste, warzywa i owoce (w tym również suszone śliwki czy morele),
• przetwory mleczne, zwłaszcza fermentujące, które rozluźniają stolec – kefir, maślanka, jogurt,
• rośliny strączkowe, które mają właściwości gazopędne,
• cukier – w postaci sypkiej, ale także miód i słodycze,
• słodziki, czyli substancje słodzące zastępujące cukier biały – spożyte w nadmiarze mogą mieć działanie przeczyszczające; zaliczamy do nich aspartam, cyklaminian, izomalt i ksylitol, które często występują w produktach typu „light” i „zero cukru”,
• soki owocowe i warzywne – zwłaszcza pomarańczowy i jabłkowy,
• cytrusy,
• gorące napoje – herbata, woda, kawa,
• alkohol.

Co można podawać podopiecznym podczas biegunki?

Biegunce może towarzyszyć brak apetytu, ale głodówka nie jest najlepszym lekarstwem na tę nieprzyjemną dolegliwość. Powinniśmy zadbać o lekkostrawną dietę dla naszego podopiecznego, w której warto uwzględnić:

• gotowane lub pieczone warzywa oraz zupy warzywne – z dyni, ziemniaka, marchwi,
• ryż, kleik ryżowy, kisiel, kasza jęczmienna, kasza manna na wodzie,
• owoce, które mają działanie zapierające – czarne jagody, borówki, maliny, aronia, morele, czarna porzeczka, mus jabłkowy,
• czerstwe białe pieczywo lub sucharki namaczane w słabej herbacie,
• chłodne herbaty – czarna niesłodzona herbata i herbatki ziołowe, np. rumianek, mięta, piołun,
• kakao i gorzka czekolada,
• woda mineralna, wysokozmineralizowana.

Przygotowując posiłki dla osoby starszej cierpiącej na biegunkę nie można zapominać o zaleceniach dietetycznych, których ma przestrzegać nasz podopieczny w związku z innymi swoimi chorobami, np. cukrzycą.

Zadbaj o higienę podopiecznego

W czasie biegunki trzeba szczególnie zadbać o utrzymanie higieny u naszego podopiecznego. Zwłaszcza jeśli jest to osoba niesamodzielna lub leżąca. Opiekun lub opiekunka muszą pamiętać o bieżącej zmianie zanieczyszczonych pieluch, dokładnym myciu i suszeniu ciała podopiecznego, aby nie dopuścić do powstania odparzeń i rozwoju odleżyn oraz chorób skóry.

Prawidłowa higiena jest również bardzo ważna jako sposób zapobiegania biegunce. Żeby nie dopuścić do kontaktu z różnego rodzaju bakteriami i wirusami należy przypominać seniorowi o regularnym mycia rąk i zachęcać go do stosowania wilgotnych chusteczek oraz substancji i płynów dezynfekujących.

Należy też zwrócić uwagę na przygotowywanie i przechowywanie posiłków. Owoce, warzywa i mięso powinny być starannie myte, a produkty świeże, które tego wymagają, przechowywane w lodówce.

Jeżeli domowe sposoby nie pomagają…

Zmiana diety na lekkostrawną powinna przywrócić prawidłową pracę jelit. Jeżeli jednak po około 10 dniach jej stosowania dolegliwości nie ustają albo będą co jakiś czas nawracać koniecznie trzeba to zgłosić lekarzowi rodzinnemu lub specjaliście, pod opieką którego jest podopieczny.

Opublikowano: 23 maj 2022

U osób starszych częstą przypadłością jest osteoporoza, nazywana potocznie „cichym złodziejem kości”.

Osteoporoza to przewlekła choroba układu kostnego. W organizmie osoby chorej struktura przestrzenna tkanki kostnej ulega stopniowemu niszczeniu. Dochodzi do dużego ubytku masy kostnej. W wyniku tych zmian kości stają się porowate, kruche i o wiele słabsze, niż u zdrowego człowieka. Dlatego nawet stosunkowo lekki uraz może skończyć się groźnym w skutkach złamaniem.

Jak profesjonalna opiekunka osób starszych powinna sobie radzić, gdy jej podopieczny cierpi na osteoporozę?

 Osteoporoza u osób starszych – objawy i konsekwencje

Osteoporoza u osób starszych może długo nie dawać typowych objawów, po których można byłoby ją rozpoznać. Dlatego często wykrywa się ją, gdy jest już zaawansowana. Jeśli opiekujesz się osobą po 50-tym roku życia warto poradzić jej, by raz na rok wykonała badanie gęstości kości, czyli tzw. densytometrię. Pomocna jest też morfologia, pozwalająca określić zawartość witaminy D czy wapnia w organizmie. Szybka diagnoza pozwoli zapobiec lub znacznie spowolnić rozwój potencjalnej choroby.

Najgroźniejszymi objawami osteoporozy starczej są złamania nawet po niewielkim urazie, takim jak lekki upadek czy uderzenie. Złamania najczęściej dotyczą szyjki kości udowej lub ramiennej. Proces ich leczenia jest w tym przypadku bardzo długi i nie zawsze kończy się pełnym sukcesem. Dodatkowo złamanie wymaga unieruchomienia osoby starszej. Może to powodować inne niebezpieczne dla zdrowia następstwa – powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych, zatorowość płucną, odleżyny, zakażenia czy zanik mięśni.

U osób cierpiących na osteoporozę dochodzi też często do zmiany w sylwetce. Na skutek wygięcia kręgosłupa, tzw. kifozy piersiowej, staje się ona pochylona. Potocznie nazywa się to wdowim garbem. W stadium bardziej zaawansowanym pod wpływem obciążenia pojawiają się bóle kręgosłupa i dotkliwy ból kości długich, np. kości udowych.

Czynniki sprzyjające wystąpieniu osteoporozy

Osteoporoza u osób starszych jest związana z naturalnym procesem starzenia się organizmu i zmianami zachodzącymi w metabolizmie kości. Choroba najczęściej dotyka kobiety po 60 roku życia, chociaż wielu mężczyzn też skarży się na tę dolegliwość.

Rozwojowi osteoporozy może sprzyjać też styl życia seniora – nieprawidłowa dieta uboga w wapń i witaminę D, palenie tytoniu, spożywanie zbyt dużych ilości alkoholu, niedowaga czy zbyt mała aktywność fizyczna.

Do osteoporozy mogą przyczyniać się również zażywane leki (np. przeciwpadaczkowe), zaburzenia hormonalne, przewlekłe choroby reumatologiczne lub metaboliczne, takie jak cukrzyca.

Jak opiekować się osobą chorą na osteoporozę?

Opiekunka osoby starszej chorej na osteoporozę musi szczególnie zadbać o to, by zapobiec wszelkim upadkom i potknięciom podopiecznego. Mogą one prowadzić do groźnych złamań. Ważne jest też zachęcanie seniora do częstych spacerów, zwłaszcza w słoneczne dni, do aktywności fizycznej oraz dbanie o dietę bogatą w wapń.

 Zapobiegaj upadkom i potknięciom

Aby zapobiec upadkom w domu trzeba stworzyć osobie starszej przyjazną przestrzeń, po której może się bezpiecznie poruszać.

Powierzchnia mieszkania powinna być równa. Między pomieszczeniami trzeba zlikwidować progi lub choćby oznaczyć je w widoczny sposób. Z podłóg należy usunąć chodniczki i dywaniki, na których łatwo się poślizgnąć. Z przejść trzeba zabrać wszelkie przedmioty stojące swobodnie lub rozrzucone po podłodze, jak kable czy stołki. Senior może łatwo o nie zawadzić i przewrócić się.

Należy też sprawdzić, czy mieszkanie jest wystarczająco dobrze oświetlone. Osoby starsze mogą mieć problemy z ostrością widzenia. Jeśli w miejscu źle lub zupełnie nieoświetlonym nie zauważą przeszkody może się to skończyć upadkiem.

Ważny jest też odpowiedni dobór obuwia. Kapcie, w których senior porusza się po domu powinny mieć podeszwę uniemożliwiającą poślizgnięcie się. Należy zwrócić również uwagę na sposób ubierania się osoby starszej. Za długie spódnice lub nogawki, koszule nocne czy szlafroki, a także ubrania zbyt ciężkie i krępujące ruchy też łatwo mogą doprowadzić do potknięcia się.

Jeśli nasz podopieczny ma poważniejsze problemy z chodzeniem należy zadbać o sprzęt, który pomoże mu bezpiecznie się poruszać i zmniejszy ryzyko upadku. Mogą to być laski, balkoniki, chodziki. Zapewniają one większą stabilność i dają dodatkowe podparcie nie tylko w czasie ruchu, ale też w czasie stania. Dużą pomocą będą też specjalne uchwyty i poręcze zamontowane przy łóżku, w łazience przy wannie i toalecie, a także przy schodach, jeśli są w domu.

Oprócz zwrócenia uwagi na funkcjonalne i bezpieczne mieszkanie ważnym zadaniem opiekunki jest udzielenie osobie starszej porad odnośnie bezpiecznego poruszania się. Podczas codziennych czynności podopieczny powinien wystrzegać się pochylania, gwałtownych zwrotów głową czy zwrotów ciała. Podczas wstawania z łóżka należy spokojnie i etapami zmieniać pozycję, najpierw z leżącej do siedzącej, a dopiero po chwili do stojącej. Zbyt gwałtowne wstanie może wywołać spadek ciśnienia, zawrót głowy i upadek.

Korzystaj ze słońca

Nasz organizm pod wpływem słońca jest zdolny do samodzielnego wytwarzania witaminy D3, która jest potrzebna do prawidłowego funkcjonowania kości. Dlatego osoba starsza chora na osteoporozę powinna w słoneczne dni jak najczęściej spędzać czas na świeżym powietrzu. Jeśli jest taka możliwość może to być przydomowy ogródek czy podwórko, gdzie można usiąść na ławeczce.

Jak najbardziej wskazane są też spacery. Trzeba wtedy zadbać, by były dla seniora bezpieczne. Wybierajmy równe drogi, gdzie nie będzie wysokich krawężników, stromych schodów bez barierek, wystających płyt chodnikowych czy korzeni drzew. Nawet przy zachowaniu z naszej strony dużej czujności osoba starsza może potknąć się na nierównościach terenu i upaść. Unikajmy też zatłoczonych miejsc, w których nasz podopieczny mógłby zostać popchnięty przez przechodniów.

Przed wyjściem pamiętajmy, by odpowiednio dobrać obuwie dla seniora. Powinno być pełne, obejmujące całą stopę, mieć szeroki obcas niższy niż 2 cm, zapewniający jak najlepszy kontakt z podłożem i koniecznie podeszwę antypoślizgową.

Zachęcaj do aktywności fizycznej

Oprócz spacerów warto zachęcać podopiecznego również do innej aktywności fizycznej. Ruch i odpowiednie ćwiczenia mogą pomóc wzmocnić mięśnie podtrzymujące szkielet, zwłaszcza mięśnie kręgosłupa oraz kończyn. Łatwiej będzie zachować prawidłową postawę ciała i utrzymać kości w odpowiedniej pozycji. Poprawi się też krążenie, dzięki czemu więcej składników odżywczych dotrze do układu szkieletowego.

Dla osób cierpiących na osteoporozę najbardziej wskazany jest ruch, który nie obciąża kręgosłupa – spokojny spacer, Nordic Walking, czy na przykład aerobik na basenie. Ruch w wodzie pomaga budować kości, pobudza metabolizm, wzmacnia mięśnie i odciąża kręgosłup. A co najważniejsze – nie ma tu ryzyka upadku.

Jeśli senior jest w dobrej kondycji warto zaproponować mu również powolną, rekreacyjną jazdę na rowerze lub rowerek stacjonarny, ćwiczenia z piłką, ćwiczenia z gumami, ćwiczenia kształtujące równowagę, albo np. zwykłe wchodzenie po schodach, które doskonale wzmacnia siłę nóg. Nie należy jednak dopuszczać do tego, by podopieczny ćwiczył ponad swoje siły.

Wszystkie te aktywności powinny być oczywiście dostosowane do możliwości naszego podopiecznego i uwzględniać stan zaawansowania jego choroby. Może się okazać, że nawet delikatne ćwiczenia mogą pogorszyć stan seniora. Dlatego zanim zaczniemy je proponować naszemu podopiecznemu trzeba skonsultować to z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Dieta bogata w wapń

Przygotowując posiłki dla osoby starszej cierpiącej na osteoporozę trzeba pamiętać, by jej dieta obfitowała w produkty bogate w wapń. Wapń w 99 proc. buduje nasze kości. Jest tym minerałem, który w największym stopniu odpowiada za ich zdrowie, jakość i gęstość. Dodatkowo korzystnie wpływa na nasz układ krwionośny, odporność, prawidłową regenerację organizmu, a także wykazuje działanie przeciwalergiczne.
Ponieważ nasz organizm nie potrafi wapnia wytworzyć sam, musimy zadbać o dostarczenie go z pożywieniem. Najwięcej wapnia znajdziemy w mleku i wszelkich produktach mlecznych, takich jak jogurty naturalne, kefiry, twarde sery.

W wapń bogate są również orzechy laskowe, zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż), rośliny strączkowe (fasola), a także ryby (sardynki, szprotki, łosoś).

Może się zdarzyć, że sama dieta będzie niewystarczająca i lekarz specjalista zaleci dodatkową suplementację wapnia w postaci tabletek.

Oprócz wapnia przy osteoporozie trzeba zadbać o odpowiedni poziom witamin D3, K2, C, a także potasu i magnezu.

Witamina D3 pobudza wchłanianie wapnia do organizmu człowieka. Pozyskujemy ją głównie z promieni słonecznych. Najlepszym sposobem na jej skuteczne dostarczenie do organizmu będzie pobyt na świeżym powietrzu w trakcie słonecznego dnia. Dodatkowo znajdziemy ją w żółtkach jaj, rybach oraz tranie.

Witamina K2 zwiększa przyswajalność wapnia i wzmacnia działanie witaminy D. Witamina C bierze z kolei udział w produkcji kolagenu – ważnego składnika kośćca, a co za tym idzie wspiera stawy i prawidłową elastyczność kości. Osoby zmagające się z osteoporozą powinny więc jeść warzywa, takie jak marchew, buraki, kapusta, brokuły, szpinak. Dobrym źródłem witamin K i C są także kiszonki, np. kiszona kapusta.

Magnez, w połączeniu z wapniem i witaminą D, bierze udział w procesie budowy kości. Potas zmniejsza wydalanie wapnia z moczem, co z kolei wywiera korzystny wpływ na stan kości. By zadbać o odpowiedni poziom magnezu i potasu warto zwrócić uwagę, by w diecie seniora znalazły się warzywa (pomidory, fasola, groch, brokuły, bób), owoce (zwłaszcza suszone), produkty zbożowe, na przykład kasza jaglana i gryczana, płatki zbożowe, otręby, a także gorzka czekolada, migdały, orzechy włoskie, laskowe lub ziemne.

Czego należy unikać w diecie?

Osoby starsze cierpiące na osteoporozę powinny unikać produktów zawierających duże ilości fosforu i sodu. Fosfor upośledza wchłanianie wapnia, a sód sprzyja jego wydalaniu z organizmu oraz demineralizacji kości. Duże ilości fosforu znajdziemy np. w czerwonym mięsie. By zmniejszyć w diecie ilość sodu należy przede wszystkim ograniczyć używanie soli.

Z diety należy wyeliminować też alkohol, który wypłukuje wapń z organizmu i zakłóca metabolizm witaminy D. Warto też ograniczyć spożycie czarnej herbaty i kawy (zwłaszcza mocnej) oraz napojów gazowanych.

Pamiętaj o podawaniu leków

Wyleczenie osteoporozy pierwotnej, która jest naturalnym skutkiem procesu starzenia się nie jest możliwe. Opiekując się seniorem koniecznie trzeba pamiętać o podawaniu mu zaleconych przez lekarza leków. Dzięki nim można zahamować rozwój choroby, zapobiec dalszemu niszczeniu kości poprzez pobudzanie ich masy, a przez to zmniejszyć ryzyko kolejnych urazów oraz złamań.

Oprócz leków trzeba też pamiętać o regularnych wizytach w poradni, by lekarz mógł na bieżąco kontrolować gęstość kości u naszego podopiecznego i zmienić ewentualnie leczenie.

Opublikowano: 23 maj 2022

Wraz z upływem lat sprawność naszego organizmu zmniejsza się. Wiele osób starszych, które doznały udaru mózgu, zawału, rozległego złamania albo chorują na chorobę Alzheimera czy Parkinsona zostaje unieruchomionych w łóżku na wiele tygodni, a nawet lat.

Długotrwałe leżenie wywiera dodatkowy negatywny wpływ na chorego. Może prowadzić do jeszcze większego osłabienia organizmu, spadku napięcia lub zaniku mięśni, nasilenia osteoporozy, zapalenia płuc czy powstania odleżyn. Dlatego chorzy leżący w łóżku wymagają troskliwej opieki ze strony drugiej osoby. Jej zadaniem jest nie tylko zadbanie o potrzeby fizyczne chorego, ale też o jego dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne.

Specjalistyczna opieka

Członkowie rodziny najlepiej znają osobę chorą, ale mimo najszczerszych chęci nie zawsze będą w stanie dobrze się nią zaopiekować.

Właściwa opieka wymaga określonej wiedzy z zakresu pielęgnacji, higieny, dawkowania leków. Choremu trzeba poświęcić też dużo czasu, cierpliwości, wytrzymałości fizycznej i psychicznej. Wymusza to reorganizację życia domowego. W przypadku osób pracujących może to być trudne lub wręcz niemożliwe.

Do pomocy przy osobie chorej warto zatrudnić wykwalifikowanego opiekuna lub opiekunkę. Taka osoba posiada nie tylko wiedzę, ale też doświadczenie w pielęgnowaniu osób chorych. Można skorzystać z opieki całodobowej, albo godzinowej, w zależności od potrzeb chorego. Obecność opiekuna pozwoli pozostałym domownikom wywiązywać się z obowiązków zawodowych. Mogą załatwiać wszelkie niezbędne sprawy, czy wyjść z domu np. na zakupy, bez obaw o pozostawienie osoby chorej samej.

Pokój osoby chorej

Opiekun lub opiekunka powinni zwrócić uwagę na pomieszczenie, w którym chory przebywa. Najlepiej, by miał on własny pokój, który zapewni mu prywatność i intymność. Jeśli nie ma takiej możliwości należy choremu wydzielić przestrzeń w innym pokoju i odgrodzić go parawanem lub zasłonką.

Pomieszczenie chorego powinno być jak najlepiej dostosowane nie tylko do jego potrzeb i upodobań, ale także do wykonywania czynności pielęgnacyjnych. Dlatego bardzo ważną sprawą jest ustawienie łóżka. Nie powinno ono przylegać jednym bokiem do ściany, ale być tak ustawione, by do chorego był dostęp z obu stron. Przy łóżku powinien być dywanik, dobrze przymocowany, żeby nie ślizgał się po podłodze.

Blisko łóżka, w zasięgu chorego, powinna znaleźć się szafka, na której znajdą się najpotrzebniejsze mu przedmioty jak dzwoneczek, którym może wezwać opiekuna, pilot do telewizora, telefon, książki, okulary, lampka nocna, ale także drobiazgi osobiste, np. fotografie osób bliskich, drobne pamiątki.

Osoby leżące są dużo bardziej narażone na infekcje dróg oddechowych, dlatego też pokój chorego powinien być często sprzątany oraz wietrzony. Okna powinny być wyposażone w zasłony lub rolety, by w razie potrzeby pokój można było zaciemnić i światło dzienne nie raziło chorego.

Sprzęt medyczny i akcesoria przydatne w opiece nad chorym leżącym

Opiekę nad osobą chorą leżącą może znacznie ułatwić dostępny na rynku sprzęt medyczny.

W przypadku osób stale leżących pomocne są specjalistyczne łóżka, które dają możliwość regulowania, ustawienia pod odpowiednim kątem i podniesienia do pożądanej wysokości. Łóżko powinno być wyposażone w materac przeciwodleżynowy, który nie tylko zapobiega odleżynom, ale też wspomaga ich leczenie.

Jeżeli chory może wstawać i przy wsparciu opiekuna poruszać się po domu przydatny będzie niewielki wózek inwalidzki, balkonik, podpórka czterokołowa lub kule. Sprzęt taki można kupić, ale także wypożyczyć. Warto zakupić też wózek toaletowy, który pozwoli osobie chorej załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne na siedząco, bez konieczności prowadzenia za każdym razem do toalety.

Niezbędne w codziennej opiece nad osobą chorą leżącą są również drobne akcesoria, np. pieluchomajtki, cewniki czy plastry przeciwodleżynowe.

Żywienie osoby chorej leżącej

Ważną rolę w leczeniu i pielęgnowaniu osób leżących odgrywa prawidłowe odżywianie. Posiłki najlepiej podawać cztery, pięć razy dziennie o stałych godzinach, kolację najpóźniej o godzinie 19:00.

Dieta powinna być zgodna z zaleceniami lekarza. Jeżeli lekarz jej nie zaleci podawajmy choremu przede wszystkim posiłki lekkostrawne, by nie obciążać układu pokarmowego oraz odpowiednio zbilansowane, by dostarczyć wszystkich składników odżywczych – białka, tłuszczy, węglowodanów, witamin i soli mineralnych.

Ponieważ u osób leżących często występują zaparcia, ich jadłospis powinien zawierać również duże ilości błonnika, który przyspiesza perystaltykę jelit. Bogatym źródłem błonnika są warzywa i owoce oraz pieczywo pełnoziarniste, kasze, ryż brązowy.

Posiłki najlepiej przygotowywać gotując produkty w wodzie, na parze lub dusząc. Unikajmy potraw smażonych, które mogą powodować nudności, wzdęcia, bóle brzucha.

Przygotowując posiłek dla podopiecznego zwróćmy też uwagę na konsystencję. Jeśli chory ma trudności z gryzieniem albo problemy z połykaniem kawałki pokarmu powinny być niewielkie i miękkie, a konsystencja bardziej płynna lub papkowata.

Podobnie, jak osoba zdrowa, chory powinien spożywać w odpowiedniej ilości płyny – 2–3 litry na dobę. Najlepiej w postaci niegazowanej wody mineralnej, mleka, naturalnych soków owocowych, kompotów czy zielonej herbaty.

Jeżeli osoba chora może jeść samodzielnie należy zadbać o stolik do łóżka oraz odpowiednie miseczki i kubki z wygodnymi uchwytami, najlepiej nietłukące się. Często obowiązek karmienia spoczywa na opiekunie. W obu przypadkach chory powinien znajdować się w wygodnej, półsiedzącej pozycji. W czasie jedzenia nie należy go pospieszać. Jeśli nie chce jeść, trzeba zachęcać, ale nie zmuszać.

Oprócz karmienia opiekun lub opiekunka musi też oczywiście pamiętać o podawaniu choremu leków ściśle według wskazań lekarza.

Pielęgnacja osoby chorej leżącej

Jednym z najważniejszych ale i najtrudniejszych obowiązków przy pielęgnacji osoby chorej leżącej jest zadbanie o jej higienę osobistą i utrzymanie w czystości. Ma to duże znaczenie w zapobieganiu zakażeniom, odleżynom. Wpływa także dodatnio na samopoczucie chorego.

Przeciwdziałanie odleżynom

Osobie chorej leżącej w łóżku może być trudno samodzielnie zmienić swoją pozycję. Różne części ciała narażone są wtedy na długotrwały ucisk. Powoduje on zmniejszenie, a nawet całkowite zahamowanie dopływu krwi do tkanek i powstanie odleżyn. Jeśli chory leży na plecach odleżyny powstają najczęściej wzdłuż kręgosłupa, a także w okolicy łopatek i łokci. Jeżeli chory leży na boku odleżyny powstają w okolicy stawu biodrowego czy w okolicy kostek. Odleżyny mogą stać się źródłem groźnych zakażeń i owrzodzeń skóry, dlatego tak ważne jest, by zapobiegać ich powstaniu.

W tym celu należy często zmieniać pozycję osoby leżącej, nawet co godzinę, i zachować czystą skórę. Po umyciu trzeba ją dokładnie osuszyć, lekko oklepywać i nacierać, a później posmarować wazeliną, oliwką lub tłustym kremem. Dużą pomocą w zapobieganiu odleżynom jest też materac przeciwodleżynowy, a także wszelkiego rodzaju udogodnienia w postaci kółek gumowych, nadmuchiwanych opasek, krążków, które wkłada się np. pomiędzy kolana lub kostki osoby leżącej na boku.

Higiena osobista

Czynności higieniczne wykonywane przez inną osobę mogą być dla podopiecznego krępujące i sprawiać mu duży dyskomfort psychiczny. Dlatego powinien samodzielnie wykonywać te, z którymi jest w stanie poradzić sobie bez pomocy, nie wyręczajmy go na siłę. Jeśli jest to możliwe, osobę chorą leżącą można przewieźć na wózku inwalidzkim pod prysznic, gdzie przesadza się ją na plastikowy taboret, a następnie myje. Jeśli chory nie wstaje z łóżka całość czynności higienicznych tam musi być wykonana.

W każdej sytuacji powinniśmy maksymalnie zadbać o intymność podopiecznego. Wszelkie zabiegi higieniczne należy więc wykonywać bez udziału osób trzecich, w pomieszczeniu, do którego nikt inny nie może wejść. Dobrze jest też ustalić stałe godziny mycia, co pozwoli utrzymać pewną powtarzalność, a tym samym nie będzie dla chorego tak stresujące.

Chory leżący powinien być myty dwa razy dziennie, zwłaszcza w miesiącach letnich, gdy temperatura jest wysoka. Dodatkowo również po zabrudzeniu jedzeniem, wymiocinami, moczem lub kałem. Przy toalecie porannej myjemy zęby, twarz, uszy, szyję, ręce, plecy, pośladki, strefy intymne, a przy wieczornej – całe ciało. Co kilka-kilkanaście dni trzeba umyć też włosy.

Do mycia chorego najlepiej używać miękkiej gąbki albo tetrowej lub bawełnianej myjki. Przydadzą się też gaziki do przemycia oczu i jednorazowe rękawiczki. Skórę starannie osuszamy delikatnym ręcznikiem. U osób leżących jest ona bardzo wrażliwa i podatna na infekcje lub odleżyny. Dlatego po umyciu nakładamy na nią nawilżające kosmetyki – oliwkę, krem, balsam lub łagodzący podrażnienia talk.

Uzupełnieniem higieny osobistej jest zadbanie o regularną zmianę pościeli i ubrania chorego, które powinno być lekkie i przewiewne, najlepiej bawełniane.

Ćwiczenia

Ruch i wszelka aktywność fizyczna jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Odgrywa ona bardzo ważną rolę w przebiegu wszystkich procesów życiowych. Dlatego leżenie osoby chorej w łóżku, zwłaszcza starszej, może w krótkim czasie doprowadzić do wielu problemów zarówno z układem kostno-stawowym, jak i mięśniowym. Zaburzeniu ulega też praca serca, przemiana materii, pogarsza się samopoczucie. Niezwykle ważne jest więc, by zapewnić choremu odpowiednią aktywność fizyczną.

Jeśli chory ma zgodę lekarza na wstawanie z łóżka, postarajmy się, aby opuszczał je każdego dnia na przynajmniej 1–2 godziny. Poruszanie się po domu ułatwią mu chodzik, balkonik, laska, kule, lub wózek. Może też posiedzieć w fotelu.

Jeżeli chory leży stale w łóżku możemy mu pomóc różnego rodzaju ćwiczeniami. Na stawy odpowiednie są ćwiczenia izometryczne – skręty i zgięcia odcinków szyjnych, podnoszenie rąk i nóg, zginanie łokci, palców rąk i nóg, kolan. Na mięśnie pomogą delikatne masaże nóg, napinanie mięśni pośladków, ściskanie dłońmi gumowych przedmiotów.

Dla osób chorych leżących niezwykle groźne jest zapalenie płuc. Dlatego należy pamiętać o wietrzeniu pokoju, w którym przebywa nasz podopieczny. Dwa, trzy razy dziennie przez ok. 10 min. powinien też wykonywać ćwiczenia oddechowe . Może to być np. nadmuchiwanie balonika albo wydmuchiwanie powietrza przez rurkę do pojemnika z wodą, aby woda zabulgotała. 

Zadbaj o komfort psychiczny osoby chorej leżącej

Odpowiednia pielęgnacja fizyczna osoby chorej leżącej jest rzeczą oczywistą, ale nie powinniśmy zapominać również o jej sferze psychicznej.

Dla dobrej kondycji chorego ważne jest, żeby ani przez chwilę nie czuł się dla rodziny ciężarem. Wprost przeciwnie, powinien być przez opiekunów i bliskich wspierany emocjonalnie i w miarę swoich możliwości uczestniczyć w normalnym życiu. Bliscy powinni dzielić się z nim codziennymi sprawami domu, omawiać plany, zachęcać do podejmowania decyzji.

O ile jest to możliwe warto zadbać też o odwiedziny kogoś z dalszej rodziny, przyjaciół lub znajomych, których chory lubi. Rozmowa, wspólne oglądanie telewizji, słuchanie radia, muzyki będzie mieć bardzo pozytywny wpływ na samopoczucie osoby chorej. Goście powinni jednak być zdrowi i ściśle przestrzegać zasad higieny – myć ręce wodą z mydłem przed i po wizycie, a jeśli to konieczne wkładać fartuch ochronny. Osoba chora leżąca ma osłabioną odporność i nawet nieduża infekcja może przynieść groźne powikłania.

Pamiętajmy też, by ilość rozrywek i zajęć dopasowywać do nastroju chorego. Jeśli chce spędzić trochę czasu sam na sam, np. czytając książki czy prasę, słuchając audiobooków, rozwiązując krzyżówki albo po prostu odpoczywając bądźmy w pobliżu, ale nie narzucajmy się ze swoją obecnością.

Trudne emocje

Każdy opiekun lub opiekunka musi zdawać sobie sprawę, że opieka nad osobą chorą leżącą nie jest łatwa. Trudności mogą u obu stron rodzić wiele negatywnych emocji.

Osoby chore zmuszone do długiego leżenia w łóżku są często sfrustrowane tym stanem, rozżalone na swój los, mogą się nad sobą rozczulać, histeryzować lub też zarzucać brak zrozumienia u bliskich czy opiekunów. Czasem nie chcą z nimi współpracować, a nawet mogą przejawiać agresję.

Opiekunowie z kolei mogą poczuć się w wielu momentach bezsilni, bezradni czy wypaleni. Czasem mogą okazywać wobec podopiecznego nadmierną litość i czułość, w innych sytuacjach może pojawić się zniecierpliwienie i złość. W trudnych momentach, w miarę możliwości, należy więc choć na chwilę oderwać się od sytuacji, spróbować wyciszyć negatywne emocje, odnaleźć w sobie spokój, wyrozumiałość i cierpliwość. Jeżeli będzie taka potrzeba, pomóc może spotkanie i rozmowa z psychologiem.

Opublikowano: 23 maj 2022

Zapewnienie osobie chorej odpowiednich warunków jest bardzo ważne. Najlepsze rozwiązanie to przygotowanie osobnego pokoju, ale jeżeli nie jest to możliwe, można oddzielić fragment pomieszczenia np. zasłonką, która zapewni intymność osobie leżącej. Trzeba pamiętać także o regularnym sprzątaniu i wietrzeniu pokoju.

Podstawowym sprzętem, w jaki powinno być wyposażone pomieszczenie to łóżko rehabilitacyjne i materac przeciwodleżynowy. Odpowiednio dobrane urządzenia poprawią komfort osoby chorej, a także ułatwią opiekę.